بخشی از مقاله
چکیده
گسترش علفهای هرز در مزارع کلزا و عدم کنترل مناسب علفهای هرز توسط علفکشای رایج، ارائه راهکارهای مناسب جهت رسیدن به یک مدیریت تلفیقی علفهای هرز، امری ضروری و اجتنابناپذیرمی باشد. لذا بدین منظور آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در پائیز سال زراعی 1395-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان واقع در ملاثانی اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل علفکشهای - متریبوزین به میزان 200 گرم، پندیمتالین به میزان 3 لیتر، متازاکلر+ کوئینمراک به میزان 2/5 لیتر، استوکلر به میزان 3/5 لیتر و کلوپیرالید+ هالوکسی فوپ آر متیل به ترتیب به میزان 1 لیتر و 700 سیسی - در هکتار و شیوه کاشت به دو صورت بذری و نشائی بود. بررسی تراکم، وزنتر و وزن خشک علفهای هرز در 4 زمان 15 - ، 30، 45 و 60 - روز پس از زمان سمپاشی مورد بررسی واقع شد. در این بررسی 6 گونه علف هرز شامل 5 گونه پهنبرگ - پنیرک، پیچک صحرایی، شبدر صحرایی، چغندر وحشی و کنگر برگ ابلق - و یکگونه باریک برگ - یولاف وحشی - در کرتهای آزمایشی مشاهده شد. این بررسی نشان داد تیمار علفکشها بر روی تراکم کل علفهای هرز در چهار زمان نمونهبرداری مختلف و شیوه کاشت در نمونهبرداری چهارم در سطح احتمال خطای یک درصد تفاوت معنیداری داشته که میتواند گویای کنترل بهتر کاشت نشایی به دلیل جلوگیری از رویش علفهای هرز جدید در مزرعه به دلیل پر نمودن سریع کانونی باشد .
کلمات کلیدی: علفکش، کاشت بذری، کاشت نشائی، مدیریت تلفیقی.
مقدمه
کلزا در میان دانههای روغنی جایگاه ویژهای دارد و رشد و گسترش آن در ایران میتواند تا اندازه زیادی کمبودها درزمینه ٔ فراهمی روغن خوراکی در کشور را جبران نماید.. مصرف بالای روغن خوراکی و ناکافی بودن تولیدات داخلی توجه به توسعه کشت کل زا بهعنوان یک گیاه باارزش روغنی را سبب شده است - زند، . - 1393 در سال زراعی 1394-1395 کلزا با سطح زیر کشت 52267 هکتار، رتبه پنجم سطح زیر کشت را در بین محصولات صنعتی به خود اختصاص داد که 37688 هکتار مربوط به کشت آبی و میزان 14579 هکتار متعلق به کشت دیم میباشد. درمجموع میزان تولید کلزا در کشور در سال زراعی 1394-1395 مقدار 68280 میلیون تن بوده است. در استان خوزستان نیز سطح زیر کشت کلزا در همان سال زراعی 12100 هکتار و میزان تولید بذر کلزا 12428 تن بوده است - - افزایش محصول به عوامل مختلفی بستگی دارد، که افزایش عملکرد در واحد سطح از اولویت مهمی برخوردار است. یکی از راهکارهای مهم دررسیدن به تولید مطلوب، کاهش خسارت ناشی از تنشهای محیطی برای رسیدن به حداکثر عملکرد میباشد - خواجه پور، . - 1383 یکی از مهمترین عوامل زنده تنشزای محیطی علفهای هرز میباشد. خسارت علفهای هرز به گیاهان زراعی از مجموع زیان حاصل از آفات و بیماریها بیشتر است. با وجود اینکه در برخی منابع به اثرات مثبت علفهای هرز در تأمین غذا، تهیه داروهای گیاهی و الیاف مورد نیاز انسان اشارهشده است، اما عمدتاً بر تأثیر منفی علفهای هرز تأکید شده است. هرچند علفهای هرز تنها 0/1 درصد از گیاهان خشکیزی را تشکیل میدهند، باعث خسارت اقتصادی قابلتوجهی میشوند - علیزاده و همکاران، . - 1393 خسارت سالانه ناشی از علفهای هرز بیش از 100 میلیارد دلار برآورد شده است. در ایران نیز در موارد معدودی خسارت علفهای هرز بهطور صحیح ارزیابی و گزارششده است - علیزاده و همکاران، . - 1393 در مدیریت پایدار و تلفیقی علفهای هرز تکیهبر وابستگی کمتر به علفکشها و توجه بیشتر به جنبههای مختلف نظیر اصلاح گیاهان، مدیریت کود، تناوب، کنترل مکانیکی، روشهای کاشت مبتنی برافزایش توان رقابتی گیاه زراعی و غیره..بوده که همه اینها در جهت کاهش تداخل علف هرز و به دست آوردن عملکرد گیاه زراعی در سطح قابلقبول میباشد Chikowo and et al. - ، . - 2009 یکی از تکنیکهای مهم زراعی در کاهش اثر علفهای هرز استفاده از کشت نشایی است. بررسیها نشان میدهد متوسط عملکرد دانه و روغن کلزا در کلیه تاریخهای کاشت، کشت نشایی بهتر از کشت مستقیم بوده و همچنین تأخیر در کاشت و کاهش طول دوره رشد، سبب کاهش عملکرد گردید - راهنما و همکاران، . - 1384
