بخشی از مقاله
چکیده:
تحوالت شهرسازی در ایاالت متحده، تابع ویژگیهای خاص این کشور بوده است که اهم آنها عبارتند از: وجود نظام فدرالیسم، تسلط مالکیت خصوصی زمین، نقش اقتصاد آزاد، تسلط اتومبیل و حومهنشینی، تأثیر جنبشهای سیاسی و اجتماعی و غیره. بهطور کلی در نظام فدرال آمریکا ارائه بخش مهمی از خدمات عمومی و رفاهی، به عهده دولتهای ایالتی و محلی است و برنامهریزی محلی به عنوان ابزاری ضروری برای پاسخگویی به نیازهای مردم مطرح است
اصولاً اعتقاد به مشارکت همه نیروهای مؤثر در روند توسعه و عمران است. ویژگی برنامهریزی آمریکایی محدودیت در قدرت تصمیمگیری است، لذا تأیید طرحها و مقررات روندی قانونی است که برعهده نهادهای قانونگذار و منتخب مردم یعنی شوراها میباشد و اجرای مقررات شهرسازی برعهده اداره شهرسازی دولت محلی است. عناوین ارگانهایی که در مورد مسائل مربوط به برنامهریزی و منطقهبندی صاحب اختیاراند در هر ایالت ممکن است با دیگری متفاوت باشد و الگوهای مختلفی برای اداره شهرها در نظام مدیریت شهری وجود دارد.
این مقاله مروری است برمفهوم تراکم ساختمانی وبررسی اسناد و ضوابط و مقررات مصوب تهران، در طی سال های گذ شته اگر چه موضوع تراکم به شکل های مختلف مورد بحث وبررسی قرار گرفته است، به نظرمی رسد باتوجه به تصویب وابلاغ طرح تفصیلی شهر تهران ، نیازبه بازنگری درتعریف ونحوه به کارگیری این مبحث درطرح یا وسیاستگذاری های شهرسازانه وجود دارد .تا بر تاثیر تراکم ساختمانی به عنوان یکی ازمهمترین ابزارهای شهر سازی،به بعد کالبدی مسکن وکیفیت محیطی وتعاملات اجتماعی ومشکلات ناشی ازآن بیش ازقبل، پرداخته شود.
پس باید نگاهی به این پروسه تا مقطع حاضر داشت. تراکم مهمترین دستاورد قر ن حاضردرتوسعه شهری، توجه به حقوق شهروندی و زوایای کیفی دراین باره است .مهمترین عوامل عقب ماند گی کلانشهری مانند تهران وفا صله روزافزون آن ازشا خص های جهانی توسعه شهری تسلط نگرش کمی به توسعه، در دوران متمادی درسطو ح مختلف برنامه ریزی و مدیریت شهری و فقدان دستور کارقانونی و رسمی در توسعه شهری مدا خله غیر متخصصانه،مانندفروش مازاد تراکم وساخت وسازهای بی رویه وبدون برنامه بخصوص دربخش مسکن، درسطح کلانشهر تهران، و سایرشهرهای بزرگ ایران،که بدون توجه به تنوع و تفاوت در اراضی شهری و صرفا برای کسب درآمدشهرداری و تامین سودمعدودی سرمایه گذار رخ داده است، موجب تنزل کیفیت محیط شهری وناپایداری درزمینه ایمنی،سلامت ورفاه شهروندان وعرصهها ی زیست محیطی شده است.
