بخشی از مقاله
چکیده
برخی گونههای جنس سالویا ماهیت زینتی و برخی دارویی دارند. گونه مریمگلی سهندی - Salvia sahandica - جزء گیاهان دارویی و اهلی ن شده جنس سلوی بوده که قابلیت زینتی شدن و کاربردش در ف ضای سبز شهری نیز وجود دارد. در پژوهش حاضر میزان نگه داشت آب خاک و صفت شاخص رشد - اندکس - این گونه در شرایط اعمال کمآبیاری تنظیمشونده 75 - درصد ظرفیت زراعی - با کاربرد چهار نوع خاکپوش چیپس چوب، خاک اره، سنگریزه سفید و پوکه معدنی با هدف استفاده در فضاهای سبز کمآب طلب مورد بررسی قرار گرفت.
آزمایش حاضر، در قالب طرح آزمایشی بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در باغ آزمای شی دان شکده ک شاورزی، دان شگاه فردو سی م شهد صورت پذیرفت . مقای سه میانگینهای میزان رطوبت و شاخص ر شد - اندکس - تفاوت معنیداری بین تیمارهای دارای خاکپوش و شاهد - بدون خاکپوش - را ن شان دادند؛ در حالی که بین تیمارهای دارای خاکپوش، تفاوت معنیداری نشان ندادند. طبق نتایج پژوهش، میزان رطوبت حفظ شده در خاک به علت وجود خاکپوش روی سطح خاک بوده که منجر به رشد بیشتر سلویهای تحت تیمار خاکپوش نیز شدهاند.
مقدمه
کمبود آب یک محدودیت زیست محیطی برای تولید محصولات کشاورزی است . - 13 - در سالهای اخیر، با توسعه سریع کشاورزی و صنعت، کمبود آب به شدت در حال افزایش است. در این راستا استفاده از خاکپوش راهی مناسب جهت کاهش مصرف آب میباشد .
خاکپوش - مالچ - را میتوان پو شش زنده یا غیرزندهای نامید که به عنوان محافظی روی سطح خاک بکار میرود و گیاهان را در برابر تغییر دمای شدید خاک و از د ست رفتن آب زمین محافظت میکند و نیز جلوی ر شد علفهای هرز را میگیرد
با مدیریت بهینه آب و خاک از طریق افزایش نگهداری آب در خاک، اعمال روش های حفظ رطوبت خاک، بهبود نفوذپذیری آب در خاک، کاربرد مالچ جهت صرفهجویی در مصرف آب 6 - و - 10، از طریق کاهش میزان تبخیر 6 - و - 7 میتوان علاوه بر افزایش راندمان مصرف آب به عنوان یک کالای اقتصادی اساسی در تولیدات کشاورزی و صنعتی 5 - و - 6، چشم انداز زیبا و خوبی را در فضای سبز داشت. جنس سلوی با نام علمی Salvia spp. از خانواده نعناعیان - Lamiaceae - میباشد.
مبدأ آن برزیل و آمریکا است. 58 گونه از این جنس در ایران یافت میشود که 17 گونه آن بومی ایران است . - 9 - گیاه دارویی مریم گلی سهندی با نام علمی Salvia sahandica یک گونه بومی سهند آذربایجان میبا شد . - 8 - در این پژوهش هدف بر این ا ست که قابلیت حفظ رطوبت و نگهدا شت آب در خاک در شرایط کشت بدون خاکپوش و نیز با چهار نوع خاکپوش مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
مواد و روشها
این پژوهش در طی بهار تا پاییز سال 96 در باغ آزمای شی دان شکده ک شاورزی دان شگاه فردو سی م شهد اجرا گردید. آزمایش بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار نوع خاکپوش - پوکه معدنی، چیپس چوب، خاک اره و سنگریزه سفید و عدم کاربرد خاکپوش - شاهد - - و تیمار کمآبیاری با 75 درصد ظرفیت زراعی بر روی گیاه مریمگلی سهندی - S. sahandica - در چهار تکرار انجام شد.
بذرهای مریمگلی سهندی - S. sahandica - از بذور جمعآوری شده از باغ گیاهشناسی مشهد در پاییز 1395 تهیه گردید. بذرها در فروردین ماه در داخل سینی کشت و سپس نشاهای به دست آمده در مرحله 6-8 برگی در خرداد ماه به داخل گلدان منتقل شد. پس از طی دورهاستقرار گیاه - تقریباً یک ماه - تا اتمام دوره رشدی، تیمار کمآبیاری با 75 درصد ظرفیت زراعی اعمال گردید. قبل از انتقال نشاها، همهی گلدانهای پلاستیکی مورد استفاده به همراه مقدار زهکش معلوم به وسیله ترازوی 30 کیلویی باغی با دقت 5 گرم به وزن 0/5 کیلوگرم رسانده شد. پس از هموزن کردن گلدانها به همراه زهکش، نشاهای آماده را به گلدانها انتقال داده و خاک زراعی را به همراه گلدان، زهکش و ن شاها را به وزن 5 کیلوگرم ر ساندیم . کلیه گلدانها با این روش ک شت هم وزن شده و در مکانی سایه آفتاب قرار داده شد. عمل مالچپا شی در چهار نوع خاکپوش پس از ا ستقرار گیاهچه در گلدانها و قبل از اعمال کمآبیاری به عمق دو اینچ 5 - سانتیمتر - در سطح گلدانها صورت گرفت.
