بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش ارزیابی میزان عدالت مالیاتی و تاثیر آن بر فرار مالیاتی در بین کارکنان اداره کل امور مالیاتی آذربایجان غربی بود. روش این پژوهش توصیفی- پیمایشی می باشد که به صورت میدانی انجام شده است. جامعه آماری شامل کارکنان امور مالیاتی استان آذربایجان غربی می باشند که تعداد آنها 480 نفر می باشد. تعداد نمونه طبق جدول مورگان 214 نفر بدست آمد.
ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد که شامل 3 بعد و 27 سوال در مقیاس پنج گزینه ای لیکرت بود. روایی پرسشنامه به وسیله اساتید متخصص تایید شد و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. برای نرمال بودن جامعه مورد مطالعه از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و برای بررسی فرضیه ها از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج نشان داد عدالت مالیاتی بر فرار مالیاتی در بین کارکنان اداره کل امور مالیاتی استان آذربایجان غربی تاثیر مثبت و معنی داری دارد .
مقدمه
فرار مالیاتی معضل مهم اقتصادی است که تقریبا تمام کشورها در جهان با آن دست به گریبان هستند. مطالعات متعدد به عمل آمده در این زمینه، حاکی از آن است که این موضوع هنوز یکی از معضلات مهم اقتصادی به شمار می آید. امروزه یکی ازدلایل توجه بیشتر به فرار مالیاتی، کاهش کسری بودجه دولت و کاهش نگرانی ها در مورد گسترش اقتصاد زیرزمینی می باشد.
ازآنجا که مالیات به عنوان یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت، نقش مهمی در اجرای سیاست های مالی ایفا می کند و متغیرهای کلان اقتصادی از جمله تورم، بیکاری، تراز پرداخت ها را تحت تاثیر قرار می دهد، لذا بررسی این موضوع از جهات مختلف حائز اهمیت است. در ضمن با توجه به این که در اقتصاد ایران نفت نقش تعیین کننده ای در جهت تامین هزینه های دولتی به عهده دارد کاهش وابستگی هزینه های عمومی به این منبع و جایگزینی آن توسط مالیات از اهمیت بالایی برخوردار است.
بررسی فرار مالیاتی و عوامل شکل گیری آن کمک می کند تا اصلاحات قانونی لازم، برای جلوگیری و کاهش آن انجام شده و زمینه لازم برای افزایش کارآئی نظام مالیاتی و درآمدهای مالیاتی فراهم شود و به عبارت دیگر، بستر مناسبی برای توسعه اقتصادی پایدار فراهم گردد . دور از انتظار نیست که عدم وابستگی به فروش نفت خام موجب می شود تا این امکان فراهم گردد که از تولید و صادرات مشتقات حاصل از نفت، اشتغال بیشتر و درآمد ارزی بالاتری نصیب کشور شود.
بر این اساس آثار اقتصادی این پدیده می تواند بر بودجه دولت، اقتصاد زیرزمینی و قاچاق کالا قابل مطالعه و بررسی باشد. رعایت عدالت مالیاتی و خودداری از تبعیض در پرداخت مالیات می تواند بر گسترش فرهنگ مالیات در جامعه و مشارکت مؤدیان در پرداخت مالیات و توسعه کشور مؤثر باشد. بنابراین ضرورت دارد نظام نوین مالیاتی با به کارگیری میزان عدالت در اخذ مالیات از طبقات مختلف اجتماعی بر اساس تکافوی جریان اقتصادی و میزان در آمد آنها باشد.
فرار مالیاتی یکی از اساسی ترین مشکلات هر نظام مالیاتی محسوب می شود که ضرورت دارد ضمن ریشه یابی، عوامل مؤثر در پیدایش این پدیده مخرب اقتصادی شناسایی و در جهت رفع آن برنامه ریزی درستی اعمال شود. در مورد شناسایی عوامل و ابعاد مؤثر در پدیده فرار مالیاتی بایستی دقت نمود که این معضل فقط ریشه اقتصادی نداشته و در کنار علل اقتصادی سایر عوامل اجتماعی - سرمایه اجتماعی و میزان پذیرش و مقبولیت آحاد جامعه - - فرهنگی - فرهنگ مالیاتی - و سیاسی و حاکمیتی - تصمیمات و قوانین متخذه - نیز بایستی مد نظر قرار گیرد.
