بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیر ساختار مالکیت و مهارتهای هیئتمدیره بر محافظهکاری شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. بدین منظور نمونهای متشکل از 104 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره زمانی 1388 تا 1392 موردمطالعه قرارگرفته است. متغیر محافظهکاری از طریق اقلام تعهدی بر جمع داراییهای شرکت با استفاده از مدل گیولی و هین - 2000 - اندازهگیری و برای آزمون فرضیههای پژوهش از روش رگرسیون چند متغیره استفادهشده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که، تأثیر ساختارمالکیت و مهارتهای هیئتمدیره بر محافظهکاری متفاوت است و بین مالکیتنهادی با محافظهکاری رابطه-منفی معنیداری وجود دارد. ولی بین تخصصمالی، دورهتصدی، دوگانگیهیئتمدیره با محافظهکاری رابطه معناداری وجود ندارد.
واژگان کلیدی: ساختار مالکیت، مهارتهای هیئتمدیره، حسابداری محافظهکارانه
مقدمه:
استقرارمناسب سازوکارهای راهبریشرکتی، اقدامی اساسی برای استفاده بهینه از منابع، ارتقای پاسخگویی، شفافیت، رعایت انصاف و حقوق همه ذینفعان شرکت است. هریک از سازوکارهای درونسازمانی و برونسازمانی، بر فرآیندها و فعالیتهای شرکتها نظارت دارند و موجب ارتقای پاسخگویی و دستیابی به سایر هدفهای راهبردی شرکت میشوند. یکی از این سازوکارها، ساختار مالکیت است. ساختار مالکیت یکی از مکانیسمهای داخلی راهبری شرکتی است ،راهبری شرکتی یکی از مؤلفههای اساسی و مهم رشد میباشد بااینحال راهبری شرکتی مورد بیتوجهی ادبیات اقتصادی قرارگرفته است. تئوری سنتی شرکتی بر مبنای مفهوم جعبه سیاه قرار دارد که داده را به ستاده تبدیل میکند.این تئوری بیان میکند که هدف شرکت حداکثر کردن سود می باشد که وقتی حاصل میشود که درآمد نهایی مساوی هزینه نهایی باشد.
این تئوری به ساختار سازمانی درون شرکت توجهی نداشته است. با توجه به شرایط محیطی کشورهای مختلف، داشتن ساختار مالکیت مناسب فرق میکند و الگوی یکسانی در کلیه کشورها حاکم نیست. داشتن ساختارمالکیت مناسب لازمه خصوصیسازی موفق میباشد و میتواند شرکتها را در جهت تحقق اهداف خصوصیسازیشان یاری نماید. - سایفرت و همکاران . 1 - 2005 بهطورکلی عمدهترین مسائل در راهبری شرکت از دو مسئله اساسی ذیل ناشی میشود. اول مجزا سازی مالکیت از کنترل بهمنظور کاهش هزینهها و دوم، مجزا سازی عوامل متضاد در منافع بین مدیران و مالکان، با این اهداف که ارزش سرمایهگذاری سهامداران حداکثر گردد و در مقابل امکان بهکارگیری و استفاده از مزایای مالکیت برای مدیران حداکثر گردد - داداش زاده، . - 1393
حاکمیتشرکتی مجموعه قوانین و رویههای حاکم بر روابط مدیران، سهامداران و حسابرسان شرکت است که با اعمال یک سیستم نظارتی از حقوق سهامداران حمایت میکند.، با افزایش تعدادسهامداران مخصوصاً سهامداران عمده، تضاد منافع بین سهامداران و مدیران افزایش مییابد تا جای که ممکن است بر امر نظارت و کنترل بر عملکرد مدیریت شرکت خدشه وارد کند. با توجه به اینکه در ترکیب مالکیت اغلب شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار سهامداران عمدهای وجود دارند که ازنظر تئوری حاکمیت شرکتی توانایی اعمال نظارت بیشتری در مقایسه با سهامداران جزء دارند ، بررسی تأثیر ساختار مالکیت بر محافظهکاری حسابداران ضروری به نظر میرسد. - بابایی رکلیکی واحمدوند،. - 1387
