بخشی از مقاله
چکیده
فاضلاب های شهری و صنعتی از جمله مواردی هستند که باعث تخریب و آلودگی محیط زیست میشوندمخصوصاً، وقتی این فاضلاب ها روانه روستاهای اطراف میشوند صدمات جبران ناپذیری بر آن ها وارد میکنند که مستلزم اندیشیدن چاره ای در این رابطه است. فاضلاب ها با توجه به میزان آلاینده های موجود در آن، تهدیدی برای بهداشت عمومی و محیط زیست بوده و میتوانند سلامتی و حیات بشری را به مخاطره بیاندازند.
از این روست که دفع و جمع آوری بهداشتی و تصفیه فاضلاب ها اعم از شهری و صنعتی ضرورت پیدا میکند. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات فاضلاب های رها شده شهری در ناپایداری روستاها می باشد. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و به روش کتابخانه ای و با استفاده از مشاهدات میدانی است. نتایج مطالعات حاکی از آن است که فاضلابهای رها شده شهری نیز منجر به آلوده شدن منابع آبی، منابع دامی و کشاورزی و... شده که با گذشت زمان تأثیرات خود را در ابعاد اقتصادی و اجتماعی بر جای میگذارد که در همین زمینه راهکارهای پیشنهادی اتخاذ می گردد.
مقدمه
هرسکونتگاه روستایی از عرصههای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تشکیل میشود که هر یک نمایانگر یکی از جنبه های زندگی اجتماعی است. بر این اساس فضای روستایی با توجه به ویژگیهای محیطی و اکولوژیک و خصوصیات اجتماعی-اقتصادی خود دارای ساختار معینی است که گویای توانمندیهای بنیادی و استعدادهای بالقوه و بالفعل آن است
کشور ما یکی از مناطق کم باران جهان است. کمبود منابع آب در شرایطی است که در سال های گذشته با رشد چشمگیر جمعیت در کشور مواجه بوده ایم که نتیجه آن افزایش مصرف آب و در نتیجه تولید فاضلاب است. فاضلاب تولید شده حاوی انواع آلودگیهای میکروبی، فیزیکی و شیمیایی باشد. تخلیه مستقیم جریان فاضلاب ها به محیط زیست آدمی، به منابع زیرزمینی و سطحی آب آسیب رسانده و آن ها را آلوده میکند. وقتی بر اثر نفوذ فاضلاب منابع آب، خاک و هوا آلوده شوند، گیاهان، موجودات آبزی و حیوانات هم از این آلودگی خسارت میبینند و به اشکال مختلف در معرض خطر قرار میگیرند.
از این رو اهمیت جمع آوری و دفع فاضلابکاملاً روشن و این امر باید در نخستین اولویت های خدمات شهری و صنعتی قرار گیرد - نقشینه پور، . - 144-135:1373 روند رو به افزایشی برای استفاده موثر و کارامد از منابع آبی در محیطهای شهری و روستایی وجود دارد. از آنجایی که اکثر فعالیتهای انجام شده با آب منجر به تولید فاضلاب میشود، منابع آب بالقوه ای در شهرها به صورت فاضلاب به وجود میآید که پیوسته حجم آن ها اضافه شده و به تدریج جایگاه مطمئنی در چرخه مصرف انسان پیدا میکنند.
تخلیه مستقیم جریان فاضلاب ها به محیط زیست، به منابع زیرزمینی و سطحی آب آسیب رسانده و آن ها را آلوده میسازد. وقتی بر اثر نفوذ فاضلاب منابع آب، خاک و هوا آلوده شوند، گیاهان، موجودات آبزی و حیوانات هم از این آلودگی خسارت میبینند و به اشکال مختلف در معرض خطر قرار میگیرند
فاضلاب های شهری و صنعتی از جمله مواردی هستند که باعث تخریب و آلودگی محیط زیست میشوند مخصوصاً، وقتی این فاضلاب ها روانه روستاهای اطراف میشوند صدمات جبران ناپذیری بر آن ها وارد میکنند که مستلزم اندیشیدن چاره ای در این رابطه است. فاضلاب ها با توجه به میزان آلاینده های موجود در آن، تهدیدی برای بهداشت عمومی و محیط زیست بوده و میتوانند سلامتی و حیات بشری را به مخاطره بیاندازند. از این روست که دفع و جمع آوری بهداشتی و تصفیه فاضلابها اعم از شهری و صنعتی ضرورت پیدا میکند
طرح مسئله
مناطق روستایی، بخش عمدهای از جمعیت و عرصههای طبیعی کشور را به خود اختصاص داده و نقش اساسی در حیات اقتصادی و اجتماعی کشور دارد. این مناطق تحت تأثیر روندها و سیاستهای دهههای اخیر دچار تحولات گستردهای شده است اما شواهد به گونهای است که نشان از حرکت روستاها به سمت ناپایداری و به ویژه ناپایداری اجتماعی و اقتصادی دارد.