با کاربرد سه علفکش تریفلورالین 2 - لیتر در هکتار - ، پندیمتالین 3 - لیتر در هکتار - و ایمازاتاپیر 1 - لیتر در هکتار - بصورت پیشرویشی، عملکرد دانه و بیولوژیک لوبیا چشمبلبلی بهطور مؤثری تحت تأثیر تیمارهای کنترل علفهایهرز قرار گرفتند - ثابت زنگنه و همکاران، - 2002 - Blackshaw . - 1392 نشان دادند حضور علف هرز خردل وحشی در مزارع کلزا باعث کاهش عملکرد دانه به میزان 20 درصد گردید. بررسی انجامشده توسط پوری و همکاران - 1388 - نشان داد کاربرد علفکش متازاکلر+ کویینمراک موجب کاهش معنیداری بر تعداد و بیوماس بوتههای خردل وحشی و زیستتوده کل علفهای هرز در زراعت کلزا داشته است.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1395-96 درمزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، واقع درعرض جغرافیایی 31 درجه و 21 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 48 درجه و 52 دقیقه شرقی، با ارتفاع 30 متر ازسطح دریا اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای روش کاشت شامل کاشت بذری و کاشت نشایی در کرت های اصلی و تیمارهای علفکش و شاهد در 7 سطح، شامل - متریبوزین به میزان 200 گرم در هکتار، پندیمتالین به میزان 3 لیتر در هکتار، متازاکلر+ کوئینمراک به میزان 2/5 لیتر در هکتار، استوکلر به میزان 3/5 لیتر در هکتار - بهصورت پیشرویشی و کلوپیرالید به میزان 1 لیتر و هالوکسی فوپ آر متیل استر به میزان 700 میلی لیتر در هکتار بصورت پس رویشی و شاهد با علف هرز و شاهد بدون علف هرز در کرت های فرعی قرار گرفتند. کاشت نشاء در مرحله 6برگی کلزا همراه با کشت بذری بهطور همزمان و بصورت دو ردیف روی هر پشته با تراکم مشابه انجام گردید. برای اعمال تیمارها ابتدا میزان مصرف هر سم برای هر کرت بر اساس میزان مصرفی در آزمایش مشخص سپس جهت یکنواختی در پاشش با سمپاش پشتی تلمبه ای پس از کالیبره کردن دستگاه، میزان مصرفی آب برای هرکرت - 7/5 متر مربع 1/5 - لیتر بدست آمد. جهت دقت عمل در اعمال تیمارها پس از محاسبه میزان لازم هر سم برای هرکرت محلول علف کش ها برای هر تیمار جداگانه در مخزن سمپاش تهیه و پس از سمپاشی بر روی سطح خاک بلافاصله با شن کش با خاک مخلوط ودر عمق 10 سانتیمتری خاک قرار داده شد برای سم متر ی بیوزین از محلول مادری - به میزان یک گرم در یک لیتر آب - تهیه و برای کرت میزان 150 سی سی از مخلوط مادری با 1/5 لیتر آب در مخزن مخلوط و در تیمارهایاین علف کش پاشش و سپس با شن کش با خاک در عمق 10 سانتی متری خاک مخلوط گردید. علف کش های پس رویشی در مرحله 4-3 برگی علف های هرز پس تعیین میزان مصرف تر در هرکرت همانند سموم پیش رویشی مخلوط با 1/5 لیتر آب مخزن مخلوط با هم تهیه و در کرت های مورد نظر با همان سمپاش مورد پاشش وافع شد. ابعاد هر کرت آزمایشی 3×2/5 متر و هر کرت شامل 10 خط کاشت با تراکم 60 بوته در مترمربع در نشایی وبذری صورت پذیرفت. فاصله بین تکرارهای آزمایشی 2 متر و فاصله بین کرتهای آزمایشی 0/5 متر در نظر گرفته شد. در کرت شاهد بدون علف های هرز یا شاهد پاک از ابتدای فصل تا برداشت محصول، تمام علفهای هرز آن بصورت دستی وجین شد.نمونه برداری از علف های هرز در زمانهای تعیین شده از قبل توسط کادر 0/5× 0/5 به تفکیک گونه جمع آوری و پس از شناسایی گونه ها، وزن تر آنها اندازه گیری و جهت آوردن وزن خشک نمونه ها به مدت 48 ساعت در دمای 75 درجه در آون قرار داده شد. نمونهبرداری از علفهای هرز کرتهای آزمایشی، در چهار زمانهای 15، 30، 45 و 60 روز پس از سمپاشی و استفاده از علفکشها انجام گردید. پس از طی مراحل نمونهبرداری و انجام آزمایشات، نتایج به شرح ذیل مشاهده گردید.
نتایج و بحث جامعه علفهای هرز
در کرتهای آزمایشی، حضور 6 گونه علف هرز پهنبرگ و باریکبرگ متعلق به 6 خانواده گیاهی مشاهده شد - جدول . - 1 پیچک صحرایی به عنوان علف هرز چندساله و یولاف وحشی، چغندر وحشی، پنیرک، شبدر وحشی و کنگر برگ ابلق به عنوان علف های هرز یکسالهها مشاهده شدند. هر 6 گونه علف هرز پهنبرگ و باریکبرگ دارای مسیر فتوسنتزی C3 بودند و در کل مزرعه، علف هرز با مسیر فتوسنتزی C4 ثبت نگردید.
جدول 1 فهرست علفهای هرز ثبت شده در کادرهای نمونهبرداری به همراه مشخصات آنها
