بخشی از مقاله
چکیده
از جمله موضوعاتی که امروزه به طور وسیعی، در پاسخ به محیط های متلاطم و پیچیده در سازمان ها به آن توجه می شود معنویت و سلامت روانی است.معنویت و مولفه های آن به دلیل تاثیر بر سازه های روانشناختی وقابلیت اثر گذاری بر عملکرد های سازمانی در سال های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است.پژوهش های مختلف نشان داده اند که میان سلامت روانی و هدف زندگی، رضایت از زندگی و سلامت جسمی و عملکرد همبستگی بالایی وجود دارد عملکرد مناسب و اثربخش کارکنان یکی از کلیدهای موفقیت سازمانهاست .عملکرد خوب به معنی بهره وری، کیفیت، سودآوری و مشتریمداری است .به همین دلیل است که سازمانهای موفق جهان تلاش زیادی می کنند تا عوامل مؤثر بر عملکرد و رفتار کارکنان را شناسایی و مدیریت کنند.
مقدمه
هدایت و رهبری منابع انسانی و بکارگیری به موقع توانای یها و استعدادهای افراد شاغل در نیل به اهداف سازمانی برای مدیران هر مجموعه از مسایل مهم مدیریتی به حساب می آید. مهمترین هدف هرسازمان، دستیابی به بالاترین سطح بهره وری ممکن یا بهینه است .سرمایه انسانی، حیاتی ترین عنصر راهبردی و اساسی ترین راه برای افزایش عملکرد، کارایی و اثربخشی سازمان است امروزه سازمان هایی موفق هستند که، دارای کارکنان توانمند و متعهدی باشند که تاکید بر مشتری مداری و افزایش بهره وری داشته و بطور مرتب سیستم ها و فرآیندهای کاری را بهبود بخشند.
بهبود مستمر عملکرد سازمان ها، نیروی بزرگ هم افزایی ایجاد می کند که این نیرو می تواند پشتیبان برنامه ی رشد، توسعه و تعالی سازمان شود بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت کارها و رسیدن به اهداف، شناسایی چالش های پیش روی سازمان، کسب بازخور و اطلاع از میزان اجرای سیاست های تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود احتیاج دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد بود
سلامت روانی وجسمی :در حال حاضر تعریف »مفهوم سلامت« شامل سلامتی در ابعاد زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی است.منظور از »سلامت زیستی« همان »سلامت بدنی« است .در یکی از تعریف های سازمان جهانی بهداشت، سلامتی با مشخصات »وجود وضع مطلوب جسمی، روانی و اجتماعی فرد« مطرح شده و در تعریف دیگری سلامت معنوی نیز به آن اضافه شده است.
در تعریف فوق، سلامیت صرفاً »فقدان بیماری« نیست، بلکه »وضع مطلوب« مورد تأکید قرار گرفته است. البته »فقدان بیماری« هم موضوع مهمی است. سلامت روانی را هم با جنبه ی مثبت و هم با جنبه ی منفی آن می توانیم تعریف کنیم. »احساس مطلوب« موضوع مهمی است که متخصصان سازمان جهانی بهداشت بر آن تأکید کرده اند. نبودن اضطراب، افسردگی و جنبه هایی از این قبیل هم معیارهای دیگری هستند که می توانند مطرح شوند
سلامت و بهداشت روانی، همان سلامت فکر و قد رت سازگاری فرد با محیط و اطرافیان است . بهداشت روانی درمحیط کار یعنی مقاومت در مقابل پیدایش پریشان ی های روانی و اختلالات رفتاری در کارکنان، به کمک ایمن سازی فضای روانی و سالم سازی آن به نحوی که هدف های سازمانی تأمین شوند و هیچ یک از کارکنان سازمان به دلیل عوامل موجود در سازمان گرفتار اختلال روانی نشوند و در عین حال هر یک از کارکنان از این که در سازمان محل کار خود به فعالیت اشتغال دارند، احساس رضایت نمایند.
یک انسان را زمانی می توان سالم دانست که از نظر جسمی سالم ، از نظر فکری بی عیب، از لحاظ روانی شاد ، از لحاظ اجتماعی فعال ، از جنبه سیاسی آگاه ، از نظر اقتصادی مولد و از نظر فرهنگی مسئول باشد ؛ زیرا سلامت به خودی خود ثمری ندارد بلکه ارزش حقیقی آن در فعالیت های باارزش نهفته است که به وسیله وجود آن میسر می گردد داشتن مشکلات روانی منجر به اختلال در انجام وظایف،کاهش انگیزه، اضطراب ، ترس و نگرانی شده و سبب می شوددکه فرد بخش قابل توجهی از نیروی فکری خود را صرفدچنین مشکلاتی نماید، در نتیجه مسلم است که توان و علاقه کافی برای فعالیت در سازمان را نخواهد داشت.
