بخشی از مقاله
چکیده
تأمین مالی هزینه های دولت از طریق درآمدهای مالیاتی، یکی از موضوعاتی است که سالهای اخیر در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران مورد توجه دولت مردان قرار گرفته است. بیشک در فرایند وصول مالیات، مؤدیان مالیاتی یکی از عوامل تأثیرگذار در نظام مالیاتی کشور هستند. از اینرو لزوم تعامل و همکاری و تمکین داوطلبانه آنها از راهبردهای اصولی سازمان امور مالیاتی کشور محسوب میشود. دراین زمینه هدف این تحقیق شناسائی و اولویت بندی عوامل موثر بر تمکین مودیان مالیاتی در پرداخت مالیات با رویکرد تکنیک های چند معیاره در ادارات امور مالیاتی بسطام و میامی از دیدگاه خبرگان امور مالیاتی میباشد.
ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته با مقیاس 9 درجه ای لیکرت است که روایی آن با روش بررسی محتوا و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ - که بزرگتر از 0/7 بدست آمده بود - مورد تائید قرار گرفته است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی و از نوع پیمایشی بوده واز مصادیق تحقیقات کاربردی میباشد.
در تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره - روش تحلیل سلسله مراتبی - 4استفاده شده است. یافته های حاصل از این تحقیق نشان داد که طبق روش تحلیل سلسله مراتبی، اعتماد عمومی نسبت به نحوی تخصیص و مصرف مالیات، صداقت و احساس مسئولیت مودیان مالیاتی و فرهنگ مالیاتی مناسب - باور مالیاتی در بین آحاد مردم جامعه - سه عامل اول موثر بر تمکین مالیاتی از دیدگاه خبرگان امورمالیاتی می باشد.
-1 مقدمه
مالیات ها بخش عمده ای از درآمدهای هر دولتی را تشکیل داده و یک منبع پایدار درآمدی را فراهم می کنند. تمکین داوطلبانه، از طریق سیستم خوداظهاری بدست می آید که در آن مؤدیان تعهدات مالیاتی خود را بدون مداخله مقامات مالیاتی انجام می دهند
در این رویکرد مؤدیان به طور داوطلبانه و به دقت اظهارنامه های مالیاتی خود را برای شناسایی تمام بدهی های مالیاتی تکمیل کرده و این اظهار نامه ها را جهت پرداخت تسلیم می کنند. وقتی که این اتفاق نمی افتد، اداره مالیاتی عملیات اجرایی مناسب از جمله حسابرسی مالیاتی را اعمال می کند. بر خلاف انتظار معمول، تمرکز اصلی یک سیستم نوین مالیاتی که بر پایه خود اظهاری و تمکین مالیاتی داوطلبانه استوار است، جمع آوری مالیات ها نیست، بلکه در آن تعهدات مالیاتی بوسیله خود مؤدیان ارزیابی می شود و از طریق بانک پرداخت می گردد
مطالعات تجربی بسیاری سعی در تعریف تمکین مالیاتی داشته اند. به عنوان مثال - آلام 5، - 2013، - جکسون و میلیرون 6، - 2009 ، - هیئت درآمدی داخلی در مالزی، - 2009 و - کریچلر7، - 2012 تمکین مالیاتی را به عنوان تمایل مؤدی به رعایت قانون، اظهار درآمدها و هزینه ها به طور صحیح و پرداخت به موقع همه مالیات ها، تعریف مینمایند. - عبداالله 8، - 2014 عبارت تمکین مالیاتی را از جنبه های متفاوتی از جمله، تمایل فرد و دیگر سازمان های مشمول مالیات به عمل مطابق با اصول و قانون مالیاتی تعریف و تفسیر نموده است.
در این زمینه - آلابده 9، - 2014 سه شکل تمکین بدون اجبار، تمکین از روی اجبار و تمکین نوآورانه را بیان می کند. همچنین به گفته - آلابدان10، - 2013، تمکین ممکن است اختیاری باشد و یا تحمیل شود. تمکین اختیاری ممکن است از طریق اعتماد و همکاری متقابل بین سازمان مالیاتی و پرداخت کننده مالیات انجام شود. پس به طور کلی می توان گفت تمکین مالیاتی به مفهوم پایبندی مؤدیان به تکالیف مالیاتی و تمکین به قانون مالیاتی از سوی آنها می باشد و درجه تمکین مالیاتی معیار سنجش کارائی سیستم مالیاتی هر کشوری می باشد.
عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی بسیار متنوع بوده ولی مکانیزم های مختلف روانی و رفتاری به عنوان مهم ترین عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی مؤدیان شناسایی شده اند که شامل عوامل شخصی از قبیل جنس، سن و تحصیلات ، درک انصاف و عدالت توسط مؤدی و انگیزه مشارکت بالقوه می باشند. همچنین در برخی از مطالعات، عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی را به دو دسته عوامل اقتصادی و عوامل غیر اقتصادی طبقه بندی مینمایند
تمکین بدون اجبار، تمایل نسبت به انجام تعهدات مالیاتی توسط مؤدیان مالیاتی بدون هیچ گونه امتناعی می باشد. درحالی که تمکین از روی اجبار، عدم تمایل نسبت به انجام تعهدات مالیاتی توسط پرداخت کننده مالیات بوده و نیاز است اداره مالیاتی مؤدی را وادار به تمکین نماید و تمکین نوآورانه هر عملی را که توسط مودی به قصد کاهش مالیات از طریق تعریف مجدد درآمد و هزینه های مشمول مالیات در محدوده قانون انجام می پذیرد، در بر می گیرد
همچنین در تقسیم بندی دیگر تمکین مالیاتی به دو دسته عوامل اقتصادی و عوامل غیر اقتصادی طبقه بندی می شود - آندرونی، . - 2013 همچنین عوامل اقتصادی نظیر سطوح درآمد واقعی، نرخ مالیاتی، جرایم، احتمال ممیزی و ...، و عوامل غیراقتصادی نظیر درک مؤدی از انصاف سازمان مالیاتی، هنجارهای شخصی، نگرش های مالیاتی و ... می باشند
مسأله اصلی این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر تمکین مودیان مالیاتی در پرداخت مالیات میباشد که میتوان این مسأله را به عنوان یک فرصت برای سازمان امور مالیاتی تلقی نمود. آنچه مسلم است یکی از چالش های اصلی وصول مالیات در کشور پرداختن به این مساله میباشدکه در این پژوهش سعی شده با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی به شناسایی والویت بندی مهمترین عوامل موثر در تمکین مودیان مالیاتی در پرداخت مالیات پرداخته شود. در ادامه در بخش دوم، به مبانی نظری تحقیق پرداخته شده است.
در بخش سوم، مدل مفهومی تحقیق ارائه گردیده در بخش چهارم، اهداف تحقیق در بخش پنجم، سوالات تحقیق در بخش ششم، روش شناسی تحقیق در بخش هفتم، ابزار گردآوری داده ها در بخش هشتم، جامعه آماری و حجم نمونه در بخش نهم، روش های تجزیه و تحلیل داده ها ودر نهایت در بخش دهم نتایج حاصل از انجام این پژوهش ارائه گردیده است.
-2 مبانی نظری تحقیق
-2-1 عوامل موثر بر تمکین مالیاتی
-2-1-1 عوامل بیرونی تأثیرگذار بر تمکین مالیاتی:
الف - عوامل اقتصادی: - دیووس11، - 2011 در مطالعه خود تحت عنوان اقتصاد تمکین مؤدیان مالیاتی، نظام مجازات و جرایم مالیاتی را یکی از گلوگاههای دستگاه مالیاتی دانسته و اعتقاد دارد نظام صحیح مجازات و جریمه ابزاری اساسی برای افزایش سطح تمکین مالیاتی است. وی به این نتیجه رسیده است که جرایم کمتر ولی قاطعانه، بیشتر از جرایم سنگین که به طور موردی و غیرقطعی تعلق میگیرند، بر کاهش فرار مالیاتی مؤثر هستند.
در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که در برخی از کشورهای در حال توسعه، محدود بودن تعداد اقلام مالیاتی، نرخ های محدود برای انواع مالیات ها و معافیت های محدود و پایه های مالیاتی گسترده به اجرای ساده تر و سطح تمکین مالیاتی بالاتر می انجامد
ب- عوامل سیاسی: گروهی از پژوهشگران از دیدگاه اقتصاد سیاسی به موضوع تمکین مالیاتی پرداخته اند.
از میان آنها میتوان به - آلجائیدی15 و همکارانش، - 2012 و - پومرانز16 ، - 2013 اشاره نمود. جانسون و همکارانش تأثیر تحولات سیاسی ناشی از فروپاشی نظام کمونیسم را بر اقتصاد رسمی به بحث گذاشته و فساد مالی و ریشه های پدیده فرار مالیاتی را در آن شرایط مورد کندوکاو قرار داده اند. تریزمن نیز در آثار خود ساختار سیاسی موجود در جمهوری روسیه را به مسأله عدم تمکین مالیاتی مربوط دانسته است
