بخشی از مقاله
چکیده
مقوله اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر به مثابه یک مسأله اجتماعی، پدیدهای است که همراه با آن توانایی جامعه در سازمان-یابی و حفظ نظم موجود از بین میرود و باعث دگرگونیهای ساختاری در نظام اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در یک جامعه میشود. پدیده اعتیاد پیامدهای ناخوشایند بسیاری در پی دارد که میتوان به چالش ازهم پاشیدگی خانواده ها و طلاق ، فرزندان بی سرپرست و آینده آنان، درگیرشدن نسل جوان در این مشکل و به هدر رفتن منابع مالی و اقتصادی کشور، پرشدن زندانها و افزایش سایر انحرافات، اشاره نمود و بنا به میزان بالای آسیبرسانی اعتیاد پرداختن به موضوع مورد بحث اجتناب ناپذیر میباشد.
سوء مصرف مواد مخدر در بسیاری از افراد از سنین دبیرستان آغاز میشود، بنابراین یکی از مهمترین راههای کاهش مصرف مواد مخدر در بزرگسالی کنترل آن در نوجوانی است، بدون شک در میان مراحل مختلف زندگی انسان، نوجوانی به دلیل ویژگیهای خاص و منحصر به فردی که دارد از اهمیت ویژهای برخوردار است که اصل لازم برای پیشبرد و تعیین الگوی پایه پیشرفت هرکشوری است. در نتیجه نقش پدر و مادر در مرحله اول نقش مهمی در فرایند اجتماعی، سبک زندگی، ارزشهای فرهنگی، خانوادگی و الگوهای زندگی اجتماعی فرزندان خود دارند و درمرحله بعدی محیط، دوستان، نقش حفاظتی و حمایتی آموزش و پرورش و معلمان و اساتید وابسته نقش پیشگیری و راهنمایی را خواهند داشت.
مقدمه
ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و اقتصادی که در منطقه داراست از یکسو در همسایگی خود بزرگترین تولید کننده تریاک و هروئین را دارد و از سوی دیگر گذرگاه اصلی عبور محموله های مواد مخدر به اروپا و بازار مناسبی برای مصرف این مواد است و پیوسته در معرض تهدید سوء مصرف مواد مخدر بوده است - کرمی و دیگران ، 41: 1389 ؛ علی وردی نیا ، . - 194 : 1384 معضل اعتیاد به مواد مخدر ، امروزه به عنوان یکی از مهمترین معظلات و مشکلات اجتماعی در ایران مطرح است ، مشکلی که خود عامل مشکلات اجتماعی بسیار دیگری است و متأسفانه علی رغم تمامی هزینه هایی که طی سال های گذشته در زمینه مواد مخدر صرف شده توفیق مطلوبی حاصل نگردیده است و ابعاد مشکل هر روز پیچیده تر شده است.
پیشینه تحقیق
کمیته متخصصان تشخیص مواد اعتیاد آور که در سال 1930 تحت نظارت سازمان ملل و به صورت وابسته به سازمان بهداشت جهانی برای دستیابی به تعریفی مناسب و همه جانبه از مواد مخدر تشکیل شد در سال 1950 تعریف زیر را ارائه کرد:
-1 وجود نیاز مبرم به ادامه استعمال دارو و به دست آوردن آن به هر طریق ممکن ،
-2 وجود علاقه شدید به ازدیاد میزان دارو ،
-3 وابستگی روانی یا جسمی به آثار داروهای اعتیاد آور بدین صورت که وقتی دارو به معتاد نرسد آثار روانی و جسمی که به آثار قطع دارو مرسوم است ، در وی ظاهر شود - حسین پور ، . - 33: 1386 در سال 1917 دو پزشک اروپایی به نام های هیملسباچ ×2 و اسمال 3 سعی کردند تا تعریفی دقیق و جامع درباره اعتیاد بیابند . تعریف آنها از اعتیاد اینگونه بود که ؛ اعتیاد به تریاک و مواد مشابه متضمن سه خصیصه قابل تمیز و در عین حال مرتبط به هم می باشد و این سه خصیصه از این قرار است :
-1 تحمل دارویی
-2 وابستگی جسمانی
-3 عادت - شهیدی ، - 14 : 1375
لوین در سال 1928 اولین طبقه بندی مواد مخدر را پیشنهاد کرد . در این طبقه بندی ، مواد براساس خواص شان در پنج گروه قرار می گرفتند :
-1 کیف آورها ؛
-2توهم زاها ؛
-3 خمرآورها یا مست کننده ها ؛
-4 خواب آورها ،
-5 محرک ها - صالحی ، - 10 : 1383
بیان مسئله
هرروزه در سراسر جهان ، کودکان و نوجوانان زیادی در معرض خطرهایی قرار می گیرند که رشد و تحول آنها را با دشواری مواجه می کند . یکی از آسیب پذیرترین گروه ها ، کودکان و نوجوانانی هستند که والدینی معتاد دارند . درگیری و نزاع بین والدین در محیط خانواده موجب سلب آرامش و آسایش فرزندان در خانه می شود . لذا آنها ترجیج می دهند که بیشتر وقت خود را در خارج از منزل سپری کنند . کمبود محبت والدین آنان را جذب محبت های ظاهری گروه های منحرف می سازد و برای رهایی از سختی ها و مشکلات زندگی به تشویق این گروه ها به مصرف مواد مخدر روی می آورند .