ارتباط فرنچ و کاپلان - 1973 - نشان داده اندکه هرچه مشارکت در سازمان کمتر باشد خشنودی شغلی پایین واحتمال مبتلا شدن فرد به بیماری جسمی و روانی بیشتر می شود هنگامیکه افراد احساس می کنندکه تلاش زیادی را در شغلشان اعمال می کنند یا به میزان زیادی برای سازمانشان کار می کنند اما با این وجود ، پاداشی که در خور این تلاش ها باشد ، دریافت نمی کنند ، به عبارت دیگر میان تلاش ها و پاداش های دریافتی - مثلا در شرایط تلاش زیاد - پاداش کم - تعادل نباشد،یک حالت استرس زای عاطفی بوجود می آید که می تواند منجر به بیماریهای جسمی وروانی و واکنش های فشار زای دیگر شود.
شرایطی که در آن کارکنان احساس میکنند در شغل خود محبوس شده اند و احساس خستگی و فرسودگی می کنند ، همچنین در سازمانهایی که مدیریت در کارکنان حس اعتماد و احترام متقابل، آزادی و مسئولیت پذیری بوجود نمی آورد، ساخت سازمانی و خط مشیها و دستورالعملها، دست و پا گیر هستند،فرصت های ارتقا، ابتکار و یاتغییر برای همگامی و انطباق با بازار در سازمان وجود ندارد ، انتظار سازگاری مجدد با این تغییرات و داشتن کارکنان سالم و توانمند بعید به نظرمیرسد
ثابت شده است که کارکنان راضی از سلامت بهتری بر خوردارند و بیشتر عمر می کنند رضایت شغلی از کار پدیده ای است که از مرز سازمان و شرکت فراتر می رود و اثرات آن در زندگی خصوصی فرد و خارج از سازمان مشاهده می شود .یکی از جنبه های رضایت شغلی که معمولا نادیده انگاشته می شود، رابطه ی آن با سلامت کارکنان است .فشار روانی که در نتیجه نارضایتی بر فرد وارد میشود، می تواند وی را مستعد و پذیرای بیماری هایی چون حمله قلبی نماید یک نیروی کار راضی به خاطر کاهش غیبت و نیز از آن جهت که سلامت افراد به سبب هزینه های بیمارستانی به نفع سازمان است باعث افزایش بازدهی خواهد شد.
اعتقاد بر این است که یکی از زمینه های اصلی و مهم در بوجودآمدن احساس نشاط و شادی، وجود امید نسبت به خود، زندگی و آینده است و احساس اضطراب یا نگرانی، با عدم امید به آینده رابطه مستقیم دارد. داشتن معنا در زندگی، امیدواری به یاری خداوند در شرایط مشکل زا، بهره مندی از حمایت های اجتماعی و معنوی، احساس تعلق داشتن به منبعی والا همگی از جمله روش هایی هستند که کارکنان با دارا بودن آن ها می توانند در مواجه با حوادث آسیب رسان، مصائب و مشکلات شغلی فشار کمتری را متحمل شوند و سلامت روان خویش را در حد بهینه حفظ کنند.
