بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر غلظتهاي مختلف نیتروژن بر وضعیت عناصرغذایی برگ کاهو و شیوع نوك سوختگی در کشت شناور انجام شد. تیمارها شامل T1=60، T2=80، T3=100، T4=120 و T5=160 میلیگرم بر لیتر نیتروژن بود. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. غلظت کلسیم در محلول غذایی 80 میلیگرم بر لیتر بود.
تجزیه بافت برگ نشان داد که اختلاف معنیداري بین تیمارها در غلظت عناصر N, P, K, Ca, Mg, Fe , Zn, Mn وجود نداشت. اختلاف معنی داري بین تیمارها از نظر شیوع نوك سوختگی مشاهده شد. میزان نوك سوختگی بین 80/5-10 درصد متغیر بود. تیمار 160 - T5 میلیگرم بر لیتر نیتروژن و با نسبت نیتروژن به کلسیم - 1:2 بیشترین میزان نوك سوختگی را نشان داد در حالیکه در تیمار T2 - با 80 میلیگرم بر لیتر نیتروژن و نسبت نیتروژن به کلسیم - 1:1 کمترین بود.
مقدمه
کاهو با اسم علمی Lactuca sativa L. از خانواده Asteraceae گیاهی یکساله و روزبلند است - شکاري و همکاران، - 1388، که در جهان در حدود 25 میلیون تن تولید شده و ایران با تولید 570 هزار تن در رتبه پنجم قرار گرفته است - . - FAO, 2013 تغذیه مناسب از عوامل کلیدي در تعیین عملکرد وکیفیت سبزيهاي برگی است . - Barta & Tibbitts, 2003 - از این منظر کشت بدون خاك به عنوان یک ابزار مهم براي نیل به این هدف میباشد، زیرا امکان کنترل دقیق تغذیه گیاه را فراهم میکند
سیستم کشت شناوري مناسبترین سیستم هیدروپونیک براي کشتهاي داراي دوره رشدکوتاه مانندسبزيهاي برگی است که برداشت آنها طی 6-3 هفته پس از جوانهزنی میباشد . - Cocetta et al., 2007 - این سیستم آسانترین و ارزانترین روش تولید است
به نحوي که مصرف آب و محلول غذایی آن % 40-20 کمتراز سیستم کشت باز است و آسیب کمتري به محیط زیست میزند، اما نیازمند کنترل روزانه میباشد . - Nederhoff & Stanghellini, 2010 - عارضه فیزیولوژیکی سوختگی نوك برگ، مرتبط با کمبود کلسیم است که در اواخر دوره رشد سبب توسعه¬ي ناحیه نکروزه در نوك و حاشیه برگ¬هاي جوان میشود
این اختلال که قبل از برداشت رخ میدهد سبب کاهش ارزش اقتصادي و بازارپسندي میشود - صفائی و همکاران، . - 1393 از مهمترین عواملی که در ایجاد سوختگی حاشیه برگ نقش دارند، سرعت رشد برگها ، مقدار عناصر نیتروژن و کلسیم ، دماي بالا - - Bres, 1992، واریته، رطوبت نسبی و تعرق است . افزایش غلظت یونهایی همچون آمونیم و پتاسیم که با جذب کلسیم رقابت می-کنند باعث بروز سوختگی حاشیه برگ در کاهو میشود . - Assimakopoulou et al., 2013 - کمبود کلسیم اغلب علت اصلی نوك سوختگی در محصولاتی همچون شیکوره نیز ذکر شده است . - Zamaniyan et al., 2012 - مطالعات انجام شده بر روي کلمپیچ نیز نشان می دهد که افزایش غلظت نیتروژن سبب شیوع نوك سوختگی در کلمپیچ میشود
- Assimakopoulou آگاهی از غلظت بهینه عناصر در محلول غذایی میتواند کمک شایانی به توسعه کشت شناوري این محصول و بهبود کیفیت کاهو نماید.بنابراین هدف از اجراياین تحقیق، بررسی تاثیر غلظتهاي مختلف نیتروژن محلول غذایی بر وضعیت عناصرغذایی برگ و میزان سوختگی حاشیه برگ کاهويباترهد در کشت شناوريبود.
مواد و روشها
این بررسی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد بر روي کاهوي باترهد در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار با غلظتهاي مختلف نیتروژن - شامل 60، 80، 100، 120و 160 میلیگرم بر لیتر در محلول غذایی - انجام شد. هر واحد آزمایشی شامل 10 بوته بود که در یک استخر چوبی به ابعاد 100×50×15 حاوي 50 لیتر محلول غذایی پرورش یافتند.
