بخشی از مقاله
چکیده
گلگندم گیاهی یکساله از خانواده آفتابگردان است که اراضی آیش را مورد تهاجم قرار میدهد. در همین راستا جهت بررسی تاثیر غرقاب بر زیست توده و درصد بقا علفهرز گلگندم آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی شامل دورههاي غرقاب صفر، یک، دو، سه، چهار و پنج روز غرقاب در مرحله 4 تا 6 برگی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1393 اجرا شد. بر اساس نتایج غرقاب تا روز دوم تاثیري روي بقاء نداشت پنج روز پس از غرقاب درصد بقاء صفر شد. همچنین در دومین، سومین، چهارمین روز پس از غرقاب زندهمانی گیاه به ترتیب 25، 50 و 80 درصد کاهش یافت. بر اساس نتایج زمان مورد نیاز براي کاهش 50 درصد زیستتوده و بقاء گلگندم در شرایط غرقاب به ترتیب دو و سه روز بود. بر اساس نتایج نتایج گلگندم گیاهی نسبتا متحمل به شرایط غرقاب در مراحل اولیه رشد میباشد.
مقدمه
غرقاب به درجات مختلف از آب ماندابی در خاك در دوره زمانی از چند روز تا چند ماه تعریف میشود که میتواند سبب تنشهاي دیگري از جمله تنش کمبود اکسیژن 51 یا شرایط بدون اکسیژن52 شده و انتقال اکسیژن به بافتهاي گیاهی را دچار اختلال کند - یاناگاوا و کوماتسو، - 2012 که در نهایت می تواند کاهش شدید رشد و باروري گیاه را به دنبال داشته باشد
انتظار میرود که غرقاب در برخی از مناطق، به دلیل تغییر اقلیم و گرمایش جهانی تشدید شود - پراتا و همکاران، . - 2011 پدیده گرمایش جهانی یکی از علل وقوع بارشها به صورت رگبار است. این پدیده در کنار عواملی همچون بارندگی بیش از حد، سیلاب و آبیاري نادرست سبب غرقاب شدن زمینهاي کشاورزي میگردد که این امر امنیت غذایی جامعه جهانی را مورد تهدید قرار میدهد. همچنین یکی از پیآمدهاي پدیده گرمایش جهانی وقوع بارندگیها به صورت رگبار میباشد که سبب ایجاد سیل و غرقاب شدن خاكها در دشتها میگردد - نجفی و مردمی، . - 1390 بررسیها نشان میدهد که تفاوتهاي زیادي از نظر غرقاب در میان گونههاي مختلف گیاهان و نیز در داخل گونهها وجود دارد
مارسوکنر و همکاران، . - 2003 گلگندم53، گیاهی یکساله از خانواده آفتابگردان است که اراضی آیش و شیبدار را مورد تهاجم قرار میدهد. تکثیر این گیاه بوسیله بذر میباشد - تورکوگلو، . - 2009 این گیاه در کشورهاي سوریه، ترکیه، ایران، افغانستان، ترانسکائوکازیا54 - منطقه جغرافیایی در نزدیکی جنوب رشته کوههاي جنوب غربی روسیه بین دریاي سیاه و خزر در مرز اروپا شرقی و آسیاي غربی - گرجستان، ارمنستان و آذربایجان - - ،آسیاي مرکزي - ترکمنستان تا تیانشان - پراکنش دارد - ریچارنر، 1979؛ واگنتیز، 2006؛ غفاري و شهرکی، . - 2001 از آنجایی که غرقاب یکی از عوامل مهم در گسترش گونههاي علفهرز مهاجم در سراسر جهان به شمار میآید، این تحقیق به منظور دستیابی به آستانه تحمل به تنش غرقاب گل گندم اجرا شد.
مواد و روش
جهت ارزیابی تحمل گلگندم به غرقاب آزمایشی به صورت طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. ابتدا بذور توسط محلول هیپوکلریت سدیم %3 ضد عفونی و سپس به مدت 3 روز در پتريدیش قرار داده شد تا جوانهدار شدند در مرحله بعد بذور جوانهدار شده در گلدانهاي پلاستیکی با قطر 10 سانتیمتر و محیط کشت شامل خاك برگ، پیت، پرلایت به نسبت مساوي کشت شدند.
زمان اعمال دورههاي غرقاب صفر، یک، دو، سه، چهار و پنج روز در مرحله 4 تا 6 برگی اعمال شد. با کاربرد روزانه آب و حفظ دو سانتیمتر ارتفاع آب روي سطح خاك، شرایط غرقاب ایجاد شد که با توجه به نوع زمان غرقاب دوام یافت. پس از خارج کردن آب از گلدانها به گیاهان اجازه داده شد تا به رشد خود - در شرایط گلخانه - ادامه دهند تا معلوم شود اثر غرقاب با گذشت زمان برطرف میشود یا این که تا مدت طولانی باقی میماند. در پایان دوره رشد درصد بقاء - معادله - 1 و وزن خشک گیاهان - با ترازوي با دقت - 0/001 ثبت شد.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج اثر غرقاب بر زیستتوده گلگندم معنی دار - P≤0/05 - بود - جدول - 1، بطوریکه با گذشت پنج روز از شرایط غرقاب زیستتوده گلگندم در حدود 67 درصد کاهش نشان داد - شکل. - 1 طبق نتایج زیستتوده گیاه پس از گذشت دو روز از غرقاب زیستتوده گیاه کاهش معنیداري - P≤0/05 - داشته است - شکل. - 1 این نتایج با گزارش دیگر محققان مطابقت داشت
نجفی و مردمی، - 1390، بهطوریکه آنان بیان داشتند که کاهش رشد گیاه با شرایط غرقابی به صورت خطی نبوده بلکه شدت کاهش آن با افزایش مدت ماندابی کمتر میشود. همچنین با افزایش مدت زمان غرقاب زیستتوده هوایی گیاه کاهش یافت. گراسینیا و همکاران - 2006 - نیز گزارش کردند که با غرقاب شدن خاك، وزن خشک اندامهاي هوایی گیاه آفتابگردان کاهش یافته است، آنان اصلیترین علت این کاهش را صدمه ناشی کمبود اکسیژن بر گیاه بیان نمودند.
اثر غرقاب خاك را بر آفتابگردان طی 22 روز بررسی کردند، آنان مشاهده کردند که افزایش مدت غرقاب باعث کاهش وزن خشک اندام هوایی آفتابگردان میشود. بر اساس نتایج اثر غرقاب بر زندهمانی گلگندم معنیدار - P≤0/05 - بود - جدول - 1، بطوریکه غرقاب تا روز دوم تاثیري روي بقاء نداشت پنج روز پس از غرقاب درصد بقاء صفر شد - شکل . - 1 بر اساس شکل 1 همچنین در دومین، سومین، چهارمین روز پس از غرقاب زندهمانی گیاه به ترتیب 25، 50 و 80 درصد کاهش یافت. بر اساس نتایج زمان مورد نیاز براي کاهش 50 درصد زیستتوده و بقاء گلگندم در شرایط غرقاب به ترتیب دو و سه روز بود.
جدول-1 میانگین مربعات صفات درصد بقاء و زیستتوده گلگندم پس از اعمال تیمارهاي غرقاب و رشد مجدد
شکل-1 اثر غرقاب بر وزن خشک و بقاء گلگندم
با توجه به نتایج به نظر میرسد گلگندم گیاهی نسبتا متحمل به شرایط غرقاب در مراحل اولیه رشد باشد. این مساله میتواند باعث گسترش و پراکنش این علفهرز در مناطق سیل خیز شود.
