بخشی از مقاله
چکیده
هدف: هدف از این پژوهش بررسی تاثیر قدرت ساز و کارهای راهبری شرکتی بر سطوح افشای ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد.
روش شناسی: در این پژوهش برای ارزیابی امتیاز راهبری شرکتی از چک لیستی 11 عاملی بهره گرفته شده است. همچنین افشای مسئولیت اجتماعی شرکتها بر اساس چک لیست 99 عاملی افشای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی مسئولیت اجتماعی و با استفاده از الگوی امتیازدهی محاسبه گردیده است. تعداد 103 شرکت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس روش حذف سیستماتیک طی دوره زمانی 1387-1393 انتخاب گردیده. تحلیل دادههای این پژوهش با استفاده از رگرسیون خطی چندگانه با استفاده از دادههای ترکیبی انجام گرفت.
یافته ها: نتایج حاصل از آزمون فرضیهها نشان داد معیارهای راهبری شرکتی تأثیر مثبت و معنیداری بر افشای مسئولیت اجتماعی دارد. همچنین مکانیزمهای راهبری شرکتی بر سطوح افشای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی مسئولیت اجتماعی تأثیر مثبت و معنی داری دارد.دانش افزایی: استفاده از چک لیست های 11 عاملی برای امتیازدهی به حاکمیت شرکتی و 99 عاملی برای افشای مسئولیتهای اجتماعی نوآوری این پژوهش محسوب می گردد که با استفاده از پارامترهای زیادی به دنبال اندازه گیری متغیرهاست.
واژههای کلیدی: افشای مسئولیت اجتماعی، بعد اجتماعی، بعد اقتصادی، بعد محیطی، راهبری شرکتی.
مقدمه
دگرگونیهای سریع و شتابان در محیط فعالیت، سازمانها را با پیچیدگیهای فزایندهای روبرو ساخته و ضرورت حفظ موقعیت و توسعه پایدار در چنین محیطی، سازمانها را ناگزیر از متحول ساختن درون خود برای همگامی مؤثر و موفق با دگرگونیهای محیطی کرده است. ایجاد تحولهای سازنده و مؤثر و یا تلاش جهت رفع مشکلها و مسائل سازمانی، منوط به استفاده از رویکردهای نوینی است تا از این طریق سازمان همواره امکان کنترل وضعیت و جوانب عملکرد درونی و محیطی خود را داشته و ویژگیها و توان پاسخگویی سریع به الزامهای محیطی و تطبیق با آنها را در خود ایجاد و تقویت کند سازمانها امروز برای دستیابی به موفقیت پایدار، توانمندیهای محوری مختص به خود را تقویت کرده و آنها را در جهت تحقق اهداف و استراتژیهای کسب و کار به کار می گیرند. شناختن دقیق موقعیت امروز سازمان - قابلیتها و منابع درونی و نیز ویژگیها و عناصر محیط کسب و کار - ، داشتن تصویر روشن از آینده کسب و کار - چشم انداز، ماموریت، نتایج مورد انتظار، راهبردهای مؤثر و جامع - ، به کارگیری یک برنامه یکپارچه و متوازن برای حرکت - انتخاب بهترین مسیر، بهترین روش، بهترین منابع - ، همراه با ایجاد یک نظام راهبری شرکتی اثربخش که هدایت این مجموعه را برای دستیابی به نتایج برتر به عهده داشته باشد، امری ممکن خواهد بود .[8]
مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی و افشاگرهای مرتبط با آن عاملی ضروری است که به تداوم شرکتها منجر میشود. زیرا همه شرکتها ارتباطهایی با جامعه دارند. لذا جامعه امکان بقای شرکتها را در درازمدت فراهم میآورد. جامعه از فعالیت و رفتار شرکتها بهره میگیرد. گسترش مسئولیت پذیری شرکتها بر این موضوع دلالت دارد که مسئولیتهای شرکتها از آنچه در گذشته بوده، یعنی فراهم کردن پول برای سهامداران، فراتر رفته است. شرکتها بایستی در برابر ذینفعان - سهامداران، مشتریان، کارکنان، عرضه کنندگان کالا، بانکها، قانون گذاران، محیط و جامعه - پاسخگو باشند. به این ترتیب شرکتها علاوه بر مسئولیت اقتصادی، باید در برابر مسائل اجتماعی احساس مسئولیت کنند. بنابراین با توجه به اهمیت مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها و افشاگریهای مرتبط با آن در گزارشهای مالی بایستی مراقبتهای کافی به عمل آید. اعمال نظارت و مراقبت در این زمینه میتواند مستلزم وجود سازوکارهای راهبری شرکتی باشد .[2] لذا این پژوهش به بررسی تاثیر راهبری شرکتی بر سطوح افشای مسئولیت اجتماعی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد.
فرضیههای پژوهش
فرضیه اصلی: امتیاز راهبری شرکتی بر سطح افشای مسئولیت اجتماعی تاثیر مستقیم دارد.
