بخشی از مقاله
مقدمه
روند نزولی کمی و کیفی آب در هر منطقه از یک طرف و مستعد بودن اراضی کشاورزی از طرف دیگر، می طلبد تا کاربرد روش های مدیریتی برای حصول به عملکرد مطلوب، ضمن پایداری کشاورزی، مورد ارزیابی قرار گیرد. با استفاده منطقی از آب شور به عنوان یک منبع آب آبیاری، ضمن افزایش تولیدات کشاورزی می توان از رقابت موجود برای آب غیر شور نیز کاست
آبیاری با آب شور باعث می شود سالانه 60 تن یا بیشتر نمک در هر هکتار به خاک افزوده شود در تحقیقات انجام شده همبستگی مثبتی بین شوری آب آبیاری و شوری خاک دیده می شود
در خاکهای شور به دلیل وجود بیش از حد یک یا چند عنصر در محلول خاک، تعادل تغذیه گیاه به هم خورده و این امر بررسی واکنش گیاه به کودها را دشوار می سازد. پژوهش ها نشان می دهند که مصرف کودهای شیمیایی در خاکهای شور ممکن است اثر فزاینده یا کاهنده بر عملکرد داشته و یا اصلا بی اثر باشند
در بین عناصر غذایی نیتروژن یکی از مهمترین عناصر محدود کننده رشد گیاه است. هنگامی که گیاهان تحت تنش شوری قرار می گیرند جذب نیتروژن بیش از سایر عناصر غذایی کاهش می یابد. غلظت نیترات درخاک و درحضور املاح کلرید سدیم و سولفات سدیم با افزایش هدایت الکتریکی خاک تا سطح 8 دسی زیمنس بر متر به ترتیب70 و50 درصد کاهش نشان داد
در این مطالعه اثر شش نسبت آنیونی کلرید به سولفات به همراه مصرف دو سطح کود نیتروژن بر برخی خصوصیات شیمیایی و غلظت عناصر غذایی و بر همکنش آنها در خاک پس از کشت گیاه جو رقم نصرت بررسی گردید.
مواد و روش ها
این بررسی با شش نسبت آنیونی - اکی والانی - کلرید به سولفات شامل - 1 شاهد - 2 - C0S0 - نسبت - 3 - C1S1 - 1:1 نسبت - 4 - C1S2 - 2:1 نسبت - 5 - C1S3 - 3:1 نسبت - 6 - C2S1 - 1:2 نسبت - C3S1 - 1:3 با استفاده از نمک های سولفات کلسیم و کلرید کلسیم و دو سطح کود - N1 - 75 و - N2 - 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام گرفت. همچنین برای مقایسه سطوح کود نیتروژن، ازشاهد - بدون اعمال کود نیتروژن - با سه تکرار نیز استفاده شد. پس از مرحله رسیدگی فیزیولوژیک گیاه، در پایان دوره رشد 120 - روز پس از کاشت -
گیاهان از سطح خاک برداشت و برخی خصوصیات شیمیایی و غلظت عناصر در خاک اندازه گیری گردید. داده های بدست آمده با نرم افزارMSTAT-C تجزیه آماری و میانگین داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 0/05 مقایسه شدند.
