بخشی از مقاله
چکیده
این آزمایش در سال 1396 به منظور تاثیر تاریخ کاشت بر توانایی رقابت دو رقم سیب زمینی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. برای این منظور دو رقم سیب زمینی - هرمس و ساتینا - درتاریخ های 19 اوریل و 29 اوریل 8 می کشت شد. این پژوهش در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در تاریخ مورد نظر غده های بذری در ردیف هایی به طول 2 متر و فاصله بین ردیف 65 سانتی متر و فاصله بوته ها روی ردیف 25 سانتی متر کشت شد.
.1 مقدمه
سیبزمینی با نام علمی Solanum tuberosum یکی از منابع با ارزش تامین غذای بشر، بخصوص در کشورهای در حال توسعه بوده که سرشار از کربوهیدرات و ویتامین ث میباشد و در بین محصولات غدهای بیشترین میزان پروتئین را داشته و از نظر حجم تولید سالانه پس از گیاهانی مانند گندم، برنج و ذرت قرار گرفته است - اسکندری و همکاران، . - 1390 علفهای هرز یکی از موانع اصلی تولید این محصول استراتژیک میباشد. روشهای مختلفی از جمله کنترل مکانیکی، روشهای زراعی مثل انتخاب ارقام مناسب و تنظیم تاریخ کاشت برای کنترل این مهمانان ناخوانده ارائه شده است.
مطالعات بسیاری نشان داده است که ارقام مختلف گیاهان زراعی در رقابت با علفهای هرز توانایی متفاوتی دارند. طی بررسی که توسط بشیری مجد و همکاران - 1394 - روی قابلیت رقابتی چند رقم سیبزمینی با علفهای هرز انجام گرفته است از نظر تراکم و زیستتوده کل علفهای هرز، ارقام سیبزمینی دارای اختلاف معنیداری میباشند. تداخل علف های هرز سبب کاهش شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، مادهی خشک کل و سرعت رشد غده میشود که این کاهش در بین ارقام مختلف یکسان نیست. به طوری که ارقام دیررس در مقایسه با ارقام زودرس و نیمه زودرس کاهش کمتری را نشان میدهد.
بورگو و همکاران سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبیٌ - RGR - را در ارقام مختلف سیب زمینی مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند که بین ارقام برای صفات مورد بررسی اختلاف وجود داشت - بورگو و همکاران، . - 2000 سینگ و همکاران - 1996 - تاثیر زودرسی بر سرعت رشد محصول را مورد بررسی قرار داده و اظهار داشتند که سرعت رشد محصول تحت تاثیر زودرسی قرار نگرفت اما حداکثر سرعت رشد غده بستگی به زودرسی غده داشت. آزمایش-های دیگری نشان داده است که توانایی رقابتی ارقام مختلف گیاهان زراعی در رقابت با علفهای هرز متفاوت است و ارقام گیاهان زراعی براساس واکنش به رقابت با علفهای هرز به دو دسته تقسیم میشوند:
- دسته اول ارقامی هستند که رقابت علفهای هرز موجب کاهش شدید عملکرد آنها میشود. این ارقام به رقابت علفهای هرز حساس هستند و برای نیل به حداکثر عملکرد لازم است با علفهای هرز آنها مبارزه شود.
- دسته دوم ارقامی هستند که در رقابت با علفهای هرز عملکرد بالای خود را حفظ میکنند و برایناساس به دو دسته ارقام با توانایی تحمل علفهرز و ارقام با توانایی رقابت تقسیم میشوند.
ارقام رقابتکننده ارقامی هستند که قابلیت تحت فشار قرار دادن علفهای هرز را دارند و ارقام متحمل ارقامی هستند که توانایی حفظ عملکرد بالا در حضور علفهای هرز را دارند. گیاهانی که در رقابت، تحمل بالایی داشته باشند ضرورتا نمیتوانند رشد و نمو علفهای هرز را کاهش دهند. بنابراین، در دراز مدت مخزن بذر غنی ایجاد میکنند و گیاه زراعی از عملکرد بالایی در حضور علفهرز برخوردار میباشد. ولی گیاهانی که قابلیت رقابت کنندگی بالایی دارند رشد و نمو علفهایهرز را تحت فشار قرار میدهند و در درازمدت مخزن بذر را کاهش میدهند
در آزمایشی دیگر نشان داده شده است که ژنوتیپهای گندم توانایی رقابت و تحمل متفاوتی نسبت به علفهای هرز دارند - محمددوستچمنآباد و همکاران، . - 1394 قدرت رقابت با علفهای هرز هم در بین گونههای مختلف و هم در درون آنها متفاوت است. برای مثال قدرت رقابت گندم در رقابت با علفهرز چچم - Lolium rigidum - از یولاف، چاودار، تریتیکاله، کلزا و جو کمتر میباشد - باغستانی میبدی و همکاران، . - 1384 همچنین سیورز و رایت - 1999 - نیز اظهار داشتند که در رقابت با علفهرز بیتیراخ - Galium aparine - قدرت رقابت گندم کمتر از جو و یولاف بود.
