بخشی از مقاله
چکیده
عملکرد تولیدمثلی گاومیش تحت تاثیر دمای محیط قرار میگیرد که عواملی همچون رطوبت نسبی، تابش آفتاب، فشار اتمسفری و سرعت باد بر شدت آن تاثیرگذار هستند. گاومیش یک دام پلیاستروس میباشد و میزان بروز فحلی، آبستنی و زایمان آن تابع فصل سال میباشد. فعالیت تولیدمثلی گاومیش تحت تنش گرمایی مختل میشود که بدلیل ناکارآمدی تنظیم دمای بدن در این دام میباشد
. تنش گرمایی با تغییر هورمونی میتواند عملکرد تولیدمثلی گاومیش را تغییر دهد. تنش گرمایی موجب افزایش پرولاکتین خون، کاهش فراوانی ترشح LH و ضعف در بلوغ فولیکولی شده و بطور مستقیم بر فحلی دام تاثیرگذار است. امکان تشخیص فحلی گاومیش در گرمترین ساعات روز کاهش مییابد. در شرایط تنش گرمایی، دام ممکن است بطور کامل آنستروس باشد. کاهش میزان استرادیول در فصل گرم موجب سرکوب بروز علائم فحلی و در نتیجه فحلی خاموش میشود.
دما و رطوبت بالای محیطی اثرات مخربی بر توان بلوغ و باروری تخمک دارند. جذب رویان و سقط جنین در گاومیش تحت تنش گرمایی افزایش می-یابد. تنش گرمایی اثر مخربی بر فعالیت تولیدمثلی گاومیش نر داشته و روند اسپرمسازی در دام را مهار میکند. همچنین، تنش گرمایی اثر نامطلوبی بر اسپرم و تخمک در دستگاه تولیدمثلی ماده داشته و موجب تلفات اوایل رویانی میشود.
مقدمه
میزان باروری در گاو و گاومیش، تحت تاثیر عوامل مختلفی شامل ژنتیک، تغذیه، وضعیت هورمونی و فیزیولوژیکی، مدیریت و نیز دمای محیط قرار میگیرد که نقش ژنتیک و توارث بسیار ناچیز میباشد. عمده عوامل تاثیرگذار محیطی شامل دمای هوا، رطوبت نسبی، تشعشع خورشید، فشار اتمسفری و سرعت باد میباشد. این عوامل محیطی در مجموع تولید تنش گرمایی در دامها میکند. تنش گرمایی تاثیر نامطلوبی بر کارایی تولیدمثلی گاومیش دارد.
تاثیر منفی تنش گرمایی بر مولفههای تولیدمثلی گاومیش و گاو توسط شاخص دما-رطوبت1 تعیین میشود. ارزش این شاخص در ادغام هر دوی دمای محیط و رطوبت نسبی در آن میباشد. همبستگی منفی بین مولفههای تولیدمثلی و شاخص دما- رطوبت در گاو و گاومیش وجود دارد. دامها زمانی اثرات منفی تنش گرمایی را تجربه میکنند که شاخص دما- رطوبت از سطح آستانه فراتر رود. میزان آبستنی در گاومیش تحت شاخص دما- رطوبت بیش از 75 کاهش مییابد . - 5 -
گاومیشها عموما در مناطق نیمه حاره پرورش داده میشوند. بنابراین در معرض محدوده وسیعی از دما و رطوبت قرار میگیرند. هرچند که گاومیش یک حیوان پلیاستروس میباشد، اما میزان بروز فحلی، آبستنی و زایمان آن متاثر از فصل است . - 14 - تعداد محدودی از گاومیشها فحلی پس از زایمان را طی ماههای گرم سال نشان می-دهند. راندمان ضعیف تولیدمثلی در گاومیشها بخصوص طی ماههای تابستان بدلیل ناکارآمدی تنظیم دمای بدن تحت دما و رطوبت نسبی بالای محیط میباشد.
