بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی اثرات کاربرد خاكمصرف کود شیمیایی جامد NPK کندرها و وزن بنه بر صفات گل و کلاله گیاه زعفران، در سال زراعی 1396-97 آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی زعفران پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران واقع در شهرستان پاکدشت اجرا گردید. تیمارهاي این آزمایش شامل کود شیمیایی جامد NPK کندرها با نسبت 12-6-20، در سه سطح - صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار - و وزن بنه در دو سطح کوچک 3 - الی 6 گرم - و بزرگ 8 - الی 12 گرم - بودند.
بررسی صفات مورد مطالعه نشان داد که استفاده از کود شیمیایی جامد NPK کندرها به صورت معنیداري باعث افزایش تعداد گل و وزن خشک کلاله شد. بیشترین تعداد گل در سطح kg.ha-1 200 و بیشترین وزن خشک کلاله نیز در سطح 100 kg.ha-1 مشاهده گردید.
همچنین استفاده از بنههاي بزرگ نیز برروي تعداد گل، وزن تر گل، وزن تر کلاله بانضمام خامه، وزن تر کلاله و وزن خشک کلاله معنیدار بودهاست. اثر متقابل بین کود شیمیایی جامد NPK کندرها و وزن بنه نیز در صفت وزن خشک کلاله معنیدار بود. در نهایت میتوان نتیجه گرفت که استفاده از سطوح مختلف تیمار کود شیمیایی جامد NPK کندرها نسبت به تیمار شاهد و همچنین کاشت بنههاي با وزن 8 الی 12گرم سبب افزایش عملکرد گل و کلاله زعفران شدهاست.
مقدمه:
زعفران با نام علمی - . - Crocus sativus L متعلق به خانواده زنبقیان، گیاهی علفی، چندساله، بدون ساقه هوایی و داراي بنه است. با وجود اینکه ایران در بین کشورهاي تولیدکننده زعفران مقام نخست را از نظر سطح زیر کشت و میزان تولید سالیانه دارد، ولی میانگین عملکرد آن در مقایسه با متوسط عملکرد جهانی این محصول اندك میباشد. به نظر میرسد که تفاوت معنیدار عملکرد تولیدي در ایران و سایر کشورهاي عمده تولیدکننده به دلیل نامناسب بودن راههاي تغذیه اینگیاه و نیز تفاوت در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاكهاي مناطق رشد باشد. نتایج تحقیقات انجام شده در این مورد ارتباط میان تغذیه صحیح گیاه با رشد و ترکیب فیتوشیمیایی آنرا به اثبات میرساند
یکی دیگر از فاکتورهاي مؤثر بر رشد و عملکرد زعفران، اندازه بنههاي مادري جهت کشت میباشد. تحقیقات نشان دادهاست که براي کشت زعفران باید بنههاي با وزن بالاتر از هشت گرم را انتخاب نمود، زیرا بنههاي درشت نه تنها در همان سال اول تولید عملکرد مناسبی میکنند، بلکه از طریق بچهزایی بیشتر و تولید بنههاي خواهري درشتتر ظرفیت گلآوري و عملکرد مزرعه را براي سال بعد نیز افزایش میدهند
بر این اساس و با توجه به جایگاه استراتژیک گیاه زعفران در کشاورزي ایران ضروري بهنظر میرسد که با به کارگیري فناوريهاي نوین تغذیه گیاه و مدیریت زراعی، شرایط را براي بهبود عملکرد زعفران فراهم نمود. لذا این مطالعه با هدف بررسی تاثیر غلظتهاي مختلف کود شیمیایی جامد NPK کندرها و وزن بنه بر روي عملکرد گیاه زعفران صورت گرفته است.
مواد و روش ها:
این تحقیق در سال 1396-97 در مزرعه پژوهشی زعفران پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران واقع در شهرستان پاکدشت به مختصات طول جغرافیایی 51 درجه و 41 دقیقه شرقی، عرض جغرافیایی 35 درجه و 28 دقیقه شمالی و ارتفاع 1029 متر از سطح دریا؛ صورت گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شده و فاکتورهاي این آزمایش شامل کود شیمیایی جامد NPK کندرها با نسبت 12-6- 20 در سه سطح - صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار - و وزن بنه در دو سطح کوچک 3 - الی 6 گرم - و بزرگ 8 - الی 12 گرم - بودند.