نتایج و بحث
بیشترین هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک به ترتیب در تیمار C3S1 با دو برابر و در تیمار C1S1 با بیش از 1/5 برابر افزایش نسبت به شاهد و اختلاف معنیدار نسبت به یکدیگر در سطح احتمال 5 درصد مشاهده شدند. نتایج نشان داد غلظت کلسیم، منیزیم، پتاسیم و سدیم عصاره اشباع خاک در دو نسبت C2S1 وC3S1 کلرید به سولفات حداکثر افزایش را نسبت به شاهد نشان دادند. کاهش نسبت کلسیم به منیزیم به مقادیر کوچکتر از یک، بویژه در شرایط شور، بر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک اثر منفی داشته و با بر هم زدن توازن تغذیهای، باعث کاهش عملکرد گیاهان میشود
بررسی نسبت کلسیم به میزیوم نشان داد که حداقل این نسبت در تیمارها، به ترتیب C2S1 وC3S1 بدون اختلاف معنی دار با یکدیگر و شاهد مشاهده گردید - جدول . - 1 مطالعه حاضر همچنین نشان داد که شوری کلریدی نسبت به سولفاتی با دارا بودن مقادیر نسبت کلسیم/منیزیم کمتر، از اثرات منفی بیشتری در خاک برخوردار بود. افزایش نسبت پتاسیم/سدیم در محلول خاک، تحمل گیاه به شوری را افزایش می دهد. حداکثر این نسبت در تیمارهای C1S3 و C1S2 مشاهده گردید نسبت جذبی سدیم، نسبت سدیم قابل تبادل و درصد سدیم قابل تبادل به ترتیب در تیمارهای C2S1، C3S1 و شاهد حداکثر بودند
جدول - 1 اثر نسبت های آنیونی بر واکنش خاک وکاتیون های محلول خاک
اعداد موجود در هر ستون در صورت داشتن حروف غیر متشابه در سطح 5 در صد معنی دار می باشند.
غلظت آنیون بیکربنات محلول در تمامی تیمارهای آزمایشی نیز نسبت به شاهد کاهش داشت. حداکثر نیتروژن در تیمارهای C1S2 و C1S1 با 2/5 و 2/4 برابر افزایش نسبت به شاهد و بدون اختلاف معنیدار با یکدیگر و دو تیمار C3S1 و C2S1 نیز بدون اختلاف معنیدار با یکدیگر و افزایشی به ترتیب معادل1/6 و 1/5 برابر نسبت به شاهد مشاهده گردید. غلظت فسفر خاک نیز در تمامی تیمارها نسبت به شاهد افزایش داشت. غلظت دو آنیون کلرید و سولفات در پایان آزمایش نسبت به مقادیر اولیه آنها به ترتیب حدود 2/5 و 1/5 برابر نسبت به شاهد افزایش داشت.
واکنش خاک - pH - و هدایت الکتریکی عصاره اشباع تحت اثر سطوح N1 و N2 اختلاف معنیداری در سطح 5 درصد نشان دادند - جدول . - 2 مقایسه سطوح N2 و N1 هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک را به ترتیب 5/3 و 4/2 برابر نسبت به شوری اولیه خاک، افزایش داد. مقایسه غلظت کاتیونها تحت اثر مصرف کود نیتروژن اختلاف معنیداری در سطح 5 درصد نشان داد - جدول . - 2 غلظت کلیه کاتیونها نسبت به غلظت اولیه آنها در خاک آزمایشی افزایش داشت. مصرف دو سطح نیتروژن 75 - و150 کیلوگرم در هکتار - اختلاف معنی داری را در مقادیر نیتروژن و فسفر خاک باعث گردید. اما مقدار پتاسیم خاک تفاوت معنی داری نشان نداد
جدول -2 اثر سطوح نیتروژن بر برخی خصوصیات شیمیایی خاک وغلظت عناصر غذایی در خاک
اعداد موجود درهر ستون در صورت داشتن حروف غیر متشابه در سطح 5 در صد معنی دار می باشند.
حداکثر هدایت الکتریکی با 9/7 برابر افزایش نسبت به شاهد در تیمار C3S1N2 و پس از آن بدون اختلاف معنیدار در سطح احتمال 5 درصد در تیمارهای C1S1N1 و C1S1N2 هر دو با افزایشی معادل 6/2 برابر نسبت به شاهد مشاهده شد. غلظت کاتیونهای محلول تحت اثر توام نسبت ها و نیتروژن مصرفی و نیز نیتروژن به تنهایی در تیمارهای مختلف نسبت به مقدار آنها در خاک قبل از کشت افزایش داشت
جدول -3 اثر نسبت های کلرید به سولفات و نیتروژن بر آنیون ها و کاتیون های محلول خاک
اعداد موجود در هر ستون در صورت داشتن حروف غیر متشابه در سطح 5 در صد معنی دار می باشند.