شایعات اخیر در مورد گزارش دهی مالی شرکتهایی مانند ورلدکام و انرون مجموعهای از سؤالات در خصوص عملکرد هیئتمدیره این شرکتها و دیگران برای اطمینان از این امر به وجود آورد که گزارش دهی مالی کامل آنها و شفاف است یا خیر. در مورد ورلدکام و انرون مطالعات تجربی تأیید کردند که عدم وجود دانش حسابداری و مالی در میان اعضای هیئتمدیره یک فاکتور اصلی برای تسریع اشتباه آنها است. درنتیجه اعضای هیئتمدیره قادر به درک ساختار پیچیدهی برنامهریزی مالی نبودند. بنابراین برای ممیزی فرایند گزارش دهی مالی، مدیران و روسای شرکتها باید دارای دانش مالی و حسابداری جهت ارائه سطح بالای کیفی گزارشات مالی و نیز تهیه اطلاعات مالی شفافتر با دستکاری کمتر باشند. - یونس و همکاران .2 - 2011
در یک نگاه کلی حاکمیتشرکتی، شامل ترتیبات حقوقی،فرهنگی و نهادی میباشد که سمتوسوی حرکت و عملکرد شرکتها را تعیین میکنند.عناصری که در این صحنه حضور دارند، عبارتاند از سهامداران و ساختار مالکیت ایشان، و اعضای هیئتمدیره و ترکیبشان، مدیریت شرکت که توسط مدیرعامل یا مدیر ارشد اجرایی هدایت میشود و سایر ذینفعها که امکان اثرگذاری بر حرکت شرکت رادارند . در این میان آنچه بیشتر جلبتوجه میکند حضور روزافزون سرمایه گزارشان نهادی و حقوقی در دایره مالکان شرکتهای سهامی عام و تأثیری است که حضور فعال این گروه بر نحوه حکمرانی و تولیت بر سازمانها و همچنین عملکرد آنها میتواند داشته باشد. اساسیترین رکن بحث حاکمیت شرکتی اطمینان یافتن از اعمال حاکمیت صحیح سهامداران بر اداره شرکت است.باوجوداین،حالاتی خاص سبب میگردد که اعمال این حاکمیتمخصوصاً برای سهامداران خرد با موانعی روبهرو شود .ازاینرو یکی از مقولات مهم در حاکمیت شرکتی آگاهی از ساختار مالکیت و درجهبندی آن در مقیاسهای استاندارد هست تا با استفاده از آن بتوان استراتژیهای لازم در استقرار حاکمیت شرکتی را تدوین میکند. - مرادی،. - 1390با این توصیف پژوهشگر به بررسی تأثیر ساختار مالکیت و مهارتهای هیئتمدیره بر محافظهکاری در بورس اوراق بهادار پرداخته است.
ادبیات و پیشینه تحقیق:
یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر کنترل و اداره شرکتهای ترکیب مالکیت و به خصوص تمرکز مالکیت سهام شرکتها در دست سهامداران عمده است. چنین سهامدارانی، درصد قابل توجهی از سهام شرکت را در اختیار دارند که به نوبه خود میتوان ادارهی شرکت را در دست گیردند.در مقابل سهامداران خرد تمایل چندانی به کنترل و نظارت بر مدیران ندارد. زیرا در این صورت مجبور میشوند تا هزینههای کنترل را به تنهایی تقبل نمایند،در حالی که سهم اندکی در سود شرکت دارند. وقتی تمرکز بالای مالکیت وجود دارند، امکان نظارت و کنترل بهتر بر عملکرد مدیریت شرکت فراهم میگردد. - احمد پور و منتظری . - 1390
ساختار مالکیت با توزیع حق صاحبان شرکت با توجه به سرمایه و آراء و همچنین تعیین ماهیت مالکان صاحبان تعریف می شود. - هلدرنس و همکاران .1 - 1999 ساختار مالکیت باعث کاهش انگیزه برای مدیریت درآمدها می شود. بعلاوه این اعتقاد وجود دارد که مدیران شرکت فرصتهایی برای دستکاری درآمدهای گزارش شده بر اساس سود شخصی خود دارند . تئوری نمایندگی، روابط قراردادی را مورد خطاب قرار می دهد، برای مثال روابط قراردادی بین عاملین - مدیران شرکت - و اصلی که - سهامداران شرکت - بوسیله ی آن سهامداران مسئولیت مدیران را برای مدیریت کسب و کار خود به آنها محول می کنند. این نظریه نشان می دهد وقتی دو طرف به دنبال بهینه سازی منافع خود هستند، دلیل خوبی برای این عقیده وجود دارد مبنی بر اینکه عامل - مدیران - ممکن است در رفتار فرصت طلبانه در برآمد منفعت سهامدارن مشارکت کنند. - جنسن و مکلین .2 - 1976