با توجه به اینکه گاومیش پوستی تیره داشته و دارای پوشش موی کم پشت - تنک - میباشد، بنابراین گرمای بیشتری را جذب میکند. از طرف دیگر، مکانیسم دفع حرارت در این دام بدلیل تعداد کم غدد عرق، ضعیف است . - 9 - تنش گرمایی تاثیر ترکیبی عوامل محیطی است که در آن گرمای بدن دام فراتر از نقطه دمای خنثی2 میباشد. نقطه دمایی خنثی برای گاوهای شیری شیروار بین 5 تا 25 درجه سلسیوس است . - 5 -
این درحالی است که بهترین شرایط محیطی برای رشد و تولیدمثل در گاومیش شامل دمای هوای 13 تا 18 درجه سلسیوس همراه با میانگین رطوبت نسبی 55 تا %65 و سرعت باد 5 تا 8 کیلومتر در ساعت و شدت تابش آفتاب در حد متوسط میباشد. درصورتیکه گاومیش در معرض گرمای شدید قرار گیرد، زودتر از گاو مبتلا به افزایش دمای بدن، تعداد ضربان قلب و تنفس میشود . - 9 - در یک بررسی، گاومیشهایی که به مدت 2 ساعت در معرض تابش آفتاب بودند، افزایش 1/3 درجه سلسیوس دمای بدن داشتند. در حالیکه افزایش دمای بدن گاوها تحت شرایط مشابه، فقط 0/2 تا 0/3 درجه سلسیوس بود . - 11 -
تاثیر تنش گرمایی بر هورمونهای تولیدمثلی در گاومیش
تنش گرمایی تاثیر مستقیمی بر سیستم عصبی- درون ریز گاومیش دارد. این دام، به تنش گرمای تابستان بخصوص زمانیکه در معرض مستقیم خورشید باشد، بسیار حساس است که میتواند بدلیل تراکم کم غدد عرق پوستی و پوشش مویی ضعیف بدن باشد و رطوبت بالا موجب تشدید این تنش میشود. تنش گرمایی موجب افزایش پرولاکتین خون، کاهش فراوانی ترشح هورمون لوتئینه کننده - LH - ، ضعف در بلوغ فولیکولی و کاهش تولید - در این دما، میزان تولید حرارت در بدن با میران دفع آن از بدن در تعادل است -
استرادیول در گاومیشهای آنستروس میشود که با غیرفعال شدن تخمدانها همراه است. فاکتور مهمی که فصلی بودن تولیدمثل در گاومیش را تعیین میکند، فتوپریود میباشد. فتوپریود با ترشح ملاتونین از غده صنوبری بر سیستم هورمونی- درونریز و احتمالا تولیدمثل فصلی گاومیش موثر است. پرولاکتین بصورت مستقیم در ارتباط با دمای محیط میباشد و ممکن است اثرات فصل بر تولیدمثل گاومیش را میانجیگری کند.
افزایش میزان پرولاکین خون در فصول گرم سال عامل احتمالی برای آنستروس فصلی در گونههای مختلف میباشد. پرولاکتین ممکن است مکانیسم هیپوتالاموسی مسئول آزادسازی اپیزودیک LH از هیپوفیز یا فیدبک مثبت استروژن تخمدانی بر ترشح LH را مهار نماید. بنابراین پرولاکتین تداخلی در سیکل استروس و باروری با تاثیر بر هر دوی هیپوتالاموس و تخمدان ایجاد میکند. همچنین، این هورمون توان استروئیدسازی تخمدانی را با تغییر تعداد گیرندههای LH در آن تغییر میدهد. متوسط غلظت پرولاکتین سرم خون در گاومیشهای آنستروس بیشتر از گاومیشهای دارای سیکل استروس بصورت طبیعی بود . - 13 -
افزایش دمای بدن بواسطه تنش گرمایی دارای تاثیر مستقیم و مضری بر هورمونهای تولیدمثلی میباشد. پرولاکتین بطور مستقیم در ارتباط با دمای محیط میباشد و ممکن است اثرات فصل بر تولیدمثل گاومیش را میانجی-گری کند. در تابستان، افزایش میزان پرولاکتین خون در گاومیش مشاهده میشود که در ارتباط با تغییرات فصلی متابولیسم غده پینهآل است. افزایش غلظت پرولاکتین خون عامل احتمالی آنستروس تابستانی در گونههای مختلف است. پرولاکتین ممکن است مکانیسم هیپوتالاموسی مسئول آزادسازی اپیزودیک را مهار کرده یا از بازگشت مثبت استروژن بر ترشح LH ممانعت کند.
بنابراین پرولاکتین با تاثیر بر هر دوی هیپوتالاموس و تخمدان، سیکل استروس و باروری را تحت تاثیر قرار میدهد و نیز استروئیدسازی تخمدانی را با تغییر تعداد گیرندههای LH متاثر میسازد. غلظت بالای پرولاکتین پلاسما موجب مقاومت تخمدانها به اثرات FSH و LH شده و آنستروس، سیکل استروس بدون تخمکگذاری و در نتیجه راندمان ضعیف تولیدمثلی در فصل تابستان را بدنبال خواهد داشت. متوسط سطوح پرولاکتین سرم در گاومیشهای آنستروس بیشتر از گاومیشهای دارای سیکل استروس بطور طبیعی بوده است . - 13 - آنستروس مرتبط با عملکرد پایین غده تیروئید طی فصل تابستان در گاومیش معمول میباشد. دمای بالای محیط با کاهش فعالیت غده تیروئید، موجب کاهش پاسخ تخمدانی به گونادوتروپینهای هیپوفیزی و در نتیجه ناباروری تابستانی در گاومیش میشود. الگوی فصلی فعالیت تیروئید در گاومیشهای هندی با ترشح پایین هورمون تیروکسین طی فصل گرم در مقایسه با فصل سرد مشخص شده است .
