بخشی از مقاله
چکیده
گل ختمی از خانواده پنیرک گیاهی علفی و چند ساله است .از خواص درمانی این گیاه میتوان به ضد سرفه بودن، خلطآور بودن، نرم کننده پوست و مجاری تنفسی اشاره کرد. این تحقیق، برای مطالعه تاثیر تنش خشکی بر برخی ویژگیهای مورفولوژیک گل ختمی در قالب طرح کامل تصادفی و در پنج تکرار اجرا شد. تیمار اعمال شده شامل چهار سطح خشکی 100، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی بود. نتایج به دست آمده نشان داد که اثر تنش خشکی بر طول و عرض برگ در سطح /05 درصد معنی دار بود و بر روی صفات طول ریشه، حجم ریشه و قطر ریشه معنی دار نبود.
.1 مقدمه و هدف
تنش خشکی یکی از پر اهمیتترین فاکتورهای تنش غیرزیستی میباشد، که بر رشد گیاه و فتوسنتز برگ اثر میگذارد و ویژگی بیوشیمیایی گیاهان را تغییر میدهد .
تنشهای محیطی به دو دسته تنشهای زنده و غیرزنده تقسیم میشوند. در بین تنشهای غیرزنده، تنش کمبود آب، شوری و دما گستردگی بیشتری در سطح دنیا دارند و بیشتر مورد مطالعه قرار گرفتهاند .[5] خشکی بر جنبههای مختلف رشد گیاه تأثیر گذاشته و موجب کاهش و به تأخیر انداختن جوانهزنی، کاهش رشد اندامهای هوایی و کاهش تولید ماده خشک میشود. در صورتی که شدت تنش آب زیاد باشد، موجب مختل شدن فرایندهای فیزیولوژیکی، توقف رشد و سرانجام مرگ گیاه می-شود .
گیاه ختمی دارویی با نام علمی Althaea officinalis L. از خانواده پنیرک گیاهی علفی و چند ساله است. منشأ این گیاه مدیترانه است و در خاکهایی با رطوبت کافی میروید. از ریزوم، ریشهای ساده و یا کم و بیش منشعب به طول 10 تا 20 سانتیمتر و ضخامت 2 تا 3 سانتیمتر خارج میشود. ساقه استوانهای با ارتفاع 80 تا 120 سانتیمتر و دارای برگهای 3 تا 5 لبی به قطر 5 تا 10 سانتیمتر است .[1] از خواص درمانی این گیاه میتوان به ضد سرفه بودن، خلطآور بودن، نرم کننده پوست و مجاری تنفسی اشاره کرد. در طب سنتی از ریشه این گیاه برای درمان بیماریهای معده و روده استفاده می-شود. ختمی در نواحی مختلف مخصوصا در سواحل ماسهای کم و بیش شور و نواحی مرطوب میروید .
تئوری و پیشینه تحقیق
تنش آبی در گیاه نعناع باعث کاهش معنیداری درسطح برگ، ماده تر و ماده خشک شد .دراعمال تنش آبی بر روی ریحان، با کاهش مقدار آب خاک، شاخصهایی مثل ارتفاع بوته، تعداد و سطح برگ، وزن تر و وزن خشک برگ کاهش و در مقابل نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی افزایش یافت .
نتایج تاثیر تنش خشکی بر روی گیاه ترخون نشان داد که افزایش تنش موجب کاهش ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، طول، عرض و سطح برگ، قطر ساقه، طول بلندترین ساقه جانبی، طول و گسترش سطحی ریشه، عملکرد ساقه و برگ خشک شد. بیشترین ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، طول، عرض و سطح برگ، قطر ساقه، طول بلندترین ساقه جانبی، طول ریشه، عملکرد ساقه و برگ خشک در تیمار شاهد و بیشترین میزان پرولین و قندهای محلول و گستردگی سطحی ریشه در تیمار 40 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد .
مواد و روش اجرا
این پژوهش در قالب طرح کامل تصادفی و در چهار سطح شامل 100، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی تیمار و پنج تکرار در گلدانهایی خارج از گلخانه و در شرایط طبیعی در دانشگاه شهرکرد اجرا شد. × بستر گیاه شامل خاک مزرعه و ماسه بادی با نسبت به 2 به 1 بود. تجزیه خاک و ویژگیهای آن مانند بافت خاک، درصد نگهداری رطوبت خاک و نقطه پژمردگی تعیین شد.
تجزیه خاک و ویژگیهای آن مانند بافت خاک، درصد نگهداری رطوبت خاک و نقطه پژمردگی تعیین میگردد. برای تعیین نیاز آبی گیاه، نقاط رطوبتی FC - ظرفیت زراعی - و pwp - نقطه پژمردگی - تعیین شد.حجم آب قابل استفاده گیاه با استفاده از رابطه 1 محاسبه شد.
:Vp حجم گلدان و :MAD ضریب تخلیه مجاز رطوبتی خاک است.
مقدار رطوبت بحرانی یا حد پایین رطوبت سهل الوصول - MAD - از رابطه 2 محاسبه خواهد شد.
در انتهای دوره رشد صفات ارتفاع ساقه، طول و عرض برگ، طول ریشه و قطر ریشه اندازهگیری شد.ارتفاع ساقه و ریشه به وسیله متر و بر حسب سانتیمتر، و طول و عرض برگ و قطر ریشه به وسیله کولیس و برحسب میلی-متر اندازهگیری شد.
تجزیه و تحلیلهای به دست آمده با استفاده از نرمافزار spss انجام و مقایسات میانگین توسط آزمون تدر سطح ./.5 انجام گرفت.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که اثر تنش خشکی بر طول و عرض برگ، در سطح احتمال ./. 5 معنی دار بود و بر صفات حجم ریشه، طول ریشه و قطر ریشه معنی دار نبود
جدول-1 تجزیه واریانس اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر برخی صفات مورفولوژیک گل ختمی
نتایج مقایسه میانگین در صفت طول برگ، تفاوت بین سطوح تنش را معنی دار نشان داد. بیشترین طول برگ در شاهد 100 - درصد ظرفیت زراعی - و کمترین طول برگ در تنش شدید 40 - درصد ظرفیت زراعی - دیده شد.
نتایج مقایسه میانگین در صفت عرض برگ، تفاوت بین سطوح تنش را معنی دار نشان داد. بیشترین عرض برگ در شاهد و کمترین عرض برگ در تنش شدید 40 - درصد ظرفیت زراعی - دیده شد
پاسخ گیاه به تنش خشکی، کاهش سطح برگ است. در تنش خشکی پاسخ برگ نسبت به ریشه و ساقه بیشتر است . قابلیت دسترسی به آب نقش مهمی در ساختار برگ دارد. کاهش تعداد و سطح برگ در شرایط تنش خشکی، سبب کاهش ناحیه سطحی تعرق، افزایش جذب آب از خاک و در نهایت مقاومت گیاه در برابر تنش میشود .
جدول-2 مقایسه میانگین اثر تنش خشکی بر برخی صفات مورفولوژیک گل ختمی
