بخشی از مقاله
چکیده
سرمایه فکری یک مدل جدید و کامل را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم میآورد نقش و سهم سرمایه فکری در پیشرفت-های همهجانبه یک سازمان آن را به ابزاری ارزشمند برای توسعه داراییهای کلیدی یک سازمان تبدیل کرده است، بنابراین هدف این پژوهش تأثیر سرمایه فکری بر ویژگیهای مالی و غیرمالی میباشد. در این پژوهش از515 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران، تعداد 142 شرکت با استفاده از قاعده حذف سیستماتیک بهعنوان نمونه انتخابشده است. قلمرو زمانی این پژوهش از سال 1390 تا 1394 انتخاب گردیده است. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، ازنظر نوع داده کمی، ازنظر منطق اجرا استقرایی، ازنظر نحوه اجرا توصیفی - همبستگی میباشد. دادههای جمعآوریشده برای آزمون فرضیهها از نرمافزار Eviews و از مدلهای رگرسیونی پانل دیتا استفاده شده است. فرضیههای این پژوهش حاکی از تأثیر سرمایه فکری بر ویژگیهای غیرمالی میباشد و یافتههای پژوهش حاکی از تأثیر معنادار و مثبت سرمایه فکری بر ویژگیهای غیرمالی میباشد
واژههای کلیدی:سرمایه فکری، اندازه شرکت عمر شرکت.
1؛مقدمه
دنیای امروز، اقتصاد سنتی را پشت سر گذاشته و وارد اقتصاد مبتنی بر دانش شده است. اقتصاد مبتنی بر دانش، اقتصادی است که در آن تولید و بهرهوری از دانش، نقش اصلی را در فرایند ایجاد ثروت ایفا میکند. یکی از ویژگیهای متمایز اقتصاد مبنتی بر دانش، جریان هنگفت سرمایهگذاری در سرمایه فکری و فناوری اطلاعات و ارتباطات است. اقتصاد مبتنی بر دانش به گونه بالقوه منابع نامحدودی ارائه میکند؛ زیرا سرمایه فکری برای ایجاد دانش نامحدود است. داراییهای نامشهود اقلامی مانند قدرت خلاقیت و نوآوری کارکنان، تجربه و مهارت کارکنان، رضایت مشتری، اطلاعات و دانش موجود در سازمان است که بهسرعت مکمل داراییهای فیزیکی میشود - علیانی و همکاران . - 1393
یکی از مشکلات اساسی سیستمهای حسابداری سنتی عدمکفایت و ناتوانی آنها در سنجش و گزارشگری اطلاعات مرتبط با داراییهای نامشهود ازجمله - دانش - و ارزشهای پنهان شرکت است - دستگیر و محمدی، . - 1388 بنابراین این پدیده منجر به ایجاد شکاف عظیمی بین ارزش دفتری و ارزش بازار شرکتها شده است. اختلاف فزاینده مشاهدهشده بین ارزش بازار و ارزش دفتری در بسیاری از شرکتها موجب توجه به بررسی ارزشهای گمشده - ازدسترفته - از صورتهای مالی شده است. محدودیتهای صورتهای مالی در توضیح ارزش شرکت ناشی از این امر است که منبع ارزش اقتصادی تولید کالای مادی است نه ایجاد سرمایهفکری - مادیتونزوهمکاران، - 2011 .درواقع گزارشگری مالی سنتی نمیتواند ارزش واقعی شرکت را محاسبه کندو فقط به اندازهگیری ترازنامه مالی کوتاهمدت و داراییهای ملموس اکتفا میکند. این در حالی است که در دهه اخیر شرکتها، توجه ویژهی را برای اندازهگیری سرمایه فکری برای ارائه گزارش به طرفهای ذینفع ابراز کرده و در پی یافتن روشی برای ارزیابی داراییهای ناملموس داخلی و استخراج ارزش نامحسوس در سازمان هست - چووهمکاران،. - 2006
2؛بیان مسئله
یکی از ویژگیهای متمایز اقتصاد مبتنی بر دانش، جریان هنگفت سرمایهگذاری در سرمایه انسانی و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است. اقتصاد مبتنی بر دانش بهصورت بالقوه منابع نامحدودی ارائه میکند؛ زیرا ظرفیت انسانی برای ایجاد دانش نامحدود است - دزینکوسکی،. - 2000ادوینسون سرمایه فکری را مبنایی برای درک داراییهای نامشهود سازمان معرفی کرده است که شامل دانش، اطلاعات، داراییهای فکری و تجربه است. این سرمایه شاخص کلیدی عملکرد است که باید شناختهشده و توسط کارکنان پرورش یابد تا شرکت بتواند در بازار پر تحول اطلاعات، عملکردش را حفظ کرده و بهبود بخشد - ادوینسون و مالون، . - 1991 درواقع سرمایه فکری بهعنوان عاملی تأثیرگذار بر ویژگیهایغیرمالی سازمانها شناختهشده است و با توجه به این موضوع که رشد نوین اقتصادی، از دانش و اطلاعات سرچشمه میگیرد این امر موجب افزایش سرمایه فکری بهعنوان مقوله پژوهشی و اقتصادی شده است - قائمی، محسنی و کریمی، . - 1393 ارزیابی سرمایه فکری بهعنوان یکی از داراییهای نامشهود روشی است که بهطور کامل هم از طرف استادان دانشگاهی و هم از طرف حرفه حسابداری موردقبول واقعشده است.