طی این مقاله ابتدا به تعریف اجمالی تراکم ساختمانی و تعاریف و مفاهیم مرتبط با آن پرداخته شده است . سپس به عنوان نمونه ای از یک طرح برنامه ریزی شده، آیین نامه منطقه بندی در شهر نیویورک معرفی و طیمقایسه تطبیقی با قوانین و مقررات مصوب تهران در زمینه تراکم ساختمانی مسکن، نتیجه ای در رابطه با لزوم تدوین قوانین ومقررات متناسب و معیارهای مؤثر بر آن حا صل خواهید گردید
مقدمه:
در این نوشتار سعی شده تا نظام برنامه ریزی شهری نیویورک نیز به عنوان یکی از مهمترین شهرهای ایالت متحده مورد بررسی قرار گیرد. نظامی که منتج شده از یک ساختار شش سطحی است که هر سطح، پشتیبان سطح بالاتر خود است. جهان شهری که در آن نگاه خاص به جایگاه شوراها، کمیته های مربوطه، اهرمهای خاص برنامه ریزی شهری و انعطاف تراکم ساختمانی از جمله مقوله هایی است که در طرح های شهری ایران مورد توجه قرار گرفته و به عنوان ابزاری برای مهارتوسعه شهر و تعادل بخش فضایی به آن مطرح شده است .
در این طرح ها، تراکم ساختمانی با توجه به جمعیت پیش بینی شده در افق طرح و سیاستهای توسعه شهر و منطقه شهری و همچنین با درنظر گرفتن ظرفیت های زیست محیطی، خدمات وتاسیسات زیربنایی شهر و ویژ گی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن تعیین می شود .لذا با توجه به نقش مهم مسکن در شهرو برنامه ریزی های شهری، پرداختن به جایگاه تراکم ساختمانی در پروژه ها، نقش و اهمیت آن در سازمان فضایی شهر و عوامل ومعیارهای موثر بر آن ضروری می نماید.
1,1تراکم ساختمانی و جایگاه آن در شهرسازی
تراکم ساختمانی؛ برابر است با نسبت سطح زیربنای ساختمان - در تمام طبقات - به مساحت قطعه زمین .تراکم ساختمانی با مفاهیمی از قبیل سطح زمین، سطح اشغال ساختمان، سطح زیربنا، ضریب سطح زیربنا و ضریب فضای باز مرتبط است . به طور کلی مفهوم تراکم در ادبیات برنامه ریزی شهری در چارچوب برنامه ریزی کاربری زمین، تحت مقوله آیین نامه منطقه بندی بهمثابه موضوعی است که با توزیع فضایی عناصر، عملکردها و فعالیت یها در نواحی شهری سروکار دارد .
تراکم در طراحی شهری نیزبر هر سه بعد محیط مصنوع یعنی عملکرد، فرم و معنی آن اثر زیادی دارد .این تاثیر از طریق میزان فعالیت کاربری ها در بعدعملکردی و روش های کنترل حجم، ارتفاع و فوا صل ابنیه؛ در بعد فرم، از طریق ابعاد عملکرد؛ و در بعد معنایی و محیط مصنوع صورت می پذیرد
1,2ابعاد کالبدی تراکم ساختمانی
همانطور که گفته شد، تراکم به عنوان ابزار شهرسازی، نقش مهم و تعیین کننده ای در کیفیت فرم و منظر شهری ایفا می کند. در طراحی شهری، فرم شهری به طور عام و به طور خاص، تحت تاثیر چهارعامل مقیاس ، تراکم ، ارتفاع و توده ساختمانی می باشند .متداول ترین ابزار کنترل کیفیت بصری که توسط شهرداری ها به کار گرفته می شود، تراکم و ضریب سطح زیربنا می باشد .اما تجربه نشان می دید که ضریب سطح زیربنا به تنهایی نمی تواند ابزار موفقی برای کنترل تاثیر ارتفاع و حجم ساختمان ها بر جنبه های مختلف شهر مانند بعد بصری و خط آسمان، و نیز تاثیرات زیست محیطی و ......باشد .بنابراین، این متغیر باید بسته به مکان مورد نظر، به همراه معیارهای دیگری نظیر ضریب اشغال، مقیاس ، توده، فرم، همجواری و ......در نظر رفته شود.
- - ارتفاع - - ساختمان یا به عنوان یکی از متغیرهای وابسته به تراکم، از عوامل بسیار مهم در سازماندهی منظر شهری است .این معیار، به نسبت تعداد طبقات ساختمان، ابزار کنترل دقیق تری می باشد که می باید با درنظرگرفتن ساختمان های همجوار و ویژ گی خیابان، تدوین گردد . تاثیر ارتفاع ساختمان یا در ایجاد حس محصوریت فضایی بسیار قابل توجه است .