در ابتدا بذرهاي کاهو پیچ واریته باترهد به تعداد کافی بر روي قطعات اسفنج کاملا مرطوب در حفرهاي به عمق ./5 سانتیمتر کشت شدند و نشاي 3 برگی کاهو تهیه گردید - شکل. - 1 کف و دیواره استخر چوبی، با استفاده از پلاستیک سیاهرنگ براي جلوگیري از رشد جلبلک و سپس توسط پلاستیک شفاف پوشانیده شد
سپس استخر با محلول غذایی تا ارتفاع 10 سانتیمتر پر شده و ورقهاي یونولیت به ابعاد استخر، تهیه و سوراخهایی به قطر 3 سانتیمتر و در فواصل 30×20 سانتیمتر روي آنها تعبیه شد و نشاها بر روي یونولیت شناور در محلول غذایی کشت شدند - شکل. - 3 براي تامین اکسیژن مورد نیاز ریشه، از یک پمپ هوا استفاده شد. در تهیه محلول غذایی از فرمول غذایی ارائه شده توسط استفاده شد - جدول - 1 ولی غلظت عنصر نیتروژن در آنها متناسب با تیمار مورد نظر تغییر داده شد. EC و pH محلول غذایی درون استخر بهطور روزانه تنظیم شد.
جدول -1غلظت عناصر پرمصرف و کم مصرف در محلول غذایی بر حسب میلیگرم برلیتر
در نهایت 45 روز بعد از کشت نشا، بوته هاي کاهو به مرحله برداشت رسیدند - شکل 4 و - 6 و شاخص عارضه فیزیولوژیکی سوختگی حاشیه برگ در واحدهاي آزمایشی اندازهگیري شد. یک برگ بالغ از 5 بوته مربوط به هر تیمار جدا و یک نمونه برگ تهیه و براي اندازهگیري عناصر مورد استفاده قرار گرفت. تجزیههاي آماري توسط نرمافزار SAS و تجزیه واریانس و مقایسه میانگین بین تیمارها با استفاده از آزمون LSD انجام شد.
شکل:1تهیه نشاء سه برگی
شکل:2آمادهسازي باکسهاي
شکل:3استقرار نشا روي
شکل.4مرحلهبرداشت
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس صفات اندازه گیري شده - جدول - 2 نشان داد که اختلاف معنی داري بین تیمارها از نظر میزان عناصر پرمصرف و کم مصرف مشاهده نشد که نشاندهنده آن است که حتی در غلظت هاي پایین نیتروژن نیز بوته هاي کاهو توانستند نیاز نیتروژنی خود را برطرف نمایند. غلظت همه عناصر در محدوده بهینه قرار نداشت. غلظت نیتروژن و پتاسیم برگ اندکی کمتر از حد پایین محدوده بهینه - جدول - 2 بود.
تجزیه واریانس صفت نوك سوختگی برگ نشان داد که بین تیمارها اختلاف معنی داري در سطح یک درصد وجود داشت. عارضه فیزیولوژیکی تیپبورن در حاشیه برگها بویژه برگهاي درونی مشاهده شد - شکل. - 5 سوختگی حاشیه برگ در تیمارهاي مختلف بین %90-0 متغیر بود - جدول . - 2 بیشترین میزان نوك سوختگی در تیمار - T5محتوي 160 میلی¬گرم نیتروژن - مشاهده شد و کمترین میزان آن در تیمار T2 - محتوي 80 میلی¬گرم نیتروژن - مشاهده شد
این برگها که جوانتر بوده، سرعت رشد بیشتري دارند و با توجه به پوشش برگهاي بالایی روي آنها، میزان تعرق کمتري دارند که موجب کاهش انتقال کلسیم در این برگها و تشدید نوك سوختگی میگردد. برگهاي جدید در حال توسعه، شروع به پیچ خوردن به سمت داخل میکنند - Both, 2003 - ، تعرق کاهش یافته و انتقال کلسیم نیز کاهش مییابد
یکی از عواملی که می تواند سبب افزایش یا کاهش جذب کلسیم و شیوع عارضه نوك سوختگی گردد، میزان نیتروژن است . - Dzida et al., 2012 - کمترین میزان نوك سوختگی در تیمار T2 مشاهده شد که در آن نسبت نیتروژن به کلسیم 1:1 بود و با افزایش این نسبت و به تبع آن افزایش رشد رویشی، انتقال کلسیم به بافت هاي جدید متناسب با سرعت رشد بوته نبوده و به همین دلیل میزان نوك سوختگی افزایش یافت - شکاري و همکاران، . - 1388 اما در تیمار T2 - غلظت 60 میلی گرم بر لیتر نیتروژن - نیز میزان شیوع نوك سوختگی بالا بود - %75 - که می تواند ناشی از کاهش سرعت انتقال کلسیم باشد
جدول-2مقایسه میانگین صفات مورد بررسیو سطح معنیداري آنها
نگین هابا حداقل یک حرف مشترك در هر ستون فاقد اختلاف معنیدار در سطح %5 آزمون LSD میباشند * ، ** ، : ns به ترتیب معنی دار در سطح احتمال5و 1درصد و عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمارها
