بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه در بهار 1391 در رودخانه کارون انجام شد. وبا توجه به موقعیت جغرافیایی درمنطقه تعداد 11 ایستگاه به گونه اي انتخاب شد که با اهداف مورد نظر این طرح مطابقت داشت. .در این راستا تعیین ساختار جمعیتی فیتوپلانکتونهاي رودخانه کارون به منظور مشخص نمودن شاخص هاي زیستی وفاکتورهاي فیزیکوشیمیایی آب شامل - دما، هدایت الکتریکی،pH ،اکسیژن محلول - انجام گرفت. بررسی انواع رده هاي فیتوپلانکتون در فصل بهار از 11 ایستگاه مورد مطالعه - بهار - 91 ، بیانگر حضور 6رده و 25 جنس در این رودخانه می باشد. در طول فصل نمونه برداري به طور میانگین تعداد 19331 فرد در متر مربع شناسایی شد.از بین رده هاي فیتوپلانکتونی باسیلاریوفیسه ها با 11 جنس داراي بیشترین درصد فراوانی - %59 - می باشد و بعد از آن سیانوفیسه با 4 جنس - %26 - و دینوفیسه با 2 جنس - %9 - را به خود اختصاص داده است . به دنبال آن کلروفیسه با 6 جنس - %5 - و بعد از اوگلنافیسه با 1 جنس - %1 - و کریزوفیسه با 1 جنس - کمتر از - %1، کل فراوانی فیتوپلانکتون را تشکیل داده اند. بیشترین فراوانی فیتوپلانکتون ها در ایستگاه دز وکمترین فراوانی درایستگاه پل 3 خرداد محاسبه شد. همچنین ایستگاه ها در مقایسه با هم داراي اختلاف معنی دار آماري بودند . پارامتر هاي محیطی آب درجه حرارت، هدایت الکتریکی، کدورت و اکسیژن محلول در فصل بهار ، داراي تفاوت معنی دار بودند.
- P<0/05 - دما در این فصل در محدوده ي 22/1±0/6 درجه سانتی گراد ،pH در محدوده ي قلیایی 7/79±0/9 قرار داشت.میزان هدایت الکتریکی در محدوده ي 2404/5±1/0 ،کدورت 27/0±1/0 و اکسیژن محلول 7/6±0/1 گزارش شد.
کلمات کلیدي : فیتوپلانکتون ، رودخانه کارون ، فاکتورهاي فیزیکی و شیمیایی
مقدمه
فیتوپلانکتون ها غالب ترین موجودات زنده آبی هستند که به عنوان اولین حلقه زنجیره غذایی در اکوسیستم هاي آبی قادر به انجام عمل فتوسنتز می باشند. بدلیل دارا بودن رنگدانه کاروتن، انواع ویتامین ها، اسیدهاي چرب و پروتئین، از ارزش غذایی بالایی در کلیه منابع آبی برخوردار می باشند.
همچنین جمعیت آنها نسبت به محیطی که در آن زندگی می کنند بسیار حساس می باشند و هر تغییري در محیط منجر به تغییر فراوانی، تنوع و غالبیت جوامع فیتوپلانکتون ها در زیستگاه می شوداین. جوامع تقریباً در هر اکوسیستمی زندگی می کنند بنابراین مطالعه جمعیت فیتوپلانکتون ها می تواند به عنوان ابزاري مفید براي مطالعات کنترل زیستی و ارزیابی وضعیت آلاینده هاي منابع آبی بکار رود.
فیتوپلانکتون ها تصفیه کنندگان بیولوژیکی منابع آبی بوده و PH محیط را تعدیل می نمایند. بسیاري از آنها شاخص هاي بیولوژیک منابع آبی بوده و نمایانگر وضعیت اکولوژیک محیط می باشند.
تا کنون مطالعات مختلفی در مورد شناسایی فیتوپلانکتون ها و بررسی تنوع، پراکنش و تراکم جمعیتی آنها در ایران و جهان انجام شده است. مطالعه اي در مورد رودخانه تجن صورت گرفت. در این مطالعه پلانکتون ها، ماهیان و گیاهان رودخانه در 4 ایستگاه بررسی شد. 34 جنس از 4 شاخه فیتوپلانکتون شناسایی شد.