احساس محصوربودن در فضا، اساسا "بر رابطه فاصله چشم ناظر از ارتفاع بدنه محصورکننده فضا استوار است - - .توده و حجم ساختمانی - - از دیگر معیارهای کنترل کننده تراکم است که نقش مهمی در فرم و منظر شهری دارد .این معیار به کنترل حجم و توزیع سطح زیربنا در سطح زمین می پردازد - - مقیاس - - از دیگر متغیرهای وابسته به تراکم است که معیاری پیچیده، چندجانبه و نسبی است .به طوری که می توان آن را آمیزه ای از معیارهای ا صلی مانند توده و حجم، ارتفاع، دانه بندی و .....به شمارآورد .
به این ترتیب اثرات تراکم ساختمانی در بعد کالبدی محسوس تر است .اغتشاش در فضاهای کالبدی و فرم و منظر شهری از جمله تبعات منفی افزایش تراکم ساختمانی است .سطح اشغال، ارتفاع و توده و فضا از محوری ترین عوامل و موضوعات کالبدی ناشی از اتخاذ تصمیمات در خصوص تراکم ساختمانی است .آثار افزایش تراکم بر فرم شهری در استخوان بندی فضایی، سازمان کالبدی، توده و فضا و بر منظر شهری در قالب خط آسمان، پیوستگی جداره ها، مقیاس و دانه بندی و هم ردیفی ساختمان ها قابل تامل و بررسی است .
بنابراین، چنانچه افزایش تراکم ساختمانی، بدون برنامه ریزی جامع انجام گیرد، می تواند سبب اغتشاش در فضا و کالبد شهر گردد .شکل گیری ترکیب کالبدی بدنه های شهری بدون ملاحظه جنبه های کیفی و کمی ، به احداث قطعه های شهری گسسته و بی ارتباط و برج های پراکنده و نامتناسب خواهد انجامید این امر درپروژه های مسکن به وضوح قابل مشاهده است.
1,3نیویورک :
- 1 ویژگی های فرهنگی نیویوروک
نیویورک بزرگترین شهر ایالات متحده، با جمعیتی بیشتر از 8 میلیون نفر و با منطقه مادرشهری بودنش، بزرگترین محدوده شهری جهان را به وجود آورده است .این شهر بندرگاهی در سالهای 1790-1785 به عنوان پایتخت ایالات متحده بوده است .این شهر تأثیر جهانی بر تجارت، امور مالی، هنر و حتی مقوله های سرگرمی -تفریحی دارد و به عنوان مرکزی بسیار مهم در مسائل بین المللی پذیرای مقر سازمان ملل متحد است .
نیویورک صاحب شناسه های مشهوری مثل مجسمه آزادی - به یاد میلیون ها مهاجری که در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 به آمریکا آمده اند - ، وال استریت در منهتن به عنوان مرکز تجاری جهان - از بعد جنگ جهانی دوم - ، ساختمان بورس نیویورک و بسیاری از بلندترین ساختمان های جهان است .
نیویورک، زادگاه جنبش های هنری مثلHarlem Renaissance در ادبیات و هنرهای بصری Abstract Expression در نقاشی Tin Pan Alley و Salsa ، Punk،Hip Hop در موسیقی است .حدود 170 زبان وجود دارد که بیشتر از 36 درصد از جمعیت ساکن آن در خارج از ایالات متحده زاده شده اند .آمار بازدیدکنندگان بین المللی و محلی شهر به حدود 41 میلیون نفر در سال می رسد .شبکه مترو 24 ساعته و ترافیک سنگین دائمی، آن را به" شهری که هرگز نمی خوابد "معروف کرده است
شکل 1 :بناها و نشان ههای شاخص نیویورک
نیویورک از 5 بخش اصلی - منهتن ، بروکلین، کویینز، برانکس ، استاتن آیلند - تشکیل شده است .موقعیت قرارگیری این بخش ها در شکل2 آمده است.
شکل 2 :موقعیت تقسیم بندی 5 باروی نیویورک.