پزوهش های متعددی به بررسی علل و آثار فرار مالیاتی پرداخته شده است. به طور مثال، یافته های کافکالاس و همکاران - 2014 - 1 نشان داد که نزخ مالیات مطلوب با کشش سرمایه های عمومی برابر است. یافته های اوتوسانیا - 2011 - 2 نشان داد که متخصصان و نخبگان کسب و کارهای محلی عوامل کلیدی در تسهیل شیوه های مالیات های غیر اجتماعی برای سود مالی خود هستند.
نتایج بررسی های دالیوال و همکاران - 2011 - نشان داد که بین فرار مالیاتی و میزان وجه نقد نگهداری شده توسط شرکت ها رابطه منفی وجود دارد . آن ها همچنین دریافتند که رابطه منفی بین این دو متغیر در شرکت هایی که از نظام راهبری قوی تری برخوردارند، ضعیف تر است. یافته های این مطالعه همچنین نشان داد که ارزیابی سرماهی گذاران از میزان وجه نقد نگهداری شده در شرکت هایی که اقدام به فرار مالیاتی کرده اند، کم تر است.
بلومکویست - 2013 - بیان کرد که از شکاف دستمزد به عنوان یک جانشین مناسب برای اندازه گیری فرار مالیاتی استفاده نموده و با در نظر گرفتن سه متغیر نابرابری درآمدی، بیکاری و نرخ مالیات به این نتیجه رسیده است که بیکاری و نرخ مالیات به صورت ، منفی و نابرابری درآمدی به صورت مثبت بر فرار مالیاتی تأثیرگذار بوده اند.
کران و نورزاد - 2010 - در بررسی فرار مالیاتی در ایالت کالیفرنیا بیان می کنند که از میان تمامی عوامل موثر بر فرار مالیاتی، سطح درآمد افراد و نرخ مالیات نسبت به سایر عوامل از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. آنها پس از برآورد مدل این گونه بیان می کنند که بنا بر انتظار، نرخ مالیات و درآمد هر دو با فرار مالیاتی رابطه ای مثبت داشته اند. علاوه بر این، آنها با در نظر گرفتن متغیرهای مجازی برای وضعیت تأهل، منبع درآمدی افراد و احتمال شناسایی شدن دریافتند که این متغیرهای جمعیتی اجتماعی بر فرار مالیاتی در این ایالت تأثیرگذار نبوده اند.
جکسون و میلیرن - 2014 - در بررسی فرار مالیاتی اثر 14 متغیر را به شرح زیر بر روی این پدیده بررسی کرده اند :
سن، جنسیت، تحصیلات و وضعیت اشتغال - عوامل جمعیتی - ؛ سطح درآمد، منبع درآمدی، نرخ های مالیات، جریمه ضمانت اجرا و احتمال شناسایی - عوامل اقتصادی - ؛ پیچیدگی قوانین و مقررات، عدالت، قرارداد انجام کار، و اخلاق مالیاتی - عوامل رفتاری - .
نتایج موسوی جهرمی و همکاران - 1388 - نشان داد که افزایش در احتمال رسیدگی و کشف فرار مالیاتی و افزایش نرخ جریمه، برای مواردی که پرونده مالیاتی رسیدگی نمی شود، افزایش تمکین مالیاتی و در نتیجه کاهش فرار مالیاتی موجب، خواهد شد.
نتایج صمدی و تابنده - 1392 - نشان داد که شاخص فرار مالیاتی در ایران طی دوره مورد بررسی فراز و نشیب هایی دارد و این روند در کل افزایشی بوده است. همچنین نتایج برآورد الگوی برگزیده نشان داد که بار مالیاتی، اندازه دولت، درآمد مصرف کننده، نرخ تورم و نرخ بیکاری از جمله عوامل مهم اثرگذار برگسترش فرار مالیاتی در ایران طی دوره مورد بررسی بوده است.
