بخشی از مقاله
چکیده
این طرح به منظور بررسی اثرات نوع رقم و زمان برداشت بر ترکیب فیزیکی اندام های هوایی گیاه ذرت سیلوئی انجام گرفت.
برای انجام این آزمایش رقمهای سینگل کراس604، تری وی کراس647 و سینگل کراس704 بصورت بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار کشت شدند. بوتههای رقمهای مورد آزمایش در شش مرحله بلوغ شامل مراحل ابریشمی، تاول زنی، شیری، خمیری،اوایل دندانهای و اواخردندانهای برداشت گردید. نتایج نشان داد که رقمهای مورد مطالعه از لحاظ نسبت ساقه به کل گیاه و تعداد برگ با هم تفاوت معنیداری داشتند، لیکن از لحاظ سایر صفات اندازه گیری شده بین رقمهای مذکور اختلاف آماری مشاهده نشد. همچنین نتایج این آزمایش نشان داد که زمان برداشت ذرت بر وزن گیاه، درصد ماده خشک کل گیاه، تعداد برگ، نسبت برگ به کل گیاه، وزن استوور، نسبت استوور به کل گیاه، وزن بلال، نسبت بلال به کل گیاه و نسبت دانه به کل گیاه تأثیر معنیداری داشته است لیکن تعداد بلال تحت تاثیر زمان برداشت قرار نگرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که برای رقمهای ایرانی مورد مطالعه، اوایل دندانهای بهترین زمان برداشت برای تولید سیلاژ است.
واژههای کلیدی: رقم، زمان برداشت، ذرت، استوور - گیاه ذرت بدون دانه - و سیلاژ.
مقدمه
با توجه به اهمیت سیلاژ ذرت در تغذیه دام، دانستن عوامل موثر بر ارزش تغذیه ای آن حائز اهمیت است. نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهند که نوع رقم و زمان برداشت ذرت از جمله عواملی هستند که ارزش تغذیه ای سیلاژ آن را تحت تأثیر قرار می دهند .[5] ترکیب گیاه برداشت شده برای تولید سیلاژ ذرت تحت تاثیر نوع رقم، شرایط محیطی و زمان برداشت است.[7] نتایج مطالعات انجام شده حاکی از وجود اختلاف بین رقمها از لحاظ ترکیب اجزای گیاه است.شرودر - 2004 - دامنه تغییرات اجزاء مختلف گیاه رقمهای مختلف ذرت سیلویی را مورد بررسی قرار داد. ایشان گزارش نمود که رقم های مورد آزمایش بطور میانگین شامل 15 تا 60 درصد دانه، 15 تا 25 درصد برگ، 20 تا 40 درصد ساقه ، 6 تا 10 درصد چوب بلال و 6 تا 8 درصد پوست بلال بر اساس ماده خشک کل گیاه بودند. بسیاری از مطالعات، نشان دهنده تغییر ترکیب فیزیکی و شیمیایی گیاه ذرت با پیشرفت بلوغ است5]، 8 و .[9 فیلیا - - 2004 عنوان داشته است که مرحله بلوغ در زمان برداشت به عنوان عامل اصلی تعیین کننده ارزش غذایی سیلاژ ذرت است.[4] در تأیید این موضوع در مطالعه ای [7] شش رقم ذرت سیلویی در سه زمان مختلف 1/3 - خط شیری، 2/3 خط شیری و لایه سیاه - برداشت شد ونتایج نشان داد که زمان برداشت بر مقدار دانه و رطوبت گیاه تاثیر به سزایی دارد و با پیشرفت بلوغ ذرت ترکیب گیاه و ارزش انرژی زایی آن نیز تغییر می کند . تولرا [8] به نقل از هاریکا و شارما - 1994 - گزارش کردند که تعداد برگ در هر گیاه و نسبت برگ به ساقه با تأخیر در برداشت کاهش یافت.
همچنین اشاره شده است که در رقم های مورد آزمایش غلظت ماده خشک کل گیاه، برگ ، بلال و پوست بلال بطور معنی داری با پیشرفت مراحل بلوغ افزایش یافت .[5] با توجه به این که در خصوص ترکیب گیاه ارقام رایج ذرت سیلویی کشور در زمان های مختلف برداشت اطلاعات کافی در دسترس نیست لذا هدف از انجام این مطالعه بررسی اثرات سه نوع رقم ذرت ایرانی و مراحل مختلف برداشت آن بر ترکیب فیزیکی گیاه و اجزاء آن بود.
مواد و روش ها
ارقام ذرت سینگل کراس - 604 متوسط رس - ، تری وی کراس - 647 دیر رس - و سینگل کراس - 704 دیر رس - با رعایت توزیع تصادفی در چهار بلوک به طور دستی در قطعه زمینی به وسعت تقریبی3000 متر مربع کاشته شد، به طوری که درهر بلوک هرسه نوع رقم کشت گردید. پس از رشد رویشی گیاهان در شش مرحله و به ترتیب زمانی در مراحل ابریشمی، تاول زنی، شیری، خمیری، اوایل دندانه ای و اواخر دندانه ای برداشت صورت گرفت. در هر مرحله از هر رقم موجود در هر بلوک - هر قطعه - ، 5 گیاه کامل به طور تصادفی برداشت و پس از ثبت مشخصات آن ها برای آزمایشهای بعدی سریعاً به سردخانه منتقل شد. پس از خارج نمودن نمونه های گیاه ذرت از سردخانه، جداگانه تعداد بلال و تعداد برگ اندازه گیری و ثبت گردید. همچنین برای تمام نمونه ها وزن ترکل گیاه و سایر اجزای گیاه مثل بلال، استوور، برگ، ساقه اندازه گیری شد. پس از آن اجزای تفکیک شده هرگیاه در دمای 55 درجه سانتیگراد خشک گردیدند. در مرحله بعد دانه های ذرت به دقت از روی بلال خشک شده جدا گردید و وزن کل دانه های روی بلال اندازه گیری و درصد دانه در کل گیاه محاسبه و ثبت گردید. تجزیه و تحلیل آماری داده ها، در قالب آزمایش طرح کرت های خرد شده در زمان با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و به کمک برنامه نرم افزاری SAS و با رویه GLM صورت گرفت و ازآزمون دانکن برای مقایسه میانگین ها در سطح 5 درصد استفاده شد.
