بخشی از مقاله
چکیده:
این تحقیق تاثیر کنترل علف هرز و عدم کنترل علف هرز بر اجزای عملکرد سیاهدانه در کشت مخلوط سیاهدانه و شنبلیله مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان انجام شد. دو نوع تککشتی - کشت خالص سیاهدانه و کشت خالص شنبلیله - و سه ترکیب مخلوط %25 - سیاهدانه % 75 + شنبلیله ، %50 سیاهدانه % 50 + شنبلیله ، %75 سیاهدانه %25 + شنبلیله - به عنوان فاکتور اول و دو نوع مدیریت علفهای هرز - کنترل علف هرز و عدم کنترل علف هرز - به عنوان فاکتور دوم مورد مقایسه قرار گرفت.
نتایج نشان داد از بین اثرات مورد بررسی ارتفاع گیاه در کشت مخلوط 50:50 در تیمار کنترل علفهرز بیشترین مقدار و در کشت خالص در تیمار عدم کنترل علفهرز کمترین بهدست آمد. صفات تعداد شاخه جانبی و تعداد غلاف در بوته، بالاترین میزان را با تیمار کنترل علفهرز و کمترین میزان را با تیمار عدم کنترل علف هرز حاصل شد.
صفت وزن هزار دانه بیشترین مقدار آن در کشت مخلوط %50 :%50 و کمترین مقدار در کشت خالص حاصل شد. صفت درصد روغن بالاترین میزان حاصل از کشت خالص و کمترین مقدار حاصل از کشت مخلوط به نسبت 25:75 به دست آمد. نتایج نشان داد که تیمارهای کشت مخلوط، عملکرد دانه را به طور معنیداری نسبت به کشت خالص افزایش دادند. به طور کلی میتوان توصیه کرد که کشت سیاه دانه و شنبلیله، ضمن مهار علفهای هرز مزرعه شنبلیله، کارایی استفاده از زمین را افزایش میدهد.
مقدمه
کشاورزی به مفهوم راه ها و روش های بهره برداری از منابع آب، خاک، انرژی و... در جهت تامین نیازهای غذایی و پوشاک انسان ها همواره در طول تاریخ پایه و اساس بسیاری از تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بوده و هست. به طوریکه، امروزه کشاورزی و توسعه کشاورزی به عنوان موتور محرکه و نیروی پیش برنده توسعه به طور عام و توسعه روستایی به طور خاص می باشد. افزایش جمعیت جهان و تخریب منابع طبیعی از مشکلات اساسی دنیای امروز در زمینه کشاورزی به شمار میروند.
آمار نشان می دهد که جمعیت ایران و جهان در حال افزایش است. افزایش تولید محصولات کشاورزی برای هماهنگی با تقاضای روز افزون منابع غذایی اجتناب ناپذیر است. حتی اگر مصرف سرانه فعلی ثابت بماند افزایش جمعیت باعث خواهد شد که نیاز به غذا تا سالهای آتی نسبت به سالهای قبل افزایش چشمگیر داشته باشد. مسئاه رشد سریع جمعیت و نیاز روز افزون به غذا سبب افزایش افزایش فشار غیر اصولی و بیش از حد بر زمین شده است، بعلاوه استفاده از سیستم های کشاورزی صنعتی علی رغم عملکرد و دستیابی به تولید زیادتر باعث وارد آمدن خسارت جبران ناپذیری به اکوسیستم های طبیعی شده و پایداری این اکوسیستم ها را در معرض خطر قرار داده است
در بین گیاهان دارویی دو گیاه سیاهدانه و شنبلیله جزء گیاهان دارویی بسیار ارزشمند هستند. سیاهدانه یکی از گیاهان دارویی مهم با نام علمی - Nigella sativa L. - گیاهی از تیره آلاله با نام انگلیسیBlack Caraway ، Black Cumin، Onion Seed یا Kalunji، - - Ghosheh et al., 1998 وبومی غرب آسیا است. این گیاه هم به صورت وحشی میروید و هم به صورت زراعی کشت میشود در هند، مصر و خاورمیانه نیز کشت میگردد.در ایران این گیاه بیشتر دراراک و در مناطقی از کرمانشاه به طور خودرو میروید.در اصفهان و در نواحی مختلفی از ایران نیز کشت میگردد
سیاهدانه دارای زمینه ی تاریخی و مذهبی در بین اقوام و ملل است ، به طوری که میلیونها نفر در نواحی مدیترانه و شبه قاره هند روزانه از روغن دانه آن درپیشگیری طبیعی و یا درمان بیماریها استفاده میکنند
