بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف سولفات روی و تراکم کاشت بر خصوصیات کیفی و مورفولوژیک ذرت سیلوئی هیبرید سینگل کراس 704 در تابستان سال زراعی 1391 در مزرعه آزمایشی هنرستان کشاورزی شهرستان رامهرمز به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل سطوح مختلف سولفات روی - صفر، 50، 100، 150 کیلوگرم در هکتار - و سطوح مختلف تراکم 8 - ، 9، 10، 11 هزار بوته در هکتار - بودند.
نتایج نشان داد که اثر اصلی سولفات روی و تراکم، تاثیر معنی داری بر اکثر صفات مورد بررسی داشت . صفاتی از قبیل ارتفاع بوته ، شاخص سطح برگ ، قطرساقه، علوفه تر برگ،ساقه وبلال تحت تاثیرکاربرد سولفات روی و تراکم کاشت بوته قرا گرفت. با مصرف 150 کیلوگرم سولفات روی بیشترین مقدار پروتئین برگ، ساقه و بلال بترتیب به مقدار 6/44، 7/27 و 10/77 درصد بدست آمد.
در تراکم 110 هزار بوته در هکتار، بیشترین عملکرد علوفه تر به مقدار 4368/6گرم در متر مربع و کمترین عملکرد علوفه تر بوته نیز در تراکم 80 هزار بوته در هکتار به مقدار3292/8 گرم در متر مربع بدست آمد. در تراکم 110 هزار بوته در هکتار، بیشترین مقدار پروتئین برگ، ساقه و بلال بترتیب به مقدار 5/69، 7/22 و 10/44 درصد بدست آمد. اثر متقابل تراکم و سولفات روی بر فیبر خام برگ، پروتئین خام بلال و درصد روی بلال معنی دار بود. بیشترین مقدار پروتئین بلال با مصرف 150 کیلوگرم سولفات روی در هکتار و در تراکم 110 هزار بوته در هکتار به مقدار 11/41 درصد بدست آمد.
مقدمه
ذرت - zea mayze - یکی از گیاهان با ارزش علوفهای است که تنوع، سازگاری بالا و ارزش غذایی فراوانش آن را در ردیف مهمترین گیاهان زراعی جهان قرار داده است . - 12 - لازم به ذکر است که رقابت درون گونه ای منجرر به کاهش وزن خشک تک بوته می شود ولی چون تعداد تک بوته ها با افزایش تراکم زیاد می شود ،این موضوع منجر به جبران افت ناشی از وزن خشک تک بوته می گردد.
همچنین با افزایش تراکم بوته و تشدید رقابت بین گیاهان برای جذب نور و املاح معدنی، عملکرد سیلوئی ،وزن تر بلال و صفات مورفولوژیکی ذرت به طور متفاوتی تغییر می کند که می توانددر کمیت و کیفیت علوفه ی تولیدی بسیار موثر باشد - . - 23 روی از جمله عناصر ضروری و کم مصرف برای رشد و نمو گیاهان است و کاهش آن یکی از شایعترین موارد کمبود ریز مغذیها در گیاهان میباشد.
غلظت بحرانی روی در حدود 15 تا 20 میلی گرم در هر کیلوگرم وزن خشک برگ است که با توجه به شرایط فیزیکی و خواص شیمیایی حاکم بر اکثر خاکهای کشور ما تأمین این عنصر ضروری میباشد. از بین عناصر کممصرف، کمبود روی بیشترین مشکل را برای تولید محصول در گیاهان ایجاد میکند . - 14 - کودهای ریز مغذی چهار درصد کل کودهای مصرفی را در جهان تشکیل می دهند اما در ایران این مقدار در حدود 0/17 درصد است
مصرف خاکی و برگی عناصر ریز مغذی آهن،روی،منگنزومس در امر تغذیه ذرت باعث افزایش عملکرد علوفه ونیز عملکرد دانه می شودکه در این بین نقش مثبت آهن و روی در افزایش عملکرد بیش از نقش منگنز ومس است - . - 24 با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه و مشخصات ارقام ، یکی از فاکتور های مهم جهت تولید بیشتر در واحد سطح ، انتخاب تراکم مناسب می باشد.