طرح تحقیقاتی با عنوان مطالعه لیمنولوژیک و حفظ تعادل اکولوژیک آب هاي داخلی - تالاب شادگان - توسط سازمان محیط زیست استان خوزستان انجام شد. در این مطالعه به بررسی اثر فاکتورهاي فیزیکی و شیمیایی آب آب بر جمعیت هاي فیتوپلانکتون هاي تالاب شادگان پرداخته شد تحقیقی با عنوان بررسی پراکنش و فراوانی پلانکتونی در رودخانه کرگانرود انجام گرفت که بررسی هاي فیتوپلانکتونی این مطالعه منجر به شناسایی 4 شاخه و 16 جنس فیتوپلانکتونی شد. که بیشترین جنس هاي مشاهده شده مربوط به شاخه Bacillariophyceae بود.
تحقیقی با عنوان شناسایی فیتوپلانکتون ها و بررسی کیفیت آب رودخانه بهمنشیر - از شاخه حفار تا مصب رودخانه-خلیج فارس - طی 12 ماه نمونه برداري در 5 ایستگاه انجام گردید. نتایج این بررسی بیانگر حضور 5 رده و 52 جنس فیتوپلانکتون در این منطقه می باشد.
مطالعه اي توسط آنرین3 و همکارش در سال 1999 به موضوع ساختار و پویایی فیتوپلانکتون ها در دریاچه آنتراکتیک 4 در آرژانتین می پردازد. بررسی تغییرات کمی و کیفی فیتوپلانکتون ها به همراه آنالیز خصوصیات لیمنولوژیک، اولین مطالعه با این اهداف در این دریاچه می باشد.
طرح تحقیقاتی با عنوان بررسی جلبک تاژکدار Chrysophyaceae - ، - Dinophyceae در 48 دریاچه کوهستانی بخش جنوبی آلپ شرقی به بررسی اثر فاکتور هاي فیزیکی و شیمیایی آب بر جلبک هاي نامبرده می پردازد. 68 درصد جمعیت جلبک هاي تاژك دار بررسی شده متعلق به رده Chrysophyaceae گزارش شد.
این رودخانه از نظر حجم آبدهی ، بزرگترین رودخانه ایران محسوب میشود [4] از این جهت داراي اهمیت به سزایی می باشد . به طوري که زندگی بیش از 70 در صد از 4 میلیون جمعیتی که در اهواز ، آبادان و خرمشهر و .. ساکن اند به کارون و شاخه هاي آن وابسته است .
لذا اطلاع از وضعیت کیفی آبهاي سطحی این امکان را فراهم می کند تا ضمن استفاده از آن در موارد مختلف ، شیوه هایی اتخاذ گردد تا کمترین آسیب به این منابع آب وارد شود .[5]
مواد و روش ها:
این مطالعه در سال 1391 در فصل بهار در 11 ایستگاه تعیین شده در رودخانه کارون انجام شده است. ایستگاه هاي مطالعاتی در رودخانه کارون به گونه اي در نظر گرفته شده اند که کل بازه رودخانه را پوشش دهد. بنابراین با توجه به وضعیت جغرافیایی و هیدرولوژیکی رودخانه 11 ایستگاه به ترتیب شامل کوپیته، گتوند، بندمیزان ، شطیط ، گرگر ، دز ، زرگان ، پل ششم اهواز ، پل سوم خرداد ، صابون سازي خرمشهر، پل ثامن الائمه ، معین و به طور مستمر و یکسان نمونه برداري گردید.
موقعیت ایستگاه هاي نمونه برداري در منطقه مورد مطالعه در رودخانه کارون ظروف مورد استفاده در نمونه برداري از سه جنس پلی اتیلن ، پلاستیک و شیشه هستند . ظروف پلی اتیلن در اندازه هاي یک ونیم لیتري براي آنالیز فیزیکی وشیمیایی آب و ظروف پلاستیک در اندازه هاي یک لیتري جهت نمونه برداري فیتوپلانکتون مورد استفاده قرار داده شد.جهت حمل وسایل و ظروف نمونه برداري از جعبه هاي بزرگ پلاستیک استفاده شد. نمونه برداري از آب جهت فاکتورهاي فیزیکی و و دما توسط دستگاه سنجنده پرتابل در DOصورت گرفت,جهت اندازه گیري فاکتورهايpH- ECشیمیایی آب با اندازه گیري فاکتورهاي محل با سه تکرار اندازه گیري،و ثبت شد و براي سایرپارامترها نمونه آب با سه تکرار در ظروف نمونه برداري جمع آوري و جهت آنالیز به آزمایشگاه در کنار یخ منتقل شد.
این مطالعه در فروردین ماه سال 1391 انجام شد. براي نمونه برداري فیتوپلانکتون ها با استفاده از سطل 10 لیتري در هر ایستگاه با سه تکرار که در هر تکرار 30 لیتر آب از تور فیتوپلانکتون عبورداده که در نهایت 90 لیتر آب از تور عبور و آب فیلتر شده در مخزن جمع آوري
