بخشی از مقاله
چکیده
ماهواره مانند تمام پدیدههاي نوظهور، داراي دو وجه میباشند که یک وجه آن مفید و وجه دیگر آن مخرب است.
نسل کنونی از ابتداي حیاتش با رسانهها آشنا شده، رشد میکند و بخش عظیمی از اطلاعات، الگوهاي رفتاري و ارزشهاي خود را از آنها دریافت میکند. رسانه میتواند به صورت مستقیم زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
ماهواره یکی از ابزارهاي فنآوري پیشرفته روز محسوب میشود که در حوزههاي مختلف در راستاي توسعه جوامع به کار میرود. در این مقاله تلاش بر این است شرایطی را که انواع رسانهها نفوذ خود را بر سراسر عالم گستردهاند، بررسی و نقش متفاوت ماهواره در تغییر روابط خانواده تبیین گردد.
گرایش آحاد جامعه جهت استفاده از برنامههاي ماهواره اي و ناهماهنگی سازمĤنها جهت بهرهبرداري یا جمعآوري ماهواره، موجب رشد سریع آن در سطح جامعه شده است، بطوري که برخی از کارشناسان بر این باورند که امکان جمعآوري و کنترل استفادهکنندگان از تجهیزات ماهوارهاي در شرایط فعلی ممکن نخواهد بود، از این رو جامعه براي ارائه راهکار جدید جهت استفاده مناسب از ماهواره یا جمعآوري تجهیزات ماهوارهاي، نیازمند اطلاعات دقیق از نظرات مردم، پیرامون ماهواره و کارکرد آن در سطح جامعه میباشد. بنابراین تحقیق حاضر به بررسی نقش ماهواره بر نحوه زندگی مردم میپردازد.
-1 مقدمه
11 ژانویه 1946، کارشناسان مخابرات ارتش آمریکا براي اولین بار موفق شدند طی یک پروژه تحقیقاتی به نام AMADI امواج راداري به ماه ارسال و انعکاس آن را دریافت کنند. طی دهه 1950، آزمایشگاه تحقیقاتی نیروي دریایی آمریکا به این پژوهشها ادامه داد تا آنکه بین سالهاي 1959 و 1963 توانست از ماه به عنوان یک ماهواره طبیعی بین واشنگتن و هاوایی، ارتباطهاي رادیویی منظمی برقرار کند. در دهه 1963، مردم شوروي سابق به وسیله ماهوارهها قادر شدند، تصویر فضاپیماي وستاك II 1را که مدار زمین را دور میزد، مشاهده کنند.
در طول دهه 1980 پنج نسل از این ماهوارهها در تکامل یکدیگر ارائه شد که نسل پنجم ماهوارههاي مزبور با هزار مدار تلفنی و دو کانال تلویزیونی با تجهیزات کامل، در مدار قرار گرفتند. نسل پنجم، مجهز به سیستم هاي دیجیتالی پیچیده در سال 1986 ساخته و به کار گرفته شد.
استفاده از برنامههاي ماهوارهاي طی سالهاي سالعمدتاً با اهداف نظامی، صنعتی و اقتصادي همراه بود، اما امروزه اهداف دیگري در بکارگیري آن مدنظر شرکتهاي چند ملیتی و کشورهاي توسعه یافته و صاحبان قدرتمند رسانهاي جهان قرار گرفته است بر همین اساس انواع تبلیغات زیبا و انبوهی از کالاها را در مقابل دیدگان افراد و علاقه مندان قرار میدهند. ماهواره یکی از ابزارهاي فنآوري پیشرفته روز محسوب میشود که در حوزههاي مختلف علمی، سیاسی، اقتصادي و فرهنگی... در راستاي توسعه جوامع به کار گرفته شده است.
اساساً در خصوص استفاده از ماهواره سه دیدگاه مطرح میشود. طرفداران دیدگاه اول موسوم به آزادي مطلق با تکیه بر پیشرفتهاي مربوط به حوزه ارتباط و امکان دریافت امواج ماهوارهاي توسط دستگاههاي تلویزیون خانگی، مبارزه با این پدیده را بیمورد قلمداد میکنند.
دیدگاه دوم مرسوم به منع مطلق معتقدند که شیوه و نمایش دیش هاي ماهوارهاي در پشت بامهاي خانگی، نمادي از تهاجم فرهنگی غرب، زیر سوال رفتن مبناي دینی، عرفی شدن تدریجی نقض قوانین و رواج ناهنجاريهاي اخلاقی و فرهنگی در جامعه است که این امر را منجر به عقب ماندگی فرهنگ و یکسانسازي، تودهوارسازي، واپسماندگی فرهنگی جوامع توسعه نیافته قلمداد میکنند. بنابراین اعمال قانون، جریمه متخلفین و جمع آوري تجهیزات ماهوارهاي را در شرایط فعلی، مناسبترین اقدام توسط حکومت تلقی مینمایند.