اکثر غلات در تراکم پایین ، سطح برگ و اعضای زایشی خود را از طریق تولید پنجه افزایش میدهند ، اما ذرت که پنجه تولید نمی کند ، نقش تراکم در آن حساس تر می باشد. در این گروه از گیاهان در صورتیکه تراکم بکار گرفته شده کم باشد ، از پتانسیل موجود در مزرعه بهره برداری نمی شود و از طرفی افزایش بیش ازحد تراکم باعث می شود که گلها عقیم شوند و عملکرد کاهش یابد
تراکم مطلوب جهت دستیابی به حداکثر عملکرد اقتصادی متأثر از عواملی چون نوع مصرف - علوفهای، سیلویی و دانهای - ، خصوصیات هیبرید از نظر زاویه برگ و ارتفاع بوته، طول دوره رشد، رطوبت، حاصلخیزی خاک و شرایط اقلیمی منطقه میباشد
به عنوان یک اصل کلی، در صورتی که از تراکم مطلوب گیاهی در واحد سطح کاسته شود، از پتانسیل محیطی بهرهبرداری مطلوب نمیشود و از سوی دیگر با افزایش تراکم به بیش از حد مطلوب، رقابت برای دستیابی به عوامل رشد موجود، کاهش قابل ملاحظهای را در هریک از اجزای عملکرد و در نهایت عملکرد دانه به وجود خواهد آورد
نظر به اینکه کود سولفات روی و فاصلهی بوتهها روی ردیف کاشت - تراکم در واحد سطح - نقش مهمی در تولیدات گیاهی به خصوص در گیاهان علوفهای ایفا میکنند و میتواندخصوصیات مورفولوژیک و کیفی ذرت سیلوئی را بهطور معنیداری تحت تأثیر قرار دهند، بررسی میزان کاربرد کود سولفات روی و فاصلهی بوتهها - تعداد بوته در واحد سطح - برای هر محصول گیاهی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مواد و روشها
این پژوهش به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف سولفات روی و تراکم کاشت بر عملکرد و کیفیت علوفه ی ذرت سینگلکراس 704 در تابستان سال 1391 در مزرعه آزمایشی هنرستان کشاورزی واقع در بخش کیمه شهرستان رامهرمز با مختصات جغرافیایی در عرض 31 درجه و 16 دقیقه شمالی و طول 49 درجه و 36 دقیقه شرقی و با ارتفاع 150 متر از سطح دریا اجرا گردید. آب و هوای شهرستان محل اجرای آزمایش در تابستان بسیار گرم و در زمستان معتدل است.
خاک محل آزمایش دارای بافت لوم رسی سیلتبا هدایت الکتریکی 3/42 - EC - میلیموس بر سانتی متر و واکنش خاک 7/5-8 - pH - بود.این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اول شامل چهار سطح به ترتیب صفر، 50 ، 100 و 150 کیلوگرم سولفات روی در هکتار و فاکتور دوم شامل چهار سطح تراکم به ترتیب 8، 9، 10 و 11 هزار بوته در هکتار بود.
تعداد کل واحدهای آزمایشی 48 و مساحت مزرعه آزمایش 2100 متر مربع بود. هر کرت دارای 5 خط کاشت به طول 6 متر و عرض 4/5 متر و فواصل خطوط کاشت 75 سانتی متر بود. فاصله بین کرتها و تکرارها به ترتیب یک و دو متر در نظر گرفته شد.. سپس نقشه آزمایش بر روی زمین اجرا گردید. بعد از آن کود سولفات روی بهصورت خاک کاربرد و به روش شیاری طبق میزان سطوح مختلف در نقشه آزمایش در داخل پشتههای هر کرت که به فاصله ردیف 75 سانتی متر احداث گردیده بودند پخش گردید. ابتدا میزان بذر مورد نیاز جهت دستیابی به تراکم های مختلف 8 - ، 9، 10 و 11 بوته در متر مربع - با توجه به وزن هزار دانه، درصد خلوص و درصد جوانه زنی بذور برای خطوط کشت محاسبه گردید.