درخصوص هیئت مدیران، بالاترین اختیار را برای مقامات نظارتی داخلی در شرکت برای کنترل و نظارت مدیران ارشد شرکت اعم از مدیرعامل ایجاد می کند - لارا و همکاران .3 - 2007 تخصصمالی ، مدیران چندگانه و دورهتصدی آنها بعنوان مهارتهای مدیران عمل می کنند. این مهارتها فاکتورهای قابل توجهی هستند زیرا مدیران با درک بهتر از عملیات کسب و کار می توانند گزارشات مالی را به طور مؤثر بررسی کنند - لانفرنکونی و رابرتسون .4 - 2002 محافظهکاری یکی از اصول مهم و اساسی در حسابداری مالی است.محافظهکاری در حسابداری نشاندهنده آن است که حسابدار نیاز به درجه بالاتری از تائید برای شناسایی خبر خوب نسبت به خبر بد در صورتهای مالی دارد.
پژوهش های داخلی:
تقیزاده و همکاران - 1393 - در پژوهشی تأثیر محافظه کاری کیفیت سود در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت پرداختهاند و به این نتیجه رسیده اند که بین محافظهکاری و کیفیتسود در کلیه مراحل مختلف چرخه عمر رابطه برقرار نشده بنابراین نمیتوان در مورد اینکه در کدامیک از مراحل چرخه عمر تأثیر محافظهکاری و بر مدیریتسود بیشتر نمیتوان اظهارنظر کرد.داداشزاده - 1393 - در پژوهشی تأثیر ساختار مالکیت بر امنیت سرمایهگذاران دربازار سرمایه ایراندر بازده زمانی بین سالهای 1382 تا 1391، که با اعمال محدودیت های پژوهش تعداد 139 شرکت موردبررسی قرار گرفت، نتایج پژوهش نشان میدهد که مالکیت نهادی، مالکیت متمرکز و مالکیت دولتی بر امنیت سرمایهگذاری تأثیر مثبت و معنادار دارد و مالکیت حقیقی بر امنیت سرمایهگذاری تأثیر ندارد.
خدامیپور و همکاران - 1391 - رابطه محافظهکاری و رابطه ارزشیسود با چرخه تجاری شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران را موردبررسی قراردادند و به آن نتیجه رسیدند که رابطه محافظهکاری و رابطه ارزشیسود جاری در طول دورههای رکود اقتصادی بالاتر است، اما رابطه ارزشیسود مورد انتظار آتی در طول دورههای رونق بیشتر است و آن بدان معناست که همبستگی بین اطلاعات تاریخی حسابداری و فرصتهای رشد آتی بهطور حتم تقلیل مییابد.جعفرنکونام و محمدنکونام - . - 1391بررسی رابطه بین ساختارمالکیت و محافظهکاری حسابداری در طی سالهای 1385 الی 1389 متشکل از 74 شرکت پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران پرداخته است آنها به این نتیجه رسیدن که بین سطح مالکیتنهادی، سطح مالکیت مدیریتی و میزان تمرکزمالکیت با محافظهکاری حسابداری رابطه معکوس - منفی - و بین سطح مالکیتشرکتی و محافظه-کاری حسابداری رابطه مستقیم - مثبت - وجود دارد.
پژوهش های خارجی:
عثمانیوبو همکاران - - 2014درپژوهشی تحتعنوان تأثیر ساختارمالکیت و مهارتهای اعضای هیئتمدیره در حسابداری محافظهکارانهی شرکتهای ثبتی اردن میباشد. دادهها از گزارشات سالیانهی 116 شرکت ثبتی اردنی در سال 2011 به دست آمدند . با استفاده از تحلیل رگرسیون چندگانه، نتایج نشان داد که تأثیر ساختارمالکیت شرکت و مهارتهای هیئتمدیره بر حسابداری محافظهکارانه واحدی