بازبینی ادبیات این مسئله تعداد زیادی از پژوهشهایی را که بر ارزشیابی سرمایه فکری تأکید میکند را نشان میدهد. درنتیجه ارزیابی سرمایه فکری هنوز در یک مرحله آزمایشی قرار دارد. یک توافق کلی بر سر یک رویکرد ارزیابی یکسان یا یک تئوری ارزیابی منسجم وجود ندارد. نتایج پژوهشگران مختلف در رشتههای حسابداری، اقتصاد، امور مالی، منابع انسانی و روانشناسی، منجر به یک ارزیابی چندبعدی سرمایه فکری میشود که با استفاده از تئوریهایی که ارزیابی سرمایه فکری را مایید میکند، انجام میشود. پژوهشهایی که بر ارزیابی سرمایه فکری تأکیددارند در دلایل خود برای اینکه چرا شرکتها باید سرمایه فکری خود را ارزیابی کنند، دارای تفاوت هستند - نظری و هرمان،. - 2007
3؛مبانی نظری
1؛3سرمایه فکری
سرمایهفکری دربرگیرنده داراییهای نامشهودی میباشد که در صورتهای مالی واحد تجاری گزارش نشدهاند، درصورتیکه 80 درصد ارزش بازار شرکتها به سرمایهفکری آنها بستگی دارد - فرنل، . - 2000 در جوامع دانشمحور کنونی، نقش و اهمیت سرمایههای مالی در مقایسه با سرمایههای فکری در تعیین قابلیت سودآوری پایدار کاهش چشمگیری یافته است. به دلیل اهمیت روزافزون سرمایههای فکری در فرآیند برتری راهبردی شرکتها، اکثر شرکتها در پی یافتن روشهای اندازهگیری سرمایههای فکری شرکتها میباشند. تعاریف مختلفی در رابطه با سرمایهفکری وجود دارد، بااینوجود سرمایه فکری را اینگونه میتوان تعریف نمود:مجموع داراییهای پنهان شرکت، که در ترازنامه نشان داده نمیشود .
و شامل آن چیزی است که در مغز اعضای سازمان است و هم آن چیزی که پس از خروج افراد در سازمان باقی میماند. استوارت2 اعتقاد دارد، سرمایه فکری مجموعهای از دانش، اطلاعات، داراییهای فکری رقابت و تجربه یادگیری سازمانی است که میتواند برای ایجاد ثروت به کار گرفته شود. درواقع سرمایهفکری تمامی دانش سازمانی و تواناییهای آن را برای ایجاد ارزشافزوده دربر میگیرد و باعث منافع رقابتی، کارکنان مستمر میشود - قلیچلی و مشبکی، . - 1385 در حقیقت سرمایهفکری منابع دانشمحوری هستند که برای ایجاد مزیت رقابتی در واحد تجاری به کار گرفته میشود در مورد آنها هیچ ثبتی در دفاتر صورت نمیگیرد و در مقایسه با منابع مشهود سازمان، مبالغ سرمایهگذاری مربوط به سرمایهفکری و بازدهی حاصل از آن را نمیتوان تعیین و در صورتهای مالی گزارش نمود - پابلوس، . - 2003
3؛3ویژگیهای غیرمالی: اندازه شرکت:
شرکتها هنگام تصمیمگیری جهت تأمین مالی برای افزایش بازده باید تعداد زیادی از عوامل خارجی و داخلی را در نظر داشته باشند. یکی از عمدهترین عوامل درونی، اندازه شرکت میباشد. اندازه شرکت تعیینکننده حجم و گستردگی فعالیت یک شرکت میباشد - بیدل وهمکاران ، . - 2009 شرکتهای بزرگتر به دلیل استفاده از امکانات وسیعتر از قبیل کادر متخصص، از تعدیلات سنواتی کمتری برخوردارند. بنابراین خطای اطلاعاتی کمتری دارند. از طرفی هر چه شرکت بزرگتر باشد ازنظر صاحبان وجوه و بازار از اعتبار بیشتری برخوردار است، لذا شرکت دسترسی بیشتر و بهتری به وجوه خارجی حتی با بهره پایینتر خواهد داشت و یا دارای صرفهجوییهای ناشی از مقیاس خواهد بود.
در این صورت هنگام سرمایهگذاری با محدودیت منابع مالی مواجه نخواهد شد - کدپاککم و همکاران، . - 1998 درصورتیکه هر چه شرکت از اندازه کوچکتری برخوردار باشد، بازارهای سرمایه و مؤسسات اعتباردهنده، وام و اعتبار کمتری برای آن قائل هستند و بهتبع آن دسترسی کمتر و محدودتری نسبت به شرکتهای با اندازه بزرگتر به بازارهای سرمایه و وجوه خارجی خواهند داشت و حتی مؤسسات بهره بالاتری را برای آنها مقرر میکنند. در این حالت ممکن است شرکتها به دلیل کمبود نقدینگی از سرمایهگذاریهای موردنظر خودداری کنند - هوانگ و آئون، . - 2008
