بخشی از مقاله
چکیده
به منظور ارزیابی تاثیر کاربرد کودهاي زیستی بر عملکرد و اجزاي عملکرد ذرت، در تابستان سال 1395 آزمایشی به صورتکرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان رامهرمز اجرا شد.
کرتهاي اصلی در چهار سطح مصرف کود شیمیایی 100 - ، 50 و 25 درصد مصرف توصیه شده NPK و عدم مصرف کود شیمیایی - مصرف کود دامی - - و کرتهاي فرعی در سه سطح - شاهد - عدم تلقیح بذر - ؛ تلقیح بذر با مخلوط کودهاي زیستی پتا بارور2 - باکتري سودوموناس ونکوورنسیس و سودوموناس کورینسیس - ، فسفاته بارور2 - باکتري پانتوآ آگلومرانس و سودوموناس پوتیدا - و ازتو بارور - باکتري ازتوباکتر - ؛ تلقیح بذر با مخلوط کودهاي زیستی پتا بارور2، فسفاته بارور2، ازتو بارور و قارچ آسپرژیلوس - بود.
نتایج نشان داد که با تلقیح بذر با باکتريهاي محرك رشد - ازتوباکتر و پانتوآ آگلومرانس - و حل کننده فسفات و پتاسیم
- سودوموناس پوتیدا، سودوموناس ونکوورنسیس و سودوموناس کورینسیس - و تلقیح بذر با باکتريهاي مذکور و قارچ آسپرژیلوس، به طور متوسط، میزان عملکرد بلال 9/65 درصد و عملکرد دانه 13/65 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت و تمامی اجزاي عملکرد از کاربرد کود زیستی متاثر شدند. اگر چه با کاهش مصرف کودهاي شیمیایی عملکرد و اجزاي عملکرد کاهش یافت، ولی با مصرف کود زیستی از شدت کاهش عملکرد کاسته شد. عملکرد دانه تیمار 50 درصد مصرف توصیه شده+ NPK تلقیح بذر با باکتري و قارچ تفاوت آماري معنیداري با تیمار شاهد 100 درصد مصرف توصیه شده NPK نداشت.
مقدمه
آلودگی محیط زیست به دلیل استفاده بیرویه از کودهاي شیمیایی از مهمترین معایب نظامهاي کشاورزي رایج محسوب میشود. یکی از راهحلهاي مناسب در جهت کاهش وابستگی به کودهاي شیمیایی استفاده از موجودات مفید خاکزي به عنوان کودهاي زیستی میباشد که با مدیریت چرخه عناصر غذایی در خاك، ضمن حفظ سلامت خاك به تولیدي پایدار منجر خواهد شد. باکتريهاي محرك رشد و حل کننده فسفات و پتاسیم با افزایش عناصر غذایی قابل دسترس در خاك از طریق تثبیت نیتروژن، محلول کردن فسفر و پتاسیم و تولید هورمونهاي محرك رشد گیاه باعث افزایش محصول میشوند
تاثیر مثبت کودهاي زیستی در تلفیق با کودهاي شیمیایی بر عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی نظیر ذرت در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است
یزدانی و همکاران - 2009 - با بررسی تاثیر باکتريهاي حل کننده فسفات و باکتريهاي محرك رشد بر عملکرد و اجزاي عملکرد ذرت گزارش کردند که کاربرد باکتريهاي حل کننده فسفات - سودوموناس پوتیدا و باسیلوس لنتوس - و باکتريهاي محرك رشد - ازتوباکتر کروکوکوم و آزوسپریلوم برازیلنس - همراه با مصرف کود شیمیایی حاوي NPK - مقدار توصیه شده - باعث افزایش وزن بلال، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف و نهایتاً عملکرد دانه بلال شد. ایشان اظهار داشتند که با اعمال همه تیمارهاي کودي حاوي باکتريهاي حل کننده فسفات و محرك رشد، بدون کاهش عملکرد دانه ذرت، میتوان مصرف کود شیمیایی حاوي فسفر را به نصف تقلیل داد .
با توجه به اینکه در گیاه پرتوقعی نظیر ذرت وابستگی تولید به مصرف نهادههاي کشاورزي زیاد است، به نظر میرسد که بررسی امکان کاهش میزان مصرف کودهاي شیمیایی و جایگزینی آن با کودهاي زیستی در شرایط آب و هوایی مختلف به منظور افزایش عملکرد ذرت و حفظ سلامت خاك موضوع تحقیقاتی با اهمیتی به شمار میرود.
مواد و روشها
این پژوهش بهصورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در تابستان سال 1395 در مزرعهي تحقیقاتی هنرستان کشاورزي شهید رجایی شهرستان رامهرمز اجرا شد. کرتهاي اصلی در چهار سطح مصرف کود شیمیایی شامل: 100 -1 درصد مصرف توصیه شده NPK، 50 -2 درصد مصرف توصیه شده NPK، 25 -3 درصد مصرف توصیه شده NPK، -4 مصرف کود دامی - عدم مصرف کود شیمیایی - و کرتهاي فرعی در سه سطح شامل: -1 شاهد - عدم تلقیح بذر - ، -2 تلقیح بذر با مخلوط کودهاي زیستی پتا بارور2 - حاوي باکتري سودوموناس ونکوورنسیس سویه 26 و سودوموناس کورینسیس سویه - 104، فسفاته بارور2 - حاوي باکتري پانتوآ آگلومرانس سویه P5 و سودوموناس پوتیدا سویه - P13 و ازتو بارور - حاوي باکتري ازتوباکتر وینلندي سویه - O4، -3 تلقیح بذور با مخلوط کودهاي زیستی پتا بارور2، فسفاته بارور2، ازتو بارور و قارچ آسپرژیلوس بود.