برای تعیین فاصله بین دو آبیاری - روز - از فرمول زیر استفاده شد:
که در این فرمول ETcp نیاز آبی گیاه در دوره پیک م صرف - mm/day - ا ست و RAW میزان آب سهل الو صول برای ری شه - mm - میباشد که از طریق فرمول زیر قابل محاسبه است:
در معادلات فوق AW آب قابل دسترس، MAD ضریب مدیریتی تخلیه مجاز رطوبتی - 0/8 - و Dr عمق موثر ریشه - mm - میباشد. همچنین FC و PWP به ترتیب حد پتان سیلی آب در و ضعیت ظرفیت زراعی مزرعه و نقطه پژمردگی دائم میبا شند. میزان رطوبت خاک طی 5 مرحله در حین دوره رشد سلوی با دستگاه رطوبت سنج خاک - مدل EXTECH 720 ساخت امریکا - اندازهگیری و گزارش گردید.
جهت تعیین شاخص ر شد - اندکس - سلوی، قبل و بعد از اعمال تنش طبق روش فرناندز - 14 - و روزوم و کلت - 15 - و طبق فرمول زیر اندازهگیری شد:
= W پهنای افقی گیاه - بزرگترین عرض گیاه در محور شرقی- غربی -
= H پهنای افقی گیاه - بزرگترین عرض گیاه در محور شمالی- جنوبی - = L ارتفاع گیاه
دادههای آزمایش به صورت تجزیه واریانس با استفاده از نرمافزار JMP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون حداقل تفاوت معنیدار - LSD - در سطح احتمال %5 انجام شد.
نتایج و بحث
طبق اندازهگیریهای به دست آمده از میزان رطوبت خاک در طی آزمایش و مقایسه میانگینهای نهایی، میزان رطوبت خاک در تیمارهای دارای خاکپوش نسبت به شاهد - بدون خاکپوش - در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنیداری داشتند - جدول . - 1 در حالی که بین تیمارهای دارای خاکپوش اختلاف معنیداری وجود نداشت - جدول . - 2 اثر بهینه مالچ در کاهش تنش آبی به دلیل کمشدن میزان تبخیر آب از سطح خاک و نیز تنظیم دمای خاک در منطقه ریشه است - کرناک و همکاران، . - 2001 همچنین دمای خاک میتواند میزان محصول را کنترل کند. دمای خاک باعث گسترش کامل برگ و بیشترین سطح برگ سبز می شود
طبق نتایج اسلامی و فرزامنیا - - 2 با استفاده از سه نوع خاکپوش شن، پلاستیک و کاه و کلش روی محصول پسته دریافتند؛ درصد رطوبت خاک در تیمارهای دارای خاکپوش نسبت به شاهد افزایش داشت اما اختلاف بین سایر تیمارهای خاکپوش با یکدیگر معنیدار نشد. از مقایسه میانگینهای شاخص رشد - اندکس - در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنیداری نشان داد - جدول - 2؛ بیشترین میزان شاخص رشد را تیمارهای دارای خاکپوش و کمترین میزان را شاهد - بدون خاکپوش - داشتند. در صورتیکه اختلاف معنیداری بین تیمارهای دارای خاکپوش - مالچ - وجود نداشت
این نتایج با بررسی فرینی و همکاران - 12 - مطابقت داشته و طبق نتایجشان درختانی که تحت تیمار خاکپوشهای چیپس چوب بودند، اندام هوایی بزرگتری داشتند. در پژوهش فرینی و همکاران - 12 - مالچ کردن به طور چشمگیری باعث افزایش رشد هورس چیتانی قرمز - Aesculus × carnea - شد. خاکپوشها رشد گیاه را با کاهش تبخیر و تعرق از خاک - 17 - و افزایش نفوذ آب در خاک افزایش میدهند
جدول -1 تجزیه واریانس رطوبت خاک و شاخص رشد سلوی سهندی تحت شرایط کمآبیاری و استفاده از خاکپوش
جدول -2 مقایسه میانگینهای شاخص رشد سلوی و میزان رطوبت خاک تحت شرایط کمآبیاری و استفاده از خاکپوش
- a , b در هر ستون میانگینهایی که حداقل در یک حرف مشترک میباشند بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال %5 تفاوت معنی داری ندارند.
مقایسه میانگینهای میزان رطوبت - جدول - 2 تیمارهای آزمایش حاضر نشان میدهد، میزان رطوبت خاک گلدانهای دارای خاکپوش های خاکاره و چیپسچوب در دو عمق مورد بررسی 50 - و 100 میلیمتر - اختلاف معنیداری با تی مار های دارای خاکپوش پوکهمعدنی، سنگریزهسفید و شاهد - بدون خاکپوش - داشتهاند. نتایج حاضر با نتایج صفری - 6 - مطابقت داشت؛ و نشان داد بی شترین میزان رطوبت را خاک پو شیده شده با خاکاره و چیپسچوب دا شتها ست؛ و کمترین میزان رطوبت خاک مربوط به قلوهسنگ و پوکهمعدنی بود .
راماکریشنا و همکاران - 16 - گزارش داد که با وجود خاکپوش رطوبت خاک بیشتر و یکنواخت تر است و دور آبیاری میتواند کاهش یابد. خاکپوش کاه می تواند به میزان قابل توجهی افزایش عملکرد محصول داشته باشد .
خاکپوشها سبب حفظ رطوبت - کو شکی و جاکوب، - 2004 در منطقه ری شه می شوند و گیاه به مدت طولانیتری آب در اختیاردارد .همچنین بسیاری از مطالعات مقایسهای بین انواع مالچها نشانمیدهد که مالچهای آلی در حفظ آب بسیار مؤثرتر از مالچهای غیرآلی هستند
برا ساس نتایج به د ست آمده از پژوهش حا ضر دریافتیم؛ تیمارهای دارای خاکپوش - مالچ - به جهت وجود خاکپوش در سطح گلدانها موجب حفظ رطوبت بیشتر نسبت به تیمار شاهد - بدون خاکپوش - بودهاند