دیدگاه سوم بر این باور است که ماهواره جزء واقعیتهاي فناوري روز دنیا محسوب میشود که با استفاده از روشهاي فیلترینگ، آموزشهاي همگانی در استفاده صحیح از ماهواره، با ضبط و پخش برخی از برنامه ها توسط صدا و سیما، ایجاد تلویزیون کابلی و ... را میتوان مدیریت نمود. حال اظهار تناقضآمیز سه گفتمان فوق عمق اختلاف در اجراي قانون جمعآوري را تحتالشعاع خود قرار میدهد که این امر باعث تضعیف جایگاه پلیس در تأمین نظم و امنیت عمومی در جامعه میگردد.
بدیهی است در عمل آنچه باقی میماند، باز هم اجراي ناقص قانون و موج اتهام به سمت پلیس میباشد.
شالوده اصلی و اولیه جوامع انسانی، روابط اجتماعی است. روابط اجتماعی، نخستین پدیده اجتماعی است که در طول تاریخ حیات بشر شکل گرفته است. در حقیقت انسĤنها موجوداتی هستند که حیات و تکاملشان وابسته به تداوم روابط اجتماعی و تأمین نیازهایشان بر سایه آن میباشد.
همزمان و همراه با تحول رسانهها، روابط اجتماعی نیز دچار تغییر و تحول گشته است. خانوادههاي امروزي رسانههاي جمعی ساده همانند شبکه هاي داخلی و یا ویدئو را جوابگوي خواستههاي خود نمیدانند و به دنبال راهی هستند که از طرق مختلف با دنیاي پیرامون خود ارتباط برقرار کنند. همواره در پی جذابیت و تنوع، به دنبال موضوعات تازهاي هستند تا پیامهاي جدیدي را از محیط پیرامون خود دریافت کنند.
ازاینرو، براحتی پذیراي برنامههاي شبکههاي ماهوارهاي گشته و زمان زیادي از شبانهروز را به تماشاي آن اختصاص میدهند. یکی از دلایل اهمیت موضوع این است که جامعه امروز مدام در حال تغییر است و در این میان موجی که بر طبقه بالا و متوسط جامعه تأثیر میگذارد، طبقات دیگر جامعه را هم متأثر میسازد. در جامعه امروز اکثر افراد از طبقات مختلف براحتی به شبکههاي ماهوارهاي دسترسی یافته، میل به تغییر و الگوبرداري در نوع پوشش و نگرش در رفتار آنان کاملأ مشهود است.
هر چند که مسائل مالی، برخی از این طبقات را در بروز کنشهاي ناهنجار دچار محدودیت میکند، اما روند سریع توسعه و تدارك این شبکه ها در همسو کردن مخاطبان کشور ما همچنان ادامه دارد. استفاده از ماهواره موجب شده است تا زندگی جمعی و روابط صمیمانه اعضاي خانواده دچار تحول گشته و اعضاي خانواده، فاصله عاطفی عمیقی با یکدیگر پیدا کنند. بدین منظور این مقاله درصدد بررسی نقش تلویزیونهاي ماهوارهاي به عنوان یکی از مهمترین رسانههاي دیداري در متحول ساختن روابط خانوادگی و ایجاد تغییر در کارکردهاي آن، تلاش میکند به این سؤال پاسخ دهد که ماهواره چگونه روابط خانوادگی را دستخوش تغییر و تحول میسازد.
-2 چهارچوب نظري تأثیرات رسانه
موضوع اثر رسانه از موضوعات مناقشهانگیز و مورد اختلاف میان پژوهشگران ارتباطات است. در دورههاي زمانی گوناگون دیدگاههاي متفاوتی درباره نوع و میزان اثر رسانهها بر مخاطب ارائه شده است. گرچه این دیدگاهها در دوره نخست، قائل به اثرگذاريهاي قطعی و در دورههاي بعد قائل به اثرگذاريهاي ضعیف و محدود بر مخاطبان بودند، در دهههاي اخیر، گرایش غالب، از اثرگذاري هاي مشروط و در عین حال قوي رسانهها بر مخاطبان حمایت میکنند. در این میان به برخی از نظریه ها اشاره میشود که به قدرت نامحدود رسانهها بر مخاطب اشاره میکنند.
