بخشی از مقاله
چکیده
به طور عمده ازدیاد زیتون توسط قلمه چوب سخت با استفاده از هورمونهای محرک ریشهزایی در زیر سیستم میست صورت میگیرد. اما با گسترش کشت درون شیشه پژوهشهایی در مورد نحوه تکثیر ارقام زیتون با تکنیک کشت بافت آغاز گردید. در این پژوهش اثرغلظتهای مختلف هورمون جیبرلیک اسید - 0، 1و - ppm 2 و غلظتهای مختلف هورمون بنزیل آمینو پورین 0 - ، 0/7، 1/4و - ppm 2/1 در شاخهزایی ریز نمونه های - گره 3 سانتی متر - دو رقم زیتون با نام کرو نایکی و دزفولی مورد بررسی قرارگرفت. محیط کشت مورد استفاده برای این پژوهش 1/2MS بود. در این بررسی برای رقم دزفولی هورمون BAP با غلظت 1/4ppm و برای رقم کرونایکی ترکیب هورمونی - GA3 - gebberellic acid با غلظت2ppm و6- benzylaminopurine - BAP - با غلظت 1/4ppmبهترین تاثیر را در شاخهزایی نشان دادند.
کلمات کلیدی: ریز ازدیادی ، زیتون ، جبرلیک اسید ، بنزیل آمینو پورین .
مقدمه
زیتون درختی است کوچک با نام انگلیسی Olive و نام علمی - - Olea europaea .L از تیره Oleaceae ، منشاء آن حوزه دریای مدیترانه میباشد و در جنوب شرقی آسیا ، شمال تا جنوب چین ، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی گستردهای دارد. زیتون درختی همیشه سبز با برگهای متقابل و میوه شفت است. از دوران باستان تا کنون از میوه زیتون برای تهیه روغن و مصرف خوراکی استفاده شده و به همین منظور نیز کشت میگردد. به دلیل ایجاد امکان رشد سریع و تولید با کیفیت بالا امروزه از کشت درون شیشهای این گیاه استقبال به عمل آمده است. مطالعات اولیه روی ریزازدیادی زیتون به وسیله Rugini - 1984 - گزارش شده است. اگرچه ریزازدیادی بهطور قابل توجهی برای بعضی از ارقام زیتون پیشرفت های چشمگیری داشته است ولی برای برخی از ارقام سخت ریشهزا خیلی موفق نبوده است.
تکنیک کشت بافت که به دلیل خصوصیت توتی پتانسی - توانایی سلولهای موجودات زنده برای ایجاد یک موجود کامل - موجودات زنده بهخصوص گیاهان استوار است. در سه دهه اخیر توانسته کاربردهای بسیار گستردهای در کشاورزی داشته باشد. در این تکنیکها بافت یا سوسپانسیون سلول گیاهی ضد عفونی شده ، سپس تحت شرایط استریل درون ظروف کشت بر روی محیط غذایی مناسب قرار داده میشود. محیط کشت شامل نمکهای معدنی ، ویتامینها و شکر به اضافه تنظیم کنندههای مصنوعی و طبیعی رشد گیاهی می باشد که میتواند رشد گیاه را برای برطرف کردن نیازهایش جهت نیل به هدف خاص کنترل کند ، به این نوع کشت ، کشت درون شیشهای گویند.
کشت بافت گیاهی گستره وسیعی را در بر میگیرد که شامل کشت پروتوپلاست ، سلول ، بافت و اندام گیاهی است. کشت بافت همچنین پیشنیاز مهندسی ژنتیک است زیرا از سلول تغیر یافته باید یک گیاه کامل بوجود آورد. کشت بافت و ریز ازدیادی مهمترین تکنیکهای استفاده شده برای تکثیر سریع غیر جنسی در شرایط درون شیشهای است. این روش از نظر زمان و فضای مورد نیاز نسبت به دیگر روشهای ازدیاد برتری اقتصادی دارد و علاوه بر بازده بالا افزونههای عاری از بیماری را برای ما فراهم میکند. این روش میتواند میلیونها گل و گیاه را با عملکرد بالا و به صورت یکنواخت تولید نماید.هدف از این مطالعه ارزیابی اثرات تیمارهای هورمونی برای ازدیاد درون شیشهای دو رقم زیتون کرونایکی - رقم یونانی - و دزفولی - رقم ایرانی - در محیط کشت 1/2MS میباشد.