در این میان، اندازه دولت، بار مالیاتی و درآمد مصرف کننده به ترتیب بیشترین تاثیر را در گسترش این پدیده در ایران داشته اند. یافته های پژوهش مرادی و همکاران - 1392 - نشان داد که فقدان الزامات قانونی یا الزامات قانونی کم و نبود عدالت در سیستم مالیاتی اثر مثیت بر فرار از پرداخت مالیات دارند. همچنین اعتماد به دولت فرار مالیاتی را کاهش می دهد.
با این حال، رابطه معناداری بین مذهب و عدم اطلاع رسانی و پاسخ گویی به حقوق مؤدیان با فرار مالیاتی مشاهده نشد. نتایج تحقیق مداح و نعمت اللهی - 1392 - نشان داد که رابطه مثبت و معنی داری بین اختلافات تجاری یا فرار مالیاتی و نرخ های تعرفه در مورد 27917 تولیدات تحت بررسی وجود دارد و کشش فرار مالیاتی نسبت به نرخ های تعرفه 0/67 است یعنی با افزایش 1 درصدی نرخ تعرفه 0/67 درصد فرار مالیاتی افزایش می یابد. همچنین کشش فرار مالیاتی نسبت به نرخ تعرفه برای کالاهایی دارای نرخ تعرفه بالاتر از میانگین 0/8 است و به عبارت دیگر، فرار از پرداخت مالیات در مورد کالاهای با نرخ تعرفه بالاتر بیشتر اتفاق می افتد. اثر مثبت نرخ تعرفه بر فرار مالیاتی در مورد کالاهای دارای نرخ تعرفه کمتر از میانگین تأیید نمی شود.
نتایج هادیان و تحویلی - 1392 - نشان داد که در بلندمدت، هر چهار متغیر مورد نظر با فرار مالیاتی رابطه ای مثبت و معنی دار داشته اند. در خصوص دوره کوتاه مدت نیز تمامی نتایج به طور تقریبی شبیه به نتایج بلندمدت است، البته با این تفاوت که تورم نقش تعیین کننده ای بر فرار مالیاتی نداشته است. نتایج نصر اصفهانی و همکاران - 1392 - نشان داد که، از نقطه نظر مؤدیان مشاغل، عوامل سیاسی و اقتصادی بیشترین تأثیر و عامل محیطی کمترین تأثیر را داشته است. از نظر کارشناسان کادر تشخیص، عوامل سیاسی، اقتصادی و قانونی بیشترین تأثیر و عامل محیطی کمترین تأثیر را داشته اند.
باتوجه به اهمیت فرار مالیاتی در این تحقیق به بررسی تاثیر عدالت مالیاتی بر فرار مالیاتی از دیدگاه کارکنان ادارات امور مالیاتی استان آذربایجان غربی پرداخته می شود.
روش تحقیق
روش این پژوهش توصیفی- پیمایشی می باشد که به صورت میدانی انجام شده است. جامعه آماری شامل کارکنان امور مالیاتی استان آذربایجان غربی می باشند که تعداد آنها 480 نفر می باشد. تعداد نمونه طبق جدول مورگان 214 نفر بدست آمد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد که شامل 3 بعد و 27 سوال در مقیاس پنج گزینه ای لیکرت بود. روایی پرسشنامه به وسیله اساتید متخصص تایید شد و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. برای نرمال بودن جامعه مورد مطالعه از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و برای بررسی فرضیه ها از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است.
یافته ها یافته های توصیفی
- شاخصهای آماری متغیرهای پژوهش
شاخص های آمار توصیفی برای متغیرهای پژوهش در جدول - 1 - آمده است.
جدول - 1 - شاخصهای آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
یافته های استنباطی آزمون کولموگروف-اسمیرنوف
با توجه به جدول - 2 - مشاهده میشودکه برای تمام متغیرهای پژوهش سطح معنیداری آزمون از سطح خطای 0/05بزرگتر است - sig>0/05 - یعنی اینکه توزیع تمام متغیرهای پژوهش با اطمینان 95درصد نرمال است وفرضیه صفرآزمون - فرض نرمال بودن - رد میشود.
جدول - 6-4 - نتایج آزمون کولموگروف - اسمیرنف