پیش از آمادهسازي زمین تجزیه فیزیکوشیمیایی خاك انجام و مقادیر کودهاي مورد استفاده نیز بر همین اساس مشخص شد - جدول . - 1 بنههاي زعفران بعد از جداسازي پوشش سطحی به دو گروه وزنی بنههاي کوچک و بزرگ تقسیمبندي و هر کدام در داخل دو خط کشت و در عمق 15 سانتیمتري خاك، با فاصله ردیف 50 سانتیمتر و فاصله روي ردیف 15 سانتیمتر کاشته شدند.
تیمار کود هنگام کاشت و به صورت بارگذاري در زیر بنهها انجام شد. نمونهبرداري گلها در طول ماههاي آبان و آذر و در ساعات اولیه صبح صورت گرفت. نمونهها فورا بعد از برداشت براي اندازهگیري صفات تعداد گل، وزن تر گل، وزن تر کلاله بانضمام خامه، وزن تر کلاله و وزن خشک کلاله به آزمایشگاه منتقل گردید. در نهایت براي تجزیه آماري دادهها از نرم افزار SAS - ver.9.2 - استفاده و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون LSD و در سطح احتمال %5 انجام شد.
جدول -1 خصوصیات فیزیکی و شیمیاییخاك محل اجراي آزمایش
نتایج و بحث:
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمار کود شیمیایی جامد NPK به صورت معنیداري بر روي تعداد گل - P<0.05 - و وزن کلاله خشک اثر داشت - P<0.01 - - جدول - 2 و بیشترین مقدار این صفات به ترتیب در سطح 200 کیلوگرم و 100 کیلوگرم در هکتار استفاده از کود مشاهده شد - جدول - 3 اما اثر کود بر روي سایر صفات مورد مطالعه معنیدار نشد.
در این مورد پژوهشگران گزارش کردند که کاربرد منفرد کود شیمیایی نیتروژن و نیز کاربرد تلفیقی نیتروژن با کود گاوي باعث افزایش عملکرد کلاله زعفران شد و همچنین نتایج دیگري نشان داده که استفاده از کود پتاسیم بر عملکرد کلاله خشک زعفران در سطح %5 معنیدار بودهاست
وزن بنه نیز به صورت معنیداري - P<0.01 - موجب افزایش تعداد گل، وزن تر گل، وزن تر کلاله بانضمام خامه، وزن تر کلاله و وزن خشک کلاله در واحد سطح شد و بیشترین مقادیر این صفات در اثراستفاده از بنههاي بزرگ حاصل شد - جدول . - 3در این راستا در تحقیقی نشان داده شد که با افزایش وزن بنههاي مادري مورد استفاده در کشت زعفران، شاخصهاي کمی اینگیاه - وزن خشک کلاله، تعداد گل در متر مربع، وزن تر کلاله و وزن تر گل - بهطور قابل ملاحظهاي افزایش خواهدیافت .
این افزایش ممکن است به دلیل اندوخته غذایی بیشتر، رشد سریعتر ریشهها و رشد و استقرار زودتر بنه دختري در خاك باشد. اثر متقابل بین کود شیمیایی جامد NPK کندرها و وزن بنه نیز در صفت وزن خشک کلاله در سطح %5 معنیدار شد.
جدول -2 نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه گل و کلاله زعفران تحت تاثیر کود شیمیایی جامد NPK کندرها و وزن بنه
جدول -3 نتایج مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه گل و کلاله زعفران تحت تاثیر کود شیمیایی جامد NPK کندرها و وزن بنه
در نهایت نتایج این تحقیق نشان داد که کاربرد کودهاي شیمیایی جامد NPK کندرها واستفاده از بنههاي با وزن 8 الی 12 گرم، تاثیر بهسزایی بر بهبود صفات عملکردي زعفران در شرایط آزمایش موجود داشتهاند بهطوري که بیشترین تعداد گل در هکتار در اثر استفاده از سطح 200 کیلوگرم در هکتار کود و بنه بزرگ بودهاست که بهترتیب حدود 3 و 10 برابر این صفت را افزایش داد. این افزایش براي وزن کلاله خشک در هکتار نیز بهترتیب 1,2 و 1,25 برابر بود. بنابراین جهت حصول حداکثر تعداد گل و وزن کلاله خشک که در نهایت افزایش عملکرد محصول زعفران را بهدنبال دارد و همچنین بهبود سایر صفات در این گیاه ارزشمند استفاده از بنههاي بزرگ با وزن 8 الی 12 گرم و همچنین مصرف کود شیمیایی جامد NPK کندرها توصیه میشود.