کشاورزی پایدار لغت پایدار بر شرایط یکنواخت و با ثبات دلالت دارد. شرایط یکنواخت افق های دور دست را در بر می گیرد. عدم شناخت و اطلاعت کافی و فقدان تفاهم در مورد منابع، آب و هوای جهان و تنوع آن، تکنولوژی آینده، نقش مردم در کشاورزی و رابطه کشاورزی با محیط باعث شده است که پیشگویی در رابطه با آینده کشاورزی مشکل باشد. کشاورزی پایدار نوعی کشاورزی است که در جهت منافع انسان بوده، کارایی بیشتری در استفاده از منابع دارد و با محیط در توازن است. به عبارتی کشاورزی پایدار باید از نظر اکولوژیکی مناسب، از نظر اقتصادی توجیه پذیر و از نظر اجتماعی مطلوب باشد
اهداف کشاورزی پایدار ارتباط نزدیکی با تعاریف آن دارند و در واقع جمع بندی این تعاریف می باشند. یک برنامه کشاورزی پایدار موفق در بر گیرنده اهداف زیر می باشد: فراهم کردن اهمیت غذایی همراه با افزایش کمی و کیفی آن ضمن در نظر گرفتن نیازهای نسل های بعدی، حفاظت از منابع آب، خاک و منابع طبیعی، حفاظت از منابع انرژی در داخل و خارج از مزرعه، حفظ و بهبود سود آوری کشاورزان، حفظ نیروی حیاط جامعه روستایی، حفظ تنوع زیستی و قالبیت پذیرش از سوی جامعه
مواد و روشها:
در این تحقیق تأثیر کشت مخلوط سیاهدانه و شنبلیله بر رشد و عملکرد این دو گیاه در شرایط کنترل علفهرز و عدم کنترل علفهرز بررسی خواهد شد. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان انجام خواهد شد. دو نوع تککشتی - کشت خالص سیاهدانه و کشت خالص شنبلیله - و سه ترکیب مخلوط %25 - سیاهدانه %75 + شنبلیله ، %50 سیاهدانه %50 + شنبلیله ، %75 سیاهدانه %25 + شنبلیله - به عنوان فاکتور اول و دو نوع مدیریت علفهای هرز - کنترل علفهرز و عدم کنترل علفهرز - به عنوان فاکتور دوم مورد مقایسه قرار گرفت.
کاشت هر دو گیاه بهصورت جوی و پشته و با فاصله ردیف 25 سانتیمتری در نیمه اول اسفند - به محض مساعد شدن شرایط آب و هوا - بصورت همزمان انجام گرفت. بر اساس این طرح هر واحد آزمایشی شامل 8 ردیف کشت به طول 4 متر خواهد بود. عملیات داشت شامل آبیاری و تنککردن در زمان مورد نظر صورت میگیرد. در شرایط کنترل علفهایهرز وجین دستی علفهای هرز از مرحله جوانهزنی انجام خواهد گرفت.
در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، با در نظر گرفتن اثر حاشیهای 25 - سانتی متر - ، تعداد 10 بوته از هر گیاه بهطور تصادفی برداشت شده و سپس در گیاه سیاهدانه صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد شاخههای جانبی در هر بوته، تعداد فولیکول در هر بوته، تعداد دانه در فولیکول، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در فولیکول، وزن دانه در بوته، وزن هزار دانه و در گیاه شنبلیله ارتفاع بوته، تعداد شاخههای جانبی در هر بوته، تعداد غلاف بارور و غیر بارور در بوته، تعداد انشعابات اولیه در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه اندازهگیری شد.
نتایج و بحث:
ارتفاع بوته
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی و متقابل عوامل آزمایشی بر ارتفاع بوته معنیدار بود - جدول . - 1-4کشت مخلوط و اثر اصلی مدیریت علفهای هرز و همچنین اثر متقابل کشت مخلوط در مدیریت علفهرز معنیدار شد. این امر بیانگر آن است که روند افزایش ارتفاع بوته در سطوح مختلف مدیریت علف هرز در اثر کشت مخلوط یکسان نبوده است. نتایچ مقایسه میانگین ها نشان داد که بالاترین ارتفاع بوته با میانگین 37/25 سانتیمتر از تیمار کنترل علف هرز در شرایط کشت مخلوط به نسبت 50:50 شنبلیله و سیاهدانه بدست آمد