روستاها با توجه به دارا بودن زمینههای مساعد در زمینه کشت و تأمین نیازهای اساسی جوامع، نیازمند توجه و برنامهریزی اصولی جهت دستیابی به توسعه پایدار هستند، در این بین یکی از عواملی که سبب ایجاد ناپایداری در جوامع روستایی میگردد، فاضلابهای رها شده شهری میباشد. فقدان الگوی نظاممند در تبیین وضع موجود جوامع روستایی کشور و نیز عدم طراحی مطلوب شاخصهای ناپایداری اجتماعی و به ویژه شاخصهای ذهنی در برابر شاخصهای عینی، در این آشفتگی نقش عمدهای داشتهاند
فاضلاب ها معمولاً از پساب حمام و آشپزخانه و زایدات تشکیل میشوند و معمولاً مخلوط پیچیدهای از ترکیبات آلی و غیر آلی هستند که در عمل شناخت کامل ترکیبات آن تقریباً غیر ممکن است - فاضلی، - 31:1379 و %99/9 آن را آب و مابقی آن را مواد جامد یا سایر مواد تشکیل دادهست،ا فاضلاب علاوه بر موادی که قبلاً نام برده شد، ممکن است محتوی عوامل بیولوژیکی و باکتریهای بیماریزا نیز باشندکه میتوانند به فرآوردههای کشاورزی و بهداشت مردم آسیب برسانند. بیماریهای حصبه و وبا میتوانند به وسیله فاضلاب انتقال یابند. وجود باکتریها و عناصر بیماریزای میکروبی، در کوتاه مدت روی انسان، حیوان و محیط زیست تأثیر گذاشته و در طولانی مدت به صورت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بر محیط اطراف اثر خواهد گذاشت که مهمترین آن مربوط به زیاد بودن آب و مشکل تهویه خاک، مواد جامد معلق و ناخالصیهای موجود در فاضلاب که میزان نفوذ و تصفیه خاک را کاهش داده و باعث انسداد شیارهای خاک میشوند.
مشکلات شیمیایی مربوط به عناصر معدنی، فلزات سنگین و نمکهای موجود در فاضلاب میباشد که میتوانند مشکلاتی را برای خاک و گیاه به وجود آورند. مشکلات بیولوژیکی نیز مربوط به عوامل بیماریزا در فاضلاب میباشد
فاضلابهای رها شده شهری دارای منشأ صنعتی، بیمارستانی، آزمایشگاهی و خانگی است که به آب یا خاک مناطق روستایی تخلیه میگردند. فاضلاب، آب مصرف شده و زایدی است که در نواحی و شهرها، دارای ترکیبات پایداری بوده است و در واقع اثر و نشانهای از طرز زندگی و مواد غذایی مصرفی گروهی است که در آن منطقه زندگی میکنند
با توجه به اهمیت پایداری در روستاها به عنوان کلید توسعه کشورها و به دنبال آن روند رو به افزایش ناپایداری در مناطق روستایی توجه به موضوع فاضلاب و تأثیرات منفی که بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه روستایی دارد از ضروریات است. از جمله تأثیراتی که رها سازی فاضلابها در نواحی و مناطق روستایی برجای میگذارند: از بین بردن محصولات کشاورزی، سقط جنین دام، آلودگی آب - آب شرب و آبهای زیرزمینی - ، افزایش زباله در سطح روستا، ایجاد چشمانداز نامناسب، ایجاد بوی نامطبوع و کاهش تولیدات کشاورزی و پایین رفتن بازده تولید و کاهش قیمت