کارکنانی که دارای سلامت روان بالاتری باشند و با هدفمندی و امید در محل کارحاضر شوند بهتر می توانند در محیط کار به فعالیت بپردازند و به همکاران وسازمان خدمات رسانی کنند. با بهبود سطح معنویت در افراد، میزان آگاهی آنان به خود و پیرامون خود افزایش یافته و با خلق معنای شخصی فرد حس بهتری در برخورد با مشکلات و فشارهای ناشی از شغل یا زندگی فردی پیدا میکند و به این ترتیب از سلامت روانی بیشتری برخوردار میگردد، لذا با رشد و توسعه معنویت در سازمان میتوان میزان خلاقیت، صداقت واعتماد، حس تعامل شخصی، تعهد سازمانی،رضایت شغلی، مشارکت شغلی و نیز وجدان کاری و میزان انگیزش کارکنان را افزایش داد که همه این ها به صورت مستقیم سبب بهبود عملکرد، و اثربخشی سازمان میگردند
باید توجه داشت که سلامت تنها به نبود بیماری جسمانی و ناتوانی روانشناختی اطلاق نمیگردد بلکه به صحت بدنی و روانی و اجتماعی اشاره دارد بنابراین بنیادی است که تمامی پوششهای آدمی را در بر میگرد و وجوه گونان فرد را متاثر میسازد بدین خاطر سلامت در برگیرنده مولفه های ذهنی و جسمی است بر این اساس دانشنامه بریتانیکا در سال 1994 به سلامت به عنوان توان مستمر بدنی و روانی و اجتماعی فرد برای مقابله با محیط نگاه میکند نباید این نکته را از نظر دور بداریم که نگرش فرد به وضعیت سلامت خود نیز مورد توجه برخی از صابنظران واقع شده است
یکی از محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف، بهداشت روان آن جامعه است . بی شک سلامت روان، نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا می کند تبدیل شدن به انسانی که از نظر جسمی سالم، از نظر فکری بی عیب، از نظر روانی شاد، از نظر اجتماعی متعادل، از جنبه ی سیاسی آگاه، از نظر اقتصادی مولد و از نظر فرهنگی مسوول باشد ، از خصوصیات سلامت روان است
عملکرد کارکنان :کارایی، اثربخشی و بهبود عملکرد از مهم ترین اهداف یک سازمان محسوب می شود و هر سازمانی سعی در تقویت این ستاده ها از طرق گوناگون دارد . برای رسیدن به اهداف فوق می بایست عوامل مرتبط ومؤثر بر عملکرد کارکنان را شناسایی و تقویت نمود . امروزه اهمیت نیروی کار امد در سازمان ها بر کسی پوشیده نیست و اکثر مدیران دریافت ند که این عامل مهم ترین سرمایه سازمان به حساب می آید و شاخص عمده برتری یک سازمان نسبت به سازمان های دیگر محسوب می شود.
عملکرد نهایی سازمان منوط به عملکرد تک تک افراد درون سازمان و محیط پیرامون می باشد، به این منظور برای افزایش بهره وری کارکنان همواره می بایست بسیاری از جنبه های مؤثر بر عملکرد آنان را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد
حیاتی ترین مسئله در هر سازمانی عملکرد شغلی آن است و یکی از متغیر هایی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مورد توجه زیادی قرار گرفته است.روان شناسان عملکرد شغلی را محصول رفتارهای انسانی می دانند و معتقدند انگیزه ها و نیازها،در عملکرد افراد و در نهایت رشد و توسعه ی اقتصادی تاثیر دارند .
همچنین باور بر این است که عملکرد شغلی یک سازه ی ترکیبی است که بر پایه ی آن کارکنان موفق از کارکنان ناموفق از طریق مجموعه ای از ملاک های مشخص قابل شناسایی هستند. سازمانهای اجتماعی امروزه به سبب توسعه و گسترش فعالیت های اقتصادی و خدماتی ناگزیر از تدارک حفظ و اداره نیروی انسانی پرتوان در مقیاس بزرگ و متنوع هستند .
امروزه منابع انسانی نقش مهمی در رشد و توسعه اهداف سازمانی دارند .با نگرش به گذشته در می یابیم که منابع انسانی به عنوان ضرورت در کار سازمانها مطرح است در حال حاضر نیز علیرغم پیشرفت های تکنولوژیک و ورود فناوری های متنوع در سازمانها، هنوز منابع انسانی مهمترین بازوی رشد و ترقی سازمان محسوب می شوند .در عصر حاضر بررسی و شناخت عوامل موثر بر عملکرد شغلی کارکنان یکی از برنامه های مهم مدیریت در این بخش محسوب می شود
شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان به شرح ذیل میباشد:
الف - مدیریت ادراکی : از طریق عوا ملی همچون : دانشکاری، تصمیمگیری، تحلیل گری،کنترل و نظارت،برنامه ریزی و جامع نگری ارزیابی قرار می شود.
ب - کیفیت کار : شامل آموزش پذیری، خلاقیت و ابتکار، مسؤ ولیت پذیری، جلب رضایت مراجعان ، سرعت عمل،آموزش به دیگران است.
ج - ارتبا طکاری با دیگران : موارد ارتباطات موثر، انعطاف پذیری، همکاری گروهی، شفافیت و صراحت و تعهد سازمانی را در بر می گیرد.
د - ارتباط اخلاقی با دیگران : با زیر شاخص های تعادل در رف تار و انتقاد پذیری تعریف می شود.
ه - رعایت سیاست ها و مقررات سازمان : موارد پایبندی به قوانین و مقررات و توجه به ایمنی
