بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت بالای گل محمدی به عنوان یک گیاه دارویی، این پژوهش با هدف تاثیر تنظیم کنندههای رشد و نیترات نقره بر پرآوری ریزنمونههای گیاه گل محمدی و تعیین بهترین ترکیب محیط کشت انجام شد. اثر غلظتهای متفاوت اکسین IAA و سیتوکینین های KIN و BAPهمچنین غلظتهای از Ag - NO3 - در محیط کشت MS جامد و نیمه جامد برروی ریزنمونهها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بیشترین رشد ساقه در محیط MS نیمه جامد حاوی 1 میلی گرم در لیتر BAP و 0,5 میلی گرم در لیتر IAA را داشتند. در نهایت گیاهچه ها در محیط MS نیمه جامد با همان ترکیب هورمونی به همراه زغال فعال رشد طولی وریشهزائی مناسبی را نشان دادند. بعد ازمرحله مقاوم سازی، -90 % 80 از گیاهچه ها ریشه دار شده به گلخانه منتقل شده و رشد مناسبی نشان دادند.
کلمات کلیدی: Ag - NO3 - ، گل محمدی، پرآوری ، تنظیم کننده های رشد
مقدمه
گلمحمدی بانام علمی Rosa damascene Mill. از شاخه گیاهان گلدار می باشد. از نظر دارویی گلاب آن خاصیت آرامبخش و اسانس آن اثر ضدویروسی وضدباکتریایی و نهنج آن به عنوان منبع غنی ویتامین C می باشد - گامرمن و دیگران، . - 1983 این گیاه، به طور معمول از طریق قلمه زدن ، پاجوش و خوابانیدن تکثیر می شود. روش های سنتی تکثیر با مشکلاتی مانند آلودگی های درونی و سطحی گیاه، ضریب تکثیر پایین، کم یا در دسترس نبودن گیاهان مادری و طولانی بودن زمان تکثیر همراه است، چندین گزارشهای از تکثیر درون شیشه ی گل محمدی از طریق قطعات تک گره دارای جوانه ی جانبی، باززایی مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد. - گادین . - 2000یونهای نقره به صورت نیترات مانند AgNO3 یک نقش اصلی در تأثیر جنین شناسی سوماتیک ،تشکیل ساقه و تشکیل ریشه مؤثر که پیش نیاز ترنسفورماسیون موفق ژنتیک است دارد.
در سالهای اخیر AgNO3 بعنوان بازدارنده فعالیت اتیلن در کشت بافت بعلت حلالیت آن در آب و نقص یتوتوکسیسیتی در غلظت های مؤثر مورد استفاده بوده است. استفاده ازتکنیکهای مختلف کشت درون شیشه در جهت تکثیر گیاه گل محمدی میتواند گامی مهم در جهت تولید گیاهانی با کیفیت بالا و عاری ازعوامل بیماریزا باشد.ریزنمونه ها در مرحله پیش تیمار ضدعفونی ، با مایع ظرفشویی شستشو شده و پس از چندین بار آبکشی به قسمتهای کوچکتر بریده شده و سپس جهت کاهش مواد فنلی در محلول اسید اسکوربیک قرار گرفتند. جهت ضدعفونی کردن جوانه ها از محلول هیپوکلریت سدیم 20 درصد 20 دقیقهاستفاده شد. ریزنمونه های دارای جوانه جانبی ساقه پس از ضدعفونی در محیط پایه MS - موراشگ و اسکوگ - 1962 استریل کشت داده شده ودر اتاق رشد تحت فتوپریود 16 ساعت نور و 8 ساعت تاریکی با شدت نور 2500 لوکس و دمای 24°c نگهداری شدند.
جهت باززائی به محیط باززائی شامل محیط پایه MS جامد و نیمه جامی به همراه تنظیمکنندههای رشد گیاهی شامل سیتوکینینهای KIN وBAP با غلظت های 0 - ، 1، 2 میلی گرم در لیتر - و اکسین های IAA و NAA با سه غلظت 0 - ، 0/5 و 1 میلی گرم در لیتر - و Ag - NO3 - با غلظت های 0 - ، 1، 2 میلی گرم در لیتر - حاوی 3 درصد ساکارز و 5/8 گرم در لیتر آگار منتقل شدند. عمل ضدعفونی محیطهای کشت در اتوکلاو با فشار 1 اتمسفر و دمای 121°C برای مدت 20 دقیقه انجام گردید. نمونههای کشت شده در اتاق رشد تحت فتوپریود 16 ساعت نور و 8 ساعت تاریکی با شدت نور 2500 لوکس و دمای 24°c به مدت 3 هفته نگهداری شدند. پس از 20 روز جوانههای باززائی شده به محیط کشت به همراه تنظیمکننده های رشد گیاهی به همراه زغال فعال استفاده شد و در نهایت در اتاق رشد تحت فتوپریود 16 ساعت نور و 8 ساعت تاریکی با شدت نور 2500 لوکس و دمای 24°c به مدت 3 هفته نگهداری شدند.