بر اساس نتایج پژوهشی حدود 82 درصد از معتادان ستیزه های خانوادگی را عامل فرار خود از منزل و روی آوردن به اعتیاد می دانند - فرجاد ، . - 296: 1377 یکی دیگر از عوامل نزاغ خانواده با فرزند ، شکاف نسلی بین نوجوان و خانواده است که موجب می شود جوان در دام بزهکاری بیفتد . منظور از شکاف نسل علاوه بر فاصله سنی و جسمانی تقابل ارزش ها و هنجارهای جوانان با والدین است که سبب بیگانگی آنان از یکدیگر می شود . بیگانگی جوانان از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی انان را به ارتکاب اعمال نابهنجار و خلاف قانون بر می انگیزد.
روش تحقیق
روش تحقیق از نوع تحلیلی - توصیفی می باشد و با مرور، واکاوی و ترکیب سوابق مطالعاتی موجود در رابطه با موضوع انجام گرفته است . برای انجام مطالعه، از شیو ه های مرسوم جمع آوری اطلاعات اعم از اسنادی و میدانی بهره گیری شده است .در بخش مطالعات کتابخانه ای به بررسی مبانی نظری موضوع مورد بحث پرداخته شده است
چارچوب نظری پژوهش
اعتیاد به مواد مخدر پدیده ای جدید و خاص زندگی مدرن است . چرا که مصرف مواد مخدر اگر هم در گذشته وجود داشت ، به عنوان اعتیاد و یا انحراف شناخته نمی شد . اما با گسترش فرهنگ مدرن ، ارزش - ها و هنجارهای مدرن نیز رواج یافته و کنش ها و رفتارهایی چون اعتیاد به مواد مخدر متعارض با هنجارها تلقی شده است - عفتی ، - 27-22 : 1379 اعتیاد یکی از مهمترین انحرافات اجتماعی محسوب می شود که پایه و اساس بسیاری از آسیب ها و معضلات اجتماعی در سطح جامعه است . اعتیاد پیش از انکه پدیده ای روانی وشخصیتی باشد ، یک پدیده اجتماعی است . اعتیاد به مواد ، نه تنها بر ساختار فرهنگی ، بلکه بر رفتارهای اجتماعی و حتی سلامت روانی جامعه تأثیر می گذارد .
پرسش پژوهش
-1 خانواده چه مفهومی دارد و نقش آن در جامعه پذیری افراد و رویارویی با آسیب های اجتماعی چیست ؟ -2 آیا این معضل اجتماعی می تواند موجبات بوجود آمدن الگویی ضد پیشرفت باشد ؟
بدنه پژوهش
از نظر » دورکیم « خانواده دارای دو مفهوم اعم و اخص است . خانواده به مفهوم اعم شامل گروه ها و اجتماعات و تجمع های گسترده است که لزوما بین ایشان روابط خویشاوندی برقرار نیست . در مفهوم اخص خانواده به گروهی از افراد اطلاق می شود که در کنار هم زندگی می کنند و روابط خویشاوندی و یا وابستگی های معینی را بین خود برقرار می سازند که در جوامع امروزی و مدرن ، پدر و مادر و فرزندان ایشان را شامل می شود . به گفته »بارنهیل « ، می توان خانواده سالم را از خانواده ناسالم با ابعاد هشتگانه زیر تمیز داد.