مواد و روشها
ریز نمونهها - گره 3 سانتیمتری - از شاخههای سال جاری ، نهالهای 8 ساله رقمهای دزفولی و کرونایکی - موجود در گلخانه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه - تهیه گردید. ریز نمونهها پس از شستشو با آب جاری به مدت نیم ساعت با الکل %70 به مدت 1 دقیقه و هیپوکلریت سدیم %5 به مدت 10 دقیقه استریل شد سپس ریز نمونه ها را به مدت 1 ساعت در محلول - PVP - poly vinyl poly pyrrolidone برای جلوگیری از فنولی شدن محیط کشت قرار داده شدند ، آنگاه ریزنمونهها به محیط کشت 1/2MS حاوی 30 g/l ساکاروز و 7/2 g/l آگار و 4 ppm نانو نقره به عنوان ضد باکتری و با : pH 5.7 انتقال یافت. در این پژوهش برای شاخه زایی از 12 تیمار هورمونی مختلف درمحیط کشت 1/2MS استفاده شد .
تیمارهای هورمونی بهکار رفته جیبرلیک اسید با غلظتهای 0 ، 1 و 2میلی گرم در لیتر ، بنزیل آمینو پورین با غلظت های 0 ، 0/7 ، 1/4 و 2/1 میلی گرم در لیتربودند. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل انجام گرفت. هرتیمار شامل 3تکرار و 3 ریز نمونه در هر تکرار بود - شکل - 1 ظروف کشت حاوی ریز نمونه به اتاق کشت با تهویه مناسب و فتوپریود 16 ساعت روشنای و 8 ساعت تاریکی منتقل شدند. بعد از یک ماه تعداد برگ تولید شده از دو جوانه روی گره مورد بررسی قرار گرفت. دادههای حاصل از این آزمایش با نرم افزار SAS ورژن 9/1 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسه میانگینها نیز با آزمون چند دامنهای دانکن انجام گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثر متقابل GA3 و BAP بر تعداد برگ اثر معنی داری در سطح %1 دارد - جدول . - 1
با توجه به جدول مقایسه میانگینها بهترین نتیجه تیمارها غلظت BAP - 1/4 ppm - و - 0ppm - و GA3 - 2 ppm - به ترتیب برای رقم دزفولی و رقم کرونایکی بود. - جدول - 2 و تلفیق BAP - 0 ppm - و GA3 - 2 ppm - برای رقم کرونایکی و BAP - 0 ppm - و GA3 - 1ppm - برای رقم دزفولی بیشترین تولید برگ را نشان داد - نمودار 1و - 2 ،که این تفاوت در نتایج دلیل بر متفاوت بودن میزان هورمون درونی ارقام است.هورمونBAP یک سیتو کنین است که تقسیم سلولی را تحریک نموده و سبب شاخهزایی میگردد دلیل اینکه غلظت 1/4ppmبهتر از 2/1ppmعمل نموده مربوط به تعادل سیتوکنین درونی و بیرونی است که به احتمال زیاد عدم تعادل سبب کاهش شاخهزایی میگردد. این نتیجه در گزارش - , Gives et.al - 2006 نیز آمده که غلظت BAP 1/5 ppm بهترین تأثیر را در شاخهزایی گیاه Tectona grandis L. داشته است.
هورمن GA3 نیز با تحریک طویل شدن سلول و رشد سلول در تعامل با سیتوکنین باعث شاخهزایی میگردد. حال اینکه چرا در رقم دزفولی غلظت 0ppm و در رقم کرونایکی غلظت 2ppm بهترین اثر را داشته علت آن مربوط به غلظت جیبرلیک درونی ارقام میباشد زیرا عمل یک هورمون به تعادل غلظت هورمون درونی و بیرونی بافت وابسته است. این نتایج با گزارش رستمی و شهسوار - 2012 - که بیشترین تأثیر شاخهزایی را در کشت بافت زیتون رقم میشن درغلظت 2/08ppm جیبرلیک اسید مشاهده نموده بود همخوانی دارد. - رستمی و شهسوار ، - 2012