سازگاری و انتقال به گلخانه
قبل از انتقال و کشت گیاهچههای حاصل در شرایط درون شیشه به گلخانه، انجام عمل مقاوم سازی ضروری است. به این منظور ریشه گیاهچهها پس از خروج از ارلن با آب شستشو داده شدند تا محیط اطراف ریشه به طور کامل حذف گردد. سپس این گیاهچهها در گلدانهای حاوی ترکیب پیتماس و پرلایت با نسبت 1به 3 کشت گردیده و در اتاق رشد فیتوترون تحت شرایط رطوبت نسبی 75 درصد، دمای 25 °C و شرایط نوری 3000 لوکس برای مدت 20 روز نگهداری شدند. در طول این دوره 20 روزه گیاهان با محلول مغذی یا کود کامل که شامل تمام عناصر غذائی باشد - با غلظت 2 در هزار - آبیاری شدند . پس از دوره 20 روزه مقاومسازی گیاهان 10 تا 15 برگی به گلخانه انتقال داده شدند.
تجزیه و تحلیل داده ها
داده های بدست آمده از این آزمایش با استفاده از نرم افزار کامپیوتری SAS در قالب چند آزمایش فاکتوریل مجزا با رحط پایه کاملاً تصادفی و 3 تکرار به اجرا در آمد. در نهایت با استفاده از برنامه Excel نمودارهای مربوط به آنها رسم گردید.
نتیجه و بحث
در این پژوهش اثر افزودن غلظتهای مختلف تنظیم کنندههای رشد KIN , BAP و Ag - NO3 - به تنهایی یا در ترکیب با اکسین IAA در محیط پایه MS جامد و نیمه جامد در باززائی جوانه های جانبی گیاه گل محمدی مورد بررسی قرار گرفت. .محیط کشت MS متداولترین محیط کشت جهت تکثیر رز استفاده می شود. در ابتدای آزمایش در محیط کشت ترکیبات فنلی دیده شد که استفاده از 0/01 PVP گرم بر لیتر این مشکل را حل کرد. درصد براساس مقایسه میانگین بیشترین درصد باززایی در محیط های حاوی غلظت بالای سیتوکنین و غلظت پایین اکسین مشاهده شد همچنین محیط نیمه جامد ضریب تکثیر بالاتری نسبت به محیط جامد نشان داد.سه هفته پس از کشت، بررسیهای آماری نشان داد، میانگین رشد طولی ساقه درمحیط پایه MS نیمه جامد حاوی تنظیم کننده های رشد 1 میلی گرم در لیتر BAP و 0,5 میلی گرم در لیتر IAA تفاوت معنی داری با سایر تیمارها داشت - جدول - 1، - شکل . - 1
در اکثر تیمارهای حاوی Ag - NO3 - طول گیاهچه کوتاهتر، فاصله میانگره ها کمتر و تعداد برگها بیشتر و در تعدادی از تیمارها گلدهی درون شیشه ای را نشان داد. طول ساقه در تمام محیطهای کشت با تنظیم کننده رشد BAP از سایر تیمارهای هورمونی بهتر بود . پس از گذشت 20 روز از کشت، جوانههای جانبی باززائی شده به منظور افزایش رشد ساقه به محیط کشت حاوی تنظیم کننده های رشد به همراه زغال فعال، منتقل شدند و جوانه ها رشد مناسبی از نظر طول ساقه، تعداد میانگره و ریشهزائی را نشان دادنداین. امر باعث شد که در مدت زمان نسبتاً کوتاهی تعداد زیادی گیاهچه باززایی شده گل محمدی تولید شود. این گیاهچهها پس از سازگاری در اتاق رشد فیتوترون برای سازگار شدن به محیط طبیعی، به گلخانه منتقل شدند حدود %80-90 از گیاهچههای تولید شده در شرایط کشت بافت مورد اشاره، در شرایط گلخانه نیز زنده ماندند و رشد مطلوبی از خود نشان دادند. تا کنون مطالعات زیادی در زمینه کشت بافت گل محمدی با