نتایج و بحث
میانگین وزن تر و درصد ماده خشک کل گیاه، نسبت وزنی استوور و بلال به کل گیاه، تعداد بلال و تعداد برگ به تفکیک برای رقم های مورد آزمایش و در مراحل مختلف برداشت در جدول 1 آمده است. نتایج این بررسی نشان داد که نوع رقم تاثیر معنی داری بر وزن تر، ودر صد ماده خشک کل گیاه، نسبت وزنی استوور و بلال به کل گیاه و تعداد بلال نداشت، لیکن از لحاظ عددی بیشترین و کمترین وزن تر، وزن استوور و وزن بلال به ترتیب به رقمهای تری وی کراس 647 و سینگل کراس 604 تعلق داشت. اکبری[1] گزارش کرده است که تغییرات وزن خشک ارقام به زود رس یا دیر رس بودن آن ها بستگی دارد و همراه با دیررس بودن، وزن خشک آن ها افزایش یافت، که با نتایج این مطالعه مطابقت دارد. شباهنگ [2] اظهار داشته است که درصد ماده خشک علوفه ذرت سینگل کراس 604 بیشتر از رقم سینگل کراس704 بوده است که دلیلآن را وجود تعداد بلال بیشتر در رقم سینگل کراس604 دانست، لیکن در مطالعه حاضر به دلیل عدم وجود تفاوت معنی دار بین ارقام مورد مطالعه از لحاظ تعداد بلال در گیاه، درصد ماده خشک تحت تاثیر نوع رقم قرار نگرفت. نتایج نشان داد که اثر زمان برداشت بر وزن تر، درصد ماده خشک کل گیاه ، تعداد برگ، وزن استوور و وزن بلال معنی دار بود و مقادیر وزن تر، درصد ماده خشک کل گیاه و وزن بلال با پیشرفت بلوغ از مرحله ابریشمی تا مرحله اواخر دندانه ای افزایش و تعداد برگ و وزن استوور کاهش یافت. گیاه ذرت بلافاصله بعد از رشد اولیه برگ ها، شروع به تجمع ماده خشک می کند وبعد از این که به حداکثر وزن سبز رسید تجمع ماده خشک آن به سرعت افزایش می یابد.[9] دردوره پر شدن دانه بسیاری از برگ های پایین بوته به دلائل مختلف از جمله نرسیدن نور کافی در کشت های متراکم و یا به علت پیری، قدرت فتوسنتز خود را از دست داده و ریزش می کنند و یا ممکن است به علت رقابت برگ های جوان برای عناصر معدنی و کربوهیدرات ها به تدریج غیر فعال شده و از دست بروند که این امر نشان دهنده از دست دادن وزن خشک است. از طرفی بخشی از مواد قابل حل ذخیره شده در ساقه نیز به دانه ها انتقال می یابد.[3] جانسون و همکاران با پیشرفت مراحل بلوغ ذرت سیلوئی از 1/3 تا 2/3 خط شیری افزایش معنی دار ماده خشک دانه را مشاهده کردند. گزارش شده است که در رقم های مورد آزمایش غلظت ماده خشک کل گیاه، برگ، بلال و پوست بلال به طور معنی داری با پیشرفت مراحل بلوغ افزایش یافت [5]که مقداری از افزایش وزن بلال به دلیل انتقال مواد مغذی از ساقه و برگ هابه بلال است9[]و عملاً کل افزایش ماده خشک بعد از کاکل دهی را در بر می گیرد.[3]
بر اساس مطالب ذکر شده و نتایج منعکس شده در جدول 2 چنین استنباط شد که پس از گرده افشانی و شروع مراحل بلوغ دانه بدلیل کاهش رشد وتعداد برگ ها، کاهش رشد ساقه ها و انتقال مواد مغذی از برگ ها و ساقه به دانه ها و افزایش سهم بلال، نسبت استوور به کل گیاه کاهش یافته است. میانگین درصد ماده خشک کل گیاه رقم های مورد مطالعه در مراحل ابریشمی، تاول زنی، شیری، خمیری، اوایل دندانه ای و اواخر دندانه ای به ترتیب برابر 19/73، 20/92، 24/13، 28/59، 33/62 و 38/47 درصد بود - جدول. - 1 فیپس و همکاران[6] اظهار داشته اند که بهترین زمان برداشت گیاه ذرت با هدف تولید سیلاژ هنگامی است که علوفه دارای ماده خشک بین 30 تا 35 درصد باشد. از طرفی نتایج مندرج در جدول 2 نشان می دهد که با پیشرفت بلوغ نسبت دانه و بلال افزایش پیدا کرده است و دانه ها در مراحل شیری، خمیری، اوایل دندانه ای و اواخر دندانه ای به ترتیب 10/69،26/47، 42/71 و 47/25 درصد از ماده خشک کل گیاه را تشکیل می دهد - جدول - 2بنابراین نتایج ارزیابی های بعمل آمده در این آزمایش نشان داد که برای رقم های ایرانی مورد مطالعه، مرحله بلوغ اوایل دندانه ای بهترین زمان برداشت گیاه ذرت برای تولید سیلاژ است.