ارقام با قدرت رقابتی بالا قادرند ضمن حفظ عملکرد خود در حضور علفهای هرز رشد کرده و تولید بذر علفهای هرز را کاهش دهند - کالاوی 1992؛ لمرل و همکاران، . - 1996 استفاده از این ارقام ضمن کاهش قدرت رقابت علفهای هرز و مصرف علفکشها، هزینه سوخت و کارگری را نیز کاهش میدهد - محمددوست،1390؛ زیمدال و همکاران، . - 2004 کلکوهن و همکاران - 2009 - توانایی بازدارندگی و تحمل 10 رقم مختلف سیبزمینی را نسبت به علفهای هرز در شرایط حضور علفهرز، عاری از علفهرز از زمان جوانهزنی تا 4 هفته پس از آن و عدم حضور علفهرز در کل فصل بررسی کردند.
در این آزمایش ارقام سیبزمینی در کاهش بیوماس علفهای هرز تفاوت معنی داری نداشتند.جوانهزنی زودهنگام و کانوپی متراکم در تیمارها ارتباط قوی با عملکرد غدهی سیبزمینی داشت. باوجود اینکه توانایی بازدارندگی علفهای هرز بین ارقام مشابه بود، اما اختلاف در عملکرد ارقام در شرایط حضور علفهای هرز نشان دهندهی اختلاف تحمل رقابت علفهای هرز در ارقام مختلف سیبزمینی بود.
همچنین آزمایشهای زیادی نشان داده است که تاریخ کاشت گیاهان زراعی در رقابت با علفهای هرز توانایی متفاوتی دارند. طی بررسی که جانسون و همکاران - 1995 - روی تاریخ کاشت کلزا انجام دادند نتیجه گرفتند که تأخیر در کاشت باعث کاهش معنیدار عملکرد دانه میشود.
.2 مواد وروشها
این آزمایش به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر توانایی رقابت دو رقم سیبزمینی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. برای این منظور دو رقم - هرمس و ساتینا - در تاریخهای 19 اوریل، 29 اوریل، 8 می کشت شد. این پژوهش در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد.
به منظور آمادهسازی زمین، بقایای گیاهی محصول سال قبل توسط گاوآهن برگردان به خاک برگردانده شد. در تاریخهای مورد نظر، غده های بذری در ردیفهایی به طول 2 متر و فاصله بین ردیف 65 سانتیمتر و فاصله بوتهها روی ردیف 25 سانتیمتر کشت شد. بلافاصله پس از کشت، آبیاری به صورت نشتی انجام شد. و در مراحل بعدی رشد، آبیاری به فواصل معین و بسته به نیاز بوتهها صورت گرفت. شدرمرحله رشد رویشی سریع کود نیتروژن 250 - کیلو گرم در هکتار - از منبع اوره استفاده شد.
پس از سبز شدن بوتههای سیبزمینی، هر کرت به دو قسمت مساوی تقسیم خواهد شد که در یک قسمت علفهای هرز بطور کامل تا پایان فصل وجین شد. در طول آزمایش صفاتی از جمله تراکم علفهای هرز در دو مرحله شروع غدهزایی و رسیدگی کامل سیبزمینی از دو نقطه در هر کرت، وزن خشک علفهای هرز در پایان فصل، عملکرد و اجزای عملکرد سیبزمینی، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. تجزیههای آماری دادهها بر اساس فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با استفاده از نرمافزار آماری SPSS انجام گرفت و از آزمون چندمنظوره دانکن در سطح احتمال 5 و1 درصد برای مقایسه میانگین تیمارها استفاده شد. همچنین نمودارها با استفاده از نرمافزار Excel رسم شدند.
.3 بحث و نتایج
نتایج تجزیه واریانس نشان داد رقم و تاریخ کاشت بر صفت تراکم علف هرز در مرحله ساقه دهی معنی دار شد، ولی اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت معنی دار نشد - جدول . - 1 رقم ساتینا بیش از رقم هرمس بر تراکم علف های هرز موثر بوده و تراکم علف های هرز را کاهش داد - شکل - 1 تاریخ کاشت 29 آوریل بیشترین تاثیر را در کاهش تراکم علف های هرز داشت، و دو تاریخ دیگر نسبت به 19 آوریل کمتر تراکم علف های هرز کاهش دادند - شکل . - 2
نتایج یک آزمایش بر روی تاریخ کاشت سیب زمینی نشان داد کاشت زودتر سیب زمینی تاثیر معنی داری بر روی تراکم و وزن خشک علف های هرز داشت، به طوری که یک ماه تاخیر در کاشت سیب زمینی تراکم و وزن خشک علف های هرز را بیش از 4 برابر کاهش داد - زرخواه و دیانت، . - 1392 محققان نشان دادند که تاریخ کاشت، تعادل رقابتی ایجاد می کند و این به خاطر وابستگی سرعت رشد گیاه زراعی و علف های هرز به شرایط محیط رخ داده و در طول فصل رشد گیاه زراعی تغییر می کند.
جدول .1 تجزیه آماری تاثیر تاریخ کاشت و رقم بر تراکم علفهای هرز