فرضیه فرعی اول: امتیاز راهبری شرکتی بر سطح افشای بعد اقتصادی مسئولیت اجتماعی تاثیر مستقیم دارد. فرضیه فرعی دوم: امتیاز راهبری شرکتی بر سطح افشای بعد اجتماعی مسئولیت اجتماعی تاثیر مستقیم دارد. فرضیه فرعی سوم: امتیاز راهبری شرکتی بر سطح افشای بعد محیطی مسئولیت اجتماعی تاثیر مستقیم دارد.
پیشینه نظری پژوهش
افشای مسئولیت اجتماعی:
از آنجایی که، مفهوم توسعه پاینده به چالشی برای نگرش کلاسیک ارزش سهامداران در واحدهای تجاری و نقش آنها در جامعه تبدیل شده است. اکنون شرکتها برای اثرات اعمال و فعالیتهایشان بر محیط و جامعه متعهد و مسئول هستند، به گونهای که توسعه پاینده به عنوان یک بخش ذاتی در ادبیات تجاری تلقی میشود و روشهای متفاوتی برای در نظر گرفتن و توجه به ابعاد پایندگی در واحدهای تجاری وجود دارد. یکی از مفاهیم اصلی که به توصیف فعالیتهای پاینده اشاره دارد، مسئولیت اجتماعی شرکتها است که این مفهوم با نگرشهای متفاوت روی پایندگی شرکتها تاکید دارد. در دو سه دهه اخیر، این توجه به اثرات شرکتها در جامعه، منجر به ظهور این مفهوم نوظهور و مهم در ادبیات کسب و کار به نام مسئولیت اجتماعی شرکتها گردیده است .[6] ترکیب مسئولیت اجتماعی نزد متفکران مختلف، معانی گوناگونی دارد.
سرتو و گراف مسئولیت اجتماعی بنگاه را اینگونه تعریف کرده اند »تعهد و تکلیف مدیریت به انجام کارهایی که حافظ و ارتقاء دهنده رفاه جامعه و علایق بنگاه باشد.« کنتهاتن و ماریهاتن مسئولیت اجتماعی بنگاه را از منظر ذینفعان بنگاه تعریف کرده اند: »بحث مسئولیتهای اجتماعی بنگاهها هنگامی مطرح می شود که در مدیریت ذینفعان بنگاه خللی وارد شده باشد .[8] بیتوجهی بنگاه به ذینفع خارجی، سبب بروز پیامدهایی ناگوار برای مصرف کننده کالای آن بنگاه شده و حریم و مرز جامعه شکسته میشود. به این ترتیب، مسئولیت اجتماعی، مسئولیت مدیر آینده نگر است.« اگر این دو تعریف را با هم ترکیب کنیم، می توانیم مسئولیت اجتماعی بنگاهها یا مدیران آنها را چنین تعریف نماییم: مسئولیتهای اجتماعی مدیران / بنگاهها عبارت است از: »الزام به پاسخگویی و ارضای توقعات گروههای ذینفع خارجی اعم از مشتریان، تأمین کنندگان، توزیع کنندگان، پاسداران محیط زیست و اهالی محل فعالیت واحد تولیدی و خدماتی، با حفظ منافع گروههای ذینفع داخلی، اعم از مالکان یا سهامداران و کارکنان سازمان.« شرکتها میتوانند در جامعهای که در آن فعالیت میکنند از طریق انتخاب عملکرد معقولانه، شرایط اجتماعی و محیطی را بهبود بخشند.
در نتیجه ضمن ایجاد ارزش اجتماعی قابل توجه، به طور همزمان سودآوری شرکت نیز بهینه میگردد. مسئولیت اجتماعی شرکتها به مشارکت داوطلبانه شرکت برای توسعه پاینده، فراسوی الزامهای قانونی اشاره دارد و یک روش برای کاهش شکاف بین شرکتها و انتظارهای ذینفعان در قالب گزارشگری و افشاء اطلاعات اضافی با رویکرد پایندگی به شمار میرود .[5] شرکتها، واکنشهای مختلفی در جهت پاسخگویی به تقاضاهای جدید دارند به گونه ای که برخی شرکتها فرهنگ خود را تغییر داده و در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی شرکتها را به عنوان هسته اصلی فعالیتهای تجاری شان پذیرفته اند .[22] تحقق مسئولیت اجتماعی شرکتها نیازمند داشتن قابلیتها و توانمندیهای ویژه نزد اعضای هیات مدیره شرکتها است. عدم توجه و پایبندی شرکتها و مدیران به وظیفه و مسئولیت اجتماعی باعث شده بسیاری از دولتها و حتی سازمانهای غیر دولتی، سیاستهایی را در مورد مسئولیتها و تعهدات شرکتها وضع کنند و یا خواستار وضع آن شوند .[8]
