بخشی از مقاله
چکیده
بیشتر شهرها ایران تا چند دهه قبل از رشد متوازنی برخوردار بودهاند؛اما در دههها اخیر با توجه به وجود عوامل جاذب در شهر و عوامل دافعه در روستا، شهرنشیتی بر شهرساز مقدم گردیده و رشد شهر را با مشکلات جد روبه رو کرده است.از آنجا که منطقهبند روشی مناسب برا استفاده از زمین وذخیره اراضی در سطح شهرها میباشد،وبا کنترل تراکم میتوان به برقرار موازنه منطقی بین میزان فعالیت تولید شده توسط ساختمانها و فضاها خارجی اطراف آنها که منجر به ایجاد محیطزیست با کیفیت بهترمی شود، رسید. بنابراین با زون بند براساس معیار تراکم ساختمانی میتوان، با جلوگیر از استفاده غیر اصولی از زمین ، مصارف زمینها مشخص کرد و رشد شهر را کنترل نمود. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی وبا تکیه بر مطالعات کتاب ها و تجزیهوتحلیل اطلاعات با استفاده از نرمافزار ARCGIS به زون بند شهرمرودشت بر اساس تراکم ساختمانی پرداخته است.
به طور کلی این پژوهش در پی آنست که با مطالعه مبانی کلی منطقه بند و تراکم ساختمانی وتوصیف نحوه عملکرد آنهادر شهرها ،به کنترل توسعه شهر به منظور ارتقا کیفیتها عملکرد و محیطی دست یابدوسپس آن را در شهر مرودشت که در سالها اخیر در پی افزایش چشمگیر جمعیت و به تبع آن گسترش شتابان و پراکنده شهرها با توسعه پراکنده مواجه بوده به کار بندد و مورد آزمون قرار دهد.
کلیدواﮊه:منطقهبند ، تراکم ساختمانی، شهر، مرودشت
١.مقدمه
شهر انداموارها زنده و پویاست که توسعه فیزیکی آن فرایند مداوم است. اگر این فرآیند بدون برنامه باشد علاوه بر اینکه ترکیب فیزیکی مناسبی از فضاها شهر به وجود نخواهد آمد، سبب به وجود آمدن مشکلات زیاد در زمینه دسترسی به خدمات مختلف شهر برا شهروندان خواهد شد و نیز باعث سوﺀاستفاده از زمین و در نهایت در پی تخریب محیط، آشفتگی بصر و عملکرد شهر را به همراه دارد. بنابراین رشد و گسترش کالبد شهر فرآیند است که برتمام نظامها وساختارها شهر به طور مستقیم یا غیر مستقیم تأثیر می گذارد. به همین دلیل چنانچه این فرآیند جریان درستی را طی نکند، اثرات نامطلوب بسیار بر اجزا مختلف شهر بر جا میگذارد.
شهرها به عنوان یک سیستم پیچیده و زنده، هویت یکپارچه دارند. در نظام متمرکز برنامهریز شهرها، نوعی تداخل و تفرق عملکرد وجود دارد به عنوان مثال در ایران این تفرق به نحو عمل می نماید که مسئولیت هر یک از مؤلفه ها بر عهده یک سازمان است. به این معنی که به جا یک واحد، بیش از ٣٠ واحد مدیریتی و حکومتی که در حقیقت شعب استانی و شهرستانی وزارت خانه ها و سازمانها مرک واقع درپایتخت هستند هر یک سیاست ها و برنامه ها خاصی را از بالا دریافت میکنند و در شهرها به اجرا در می آورند. بنابراین هر یک منطقه بند خاص خود را در شهرها ایجاد مینمایند. به علت تداخل عملکرد در برخی مواقع، مشکلاتی از جمله وجود بافتها فرسوده، حاشیه نشینی و فقدان حریم به وجود میآید،
که یکی از عمدهترین عوامل ایجاد آن، فقدان یک نظام جامع از تقسیمات درون شهر است. بدین معنا که هر یک از سازمانها درگیر در شهر، نوعی از نظام منطقه بند و یا ناحیه بند را برا خود تعریف کرده اندو در نهایت یکپارچگی شهرها زیر سال می رود.در این راستا ضوابط تراکم شهر ، به منظور سامان دادن به سیما و چهره شهر تدوین شد. ساماندهی عملکردها شهر رابطها تنگاتنگ با موضوع تراکم شهر دارد. از طریق تراکم است که میتوان به هسته-ها شهر دست یافت، که در مقیاس خود کارا بوده و در تسلسل با دیگر هستهها شهر نمایان میباشند.