بر اساس نتایج تجزیه شیمیایی خاك محل پژوهش، مصرف 250 کیلوگرم در هکتار اوره 115 - کیلوگرم نیتروژن در هکتار - ، 50 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل 23 - کیلوگرم P2O5 در هکتار - و 150 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم 75 - کیلوگرم K2O در هکتار - معادل 100 درصد مصرف توصیه شده NPK در نظر گرفته شد. میزان کود دامی - کود گاوي سه سال پوسیده - مورد استفاده براي تامین 115 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به فرض قابل دسترس بودن 50 درصد از کل نیتروژن موجود در کود گاوي براي گیاه 25 تن در هکتار تخمین زده شد و ده روز قبل از کاشت به کرتهاي مصرف کود دامی اضافه و زمین پابیل شد.
در زمان کاشت، به صورت دستی شیاري روي پشتهها ایجاد شد و کود پایه با توجه به مقدار در نظر گرفته شده براي هر کرت اصلی 100 - ، 50 و 25 درصد مصرف توصیه شده - NPK به صورت نواري روي هر پشته پخش و سریعاً روي کودها پوشانده شد. شب قبل از کاشت، براي سطوح تیماري تلقیح بذر با باکتري - B2 - و تلقیح بذر با باکتري و قارچ - B3 - ، عملیات تلقیح با توجه به مصرف توصیه شده توسط شرکت زیست فناور سبز - 100 گرم باکتري براي بذر مورد نیاز در یک هکتار - و آزمایشگاه تولید فرآوردههاي بیولوژیک موسسه تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان خوزستان 20 - گرم پودر تالک حاوي قارچ آسپرژیلوس براي 3 کیلوگرم بذر - انجام شد.
در تاریخ 15 مرداد ماه بر روي پشتهها سوراخهایی به فواصل 22 سانتیمتر و عمق تقریبی 5 سانتیمتر ایجاد و سه بذر - هیبرید سینگل کراس - 703 در هر کپه کاشته شد که در مرحلهي سه تا چهار برگی تنک شدند. توزیع کود سرك نیتروژن بر اساس توصیه منتج از تجزیه خاك محل آزمایش با توجه به مقدار در نظر گرفته شده براي هر کرت اصلی 100 - ، 50 و 25 درصد مصرف توصیه شده - N در 17 شهریور ماه مقارن با کد زادوکسی 16 - مرحله 6 برگی - و 14 مهر ماه مقارن با کد زادوکسی 55 - مرحله ظهور گل تاجی - انجام شد.
در زمان رسیدگی بوتههاي ذرت، تعداد 30 بوته متعلق به ردیفهاي دو، سه و چهار هر واحد آزمایشی به مساحتی معادل 4/6 متر مربع کف بر شدند. پس از خشک شدن بوتههاي برداشت شده، تمامی بلالهاي این 30 بوته جدا و پس از حذف غلاف و پایه بلال توزین شدند. از بین بلالهاي موجود، 15 بلال بهطور تصادفی انتخاب و صفات تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف و تعداد دانه در بلال از روي این 15 بلال شمارش و ثبت شد. براي اندازهگیري عملکرد دانه نیز دانههاي تمامی بلالهاي 30 بوتهي مذکور، جدا و توزین شدند. در نهایت عملکرد دانه بر حسب کیلوگرم در هکتار محاسبه و ثبت شد.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج تجزیه واریانس، تاثیر سطوح مختلف مصرف کود شیمیایی- دامی بر عملکرد بلال، عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف و تعداد دانه در بلال در سطح احتمال یک درصد و بر تعداد ردیف در بلال در سطح احتمال 5 درصد معنیدار بود.
وزن هزار دانه از سطوح مختلف مصرف کود شیمیایی-دامی متاثر نشد. تمامی صفات مورد مطالعه از سطوح مختلف کود زیستی، متاثر شدند ولی اثر متقابل کود شیمیایی- دامی در کود زیستی براي هیچ یک از صفات مذکور معنیدار نبود.
نتایج مقایسه میانگین نشان داد که در سطوح مختلف کود زیستی کمترین عملکرد بلال و دانه به تیمار عدم تلقیح - شاهد - اختصاص داشت و بین سطوح تیماري تلقیح بذر با باکتري و تلقیح توام بذر با باکتري و قارچ تفاوت معنیداري از نظر عملکرد بلال و دانه مشاهده نشد - جدول . - 1 با تلقیح بذر با باکتريهاي محرك رشد - ازتوباکتر و پانتوآ آگلومرانس - و حل کننده فسفات و پتاسیم - سودوموناس پوتیدا، سودوموناس ونکوورنسیس و سودوموناس کورینسیس - و تلقیح بذر با باکتريهاي مذکور و قارچ آسپرژیلوس، به طور متوسط، میزان عملکرد بلال 9/65 درصد و عملکرد دانه 13/65 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت
جدول -1 مقایسه میانگین اثرات اصلی عملکرد و اجزاي عملکرد ذرت تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود شیمیایی-دامی و کود زیستی در هر ستون و براي هر عامل میانگینهایی که داراي حروف مشابه هستند، بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنیداري ندارند.
شکل -1 تغییرات عملکرد دانه ذرت در سطوح مختلف مصرف کود شیمیایی-دامی و کود زیستی. :B1 شاهد - عدم تلقیح بذر - ، :B2 تلقیح بذر با باکتري، :B3 تلقیح بذر با باکتري و قارچ. میلههاي عمودي نشاندهنده اشتباه معیار میانگین است