جهت کشت بذور ابتدا با بیلچه در وسط پشتهها شیاری به عمق پنج سانتی متری ایجاد شد سپس بذور با توجه به تیمارهای آزمایش با فواصل بین بوتهای 16/6، 14/8، 13/3 و 12/1 سانتیمتر درون شیارها قرار داده شد و با خاک پوشانده شدند. پس از اتمام این عملیات بلافاصله آبیاری انجام شد. برداشت علوفه در زمان مناسب یعنی در تاریخ 1391/8/10 - یک سوم تا دو سوم شیری شدن دانه - صورت گرفت.
بوتهها از دو خط میانی هر کرت - خطوط عملکرد - با در نظر گرفتن نیم متر حاشیه از هر طرف و در مجموع از مساحت دو متر مربع به صورت دستی و با داس از فاصله دو سانتی متری از سطح زمین، کف بر شدند. در این آزمایش تجزیه دادهها و محاسبات با استفاده از نرم افزار آماری SAS و مقایسه میانگینها به روش دانکن در سطح احتمال خطای پنج درصد انجام گرفت. برای ترسیم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده گردید.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته
نتایج این مطالعه نشان داد ارتفاع بوته تحت تأثیر کاربرد سولفات روی و تراکم بوته قرار گرفت - جدول . - 1 با توجه به شکل مربوط به مقایسه میانگینها، تغییرات ارتفاع بوته در اثر مقادیر سولفات روی مثبت و بهصورت معادله درجه دو بود. بالاترین ارتفاع بوته 216 - سانتی متر - در اثر مصرف 145 کیلوگرم در هکتار سولفات روی حاصل شد - شکل 1، الف - . تغییرات ارتفاع بوته در تراکمهای مختلف بوته نیز بهصورت معادله درجه دوم بوده، به طوری که تا تراکم 9800 بوته در هکتار رونده افزایشی بوده 208/5 - سانتی متر - و بعد از این مقدار با افزایش تراکم ارتفاع بوته کاهش نشان داد
افزایش ارتفاع یکی از عوامل افزایش ماده خشک گیاه است و تأثیر مثبت مصرف عنصر روی بر ارتفاع، نشان دهنده اثر افزایشی کاربرد این عنصر بر ماده خشک گیاه است. در آزمایشی افزایش مصرف سولفات روی منجر به افزایش ارتفاع بوته ذرت شیرین شد . - 14 - افزایش تراکم باعث جلوگیری از تخریب نوری اکسین و عامل طویل شدن میانگره ها میباشد که از این طریق نیز موجب افزایش ارتفاع بوته تا یک مقداری میشود ولی با بالا رفتن تراکم به بیشتر از حدی سایه اندازی و رقابت بیشتر میتوانند موجب کاهش رشد شود
شاخص سطح برگ
شاخص سطح برگ تحت تأثیر کاربرد سولفات روی و تراکم بوته قرار گرفت - جدول . - 1 تغییرات شاخص سطح برگ نیز بهصورت معادله درجه دو بود. مقادیر پایین سولفات روی و تراکم بوته موجب افزایش شاخص سطح برگ شده ولی با رسیدن مقادیر سولفات روی به بیشتر از 123 کیلوگرم در هکتار و تراکم بوته به 10000 بوته در هکتار ارتفاع بوته روند کاهشی از خود نشان داد
شاخص سطح برگ بهترین معیار از ظرفیت زراعی برای تولید ماده خشک است. در آزمایش دیگر افزایش سطح برگ گیاهانی همچون ذرت و سورگوم با افزایش میزان مصرف سولفات روی را گزارش شده است . - 9 - تراکم بوته دارای اثر متفاوتی روی شاخص سطح برگ بوده است؛ به طوری که افزایش تراکم نسبت به شاهد باعث افزایش شاخص سطح برگ شد، اما افزایش زیاد آن 11 - بوته در مترمربع - اثر منفی داشته و شاخص سطح برگ کاهش یافت - جدول . - 2 محققین دیگر افزایش شاخص سطح برگ ذرت در تراکم بوته متوسط را گزارش کردند