حال با توجه به آنکه بیشتر شهرها ایران تا چند دهه قبل رشد متوازنی برخوردار بودهاند اما در دههها اخیر با توجه رشد شهر،توسعه ایده آل شهر با مشکلات جد روبرو شده است. بدین منظور این پژوهش در پی آن است که با مطالعه مبانی کلی منطقه بند و تراکم ساختمانی و توصیف نحوه عملکرد آن ها در شهرها ،به کنترل توسعه شهر به منظور ارتقا کیفیتها عملکرد و محیطی دست یابد. سپس آن را در یک نمونه مورد - شهر مرودشت - به کار بندد و مورد آزمون قرار دهد.زیرا یکی از شهرها کشور که در سالها اخیر در پی افزایش چشمگیر جمعیت و به تبع آن گسترش شتابان و پراکنده شهرها با توسعه پراکنده مواجه بوده شهر مرودشت میباشد. این شهر با دارا بودن جاذبهها طبیعی،صنعتی، اقتصاد ، توریستی به عنوان یکی از اصلیترین قطبها جاذب جمعیت در منطقه طی سالها اخیر رشد قابل ملاحظه ا پیدا نموده است.
این رشد متأثر از رشد جمعیت و ورود مهاجرین، منجر به ساخت وسازها بدون برنامه و تغییرات زیاد در ساختار فضایی – کالبد شهر و گسترش آن در زمینها کشاورز اطراف شده است. به نظر میرسد در آینده نیز در صورت عدم اجرا یک راهبرد معین در تعیین الگو توسعه مطلوب نه تنها بسیار از زمینها مرغوب کشاورز در پیرامون شهر به زیرساخت وساز شهر خواهد رفت بلکه ایجاد تسهیلات زیربنایی و ارائه خدمات عمومی مورد نیاز شهروندان از سو مدیریت شهر نیز با مشکل مواجهه و همچنین کیفیتها عملکرد و محیطی شهر به عنوان یکی از ارکان اصلی در پایدار شهر دچار آشفتگی و اختلال خواهدشد. بنابراین یکی از راهبردها جهت کنترل توسعه شهر مرودشت، درجهت محافظت از اراضی کشاورز و همچنین ارتقا کالبد و کارکرد شهر،زونبند براساس معیار تراکم ساختمانی میباشد.
١ بیان مسئله و ضرورت تحقیق
بیشتر شهرها ایران تا چند دهه از قبل رشد متوازنی برخوردار بودهاند اما در دههها اخیر با توجه به وجود عوامل جاذب در شهر و عوامل دافعه در روستا، شهرنشینی مقدم برشهرساز گردیده و رشد شهر در نتیجه توسعه ایده آل شهر را بامشکلات جد روبرو کرده است.به دنبال افزایش جمعیت و به تبع آن گسترش شتابان شهرها میباشد،که بدلیل عدم وجود سیاستگذارها کارآمد و همچنین دگرگونی بنیان اقتصاد شهر، فراهم شدن بورس باز زمین و سیاستها سهل انگارانه شهرساز و تصمیمگیر ناگهانی برا توسعه شهر، پیامدها ناگوار زیست محیطی، اجتماعی و اقتصاد را برا شهرها به دنبال داشته است، که از آن جمله میتوان به اتلاف اراضی کشاورز و باغی حاشیه شهرها و اختلال و آشفتگی کیفیتها عملکر و محیطی شهرها اشاره نمود.
شهر مرودشت به عنوان یکی از شهرها درحال توسعه کشور در سالها اخیر با توسعه پراکنده مواجه بوده است. به نظر میرسد در صورت عدم اجرا یک راهبرد معین در جهت کنترل توسعه مطلوب، در آینده نیز نه تنها بسیار از زمین ها مرغوب کشاورزدر پیرامون شهر به ساخت وساز شهر تعلق خواهند گرفت بلکه فراهم کردن تسهیلات و خدمات عمومی مورد نیاز شهروندان از سو مدیریت شهر نیز با مشکل مواجهه میشود.بنابراین یکی از راهبردها جهت کنترل توسعه شهر مرودشت، درجهت محافظت از اراضی کشاورز و همچنین ارتقا کالبد و کارکرد شهر،زون- بند براساس معیار تراکم ساختمانی میباشد. دربیان اهمیت موضوع این نکته شایان ذکر است که باید کاربر ها بخشها مختلف شهر به درستی جانمایی گردند تا تخصیص بهینه فعالیتها را در فضا مناسب فراهم آورند، منطقه بند به طور ویژه امکان کنترل تراکم ، سرویسدهی مناسب و تأمین نیازها عمومی نظیر خیابانها ، مدارس، فضا سبز،بیمارستان ،مسجد، محلها گذران اوقات فراغت و ...
