بخشی از مقاله
چکیده:
جنگل کاری دارای اهداف متعددی هستند، که عبارتاند از: جنگل کاری بهمنظور احیا زمینهای کوهستانی، جنگلکاری بر شنهای روان، جنگل کاری بهمنظور تثبیت خاک، بهمنظور بادشکن، تعدیل آبوهوا، کاهش گرما، تولید چوب و بخصوص جنگلکاری بهمنظور مبارزه باآلودگی هوا از مهمترین اهداف جنگل کاری به شمار میروند. از طرفی دیاکسیدکربن یکی از مهمترین گازهای گلخانهای شناختهشده است.
جنگل کاری باجذب دی اکسیدکربن میتواندکمک شایانی به جلوگیری از افزایش گازهای گلخانهای نماید. میزان جذب دیاکسیدکربن درختان با یکدیگر متفاوت است. ازجمله درختانی که برای جنگلکاریها در نظر گرفته میشوند درختان تند رشد، بخصوص صنوبرها هستند. این درختان از دیرباز با شرایط اقلیمی و اکولوژیکی کشورمان سازگار بوده است. مطالعه بر روی ترسیب کربن در یک توده جنگل کاری شده صنوبر پنجساله در شهرستان خرمآباد مشخص کرد که میزان ترسیب کربن در بایومس گیاهی در یک هکتار صنوبر طی پنج سال حدود 9439/5 کیلوگرم در هکتار یا معادل 9/44 تن در هکتار است که این میزان بهطور متوسط در سال حدود 1887/9 کیلوگرم است.
مقدمه:
زندگی موجودات زنده در کره زمین از زمان پیدایش و آغاز هستی وابستگی کامل به گیاهان داشته است. بعد از ظهور انسان تاکنون، این وابستگی حیاتی بیشتر از پیش شده است. باگذشت زمان و رشد تمدن انسانی و بالا رفتن آگاهی و علم انسانها هنوز گیاهان مهم ترین عنصر بقای زندگی کره خاکی هستند. اکولوژیستها بر این عقیدهاند که گیاهان منشأ تولید در تمام اکوسیستمها - اکوسیستم آبی و اکوسیستم خشکی - هستند. چون گیاهان سبزینه دار قادرند انرژی نورانی خورشید را با کمک سبزینه خود به انرژی شیمیایی تبدیل و در خود ذخیره نمایند که طی فرآیندهای مختلف به دیگر انرژیها تبدیل میشود - کنشلو،. - 1380 جنگلها یکی از گستردهترین جامعه گیاهی هستند که با ترکیب درختان و درختچهها و سایر گیاهان بعلاوه جانوران کوچک و بزرگ تشکیل یک اکوسیستم دادهاند
جنگل کاری معادل - Reforestation و - Afforestation که هر دو اصطلاح به مفهوم جنگل کاری بهکار برده میشوند اما با این تفاوت که اصطلاح اول برای جنگل کاری به کاربرده میشوند که قبلاً پوشش جنگلی داشتهاند، اما در اثر عوامل مختلف از بین رفته و دوباره نیاز به جنگل کاری است. اما اصطلاح دوم برای مناطقی استفاده میشودکه نیاز است جدیداً جنگلکاری شوند.
در کشور ما با توجه به فاصله زیاد بین شمال و جنوب، دامنه زیاد عرض جغرافیایی، وجود دو رشته کوه اصلی زاگرس و البرز در غرب و شمال، جبهههای مختلف آب و هوایی، ارتفاعات متعدد در مناطق مختلف، فواصل مختلف تا منابع تأمینکننده رطوبت، قرارگرفتن نواحی مرکزی ایران در روی کمربند خشک جهانی، وجود حوضچههای داخلی شور، سازندهای مختلف زمینشناسی و غیره از شرایط اکولوژیکی متنوعی برخوردار است که این امر مشکلات زیادی را در مناطق مختلف جهت انتخاب گونه یا گونههای مناسب برای جنگل کاری ایجاد کرده است.
جنگلکاری در یک منطقه کار پر هزینهای است. دانستن اطلاعاتی در مورد عناصرآب و هوایی، تأثیر هوا و خاک در استقرار و رشد گیاه مطابق سیاستهای منطقهای نیز مدنظر داشت - کنشلو،. - 1380 جنگلکاری دارای اهداف متعددی هستند، که عبارتاند از: جنگلکاری بهمنظور احیا زمینهای کوهستانی، جنگلکاری بر شن های روان، جنگلکاری بهمنظور تثبیت خاک، جنگلکاری بهمنظور باد شکن، جنگلکاری بهمنظور تعدیل آب و هوا، جنگلکاری به منظور مبارزه با آلودگی هوا، جنگلکاری به منظور کاهش گرما، جنگلکاری بهمنظور تولید چوب هستند. مثلاًجنگلکاری میتواند کمک شایانی به جلوگیری از آلودگی بکند.
میزان جذب دی اکسیدکربن به نسبت هر نوع درخت فرق میکند. بهطوریکه برای هر نفر 50 مترمربع فضای سبز لازم است یعنی اینکه حدود 35 تا 55 درصد شهر باید درختکاری شود
از درختانی که برای جنگلکاریها در نظر گرفته میشوند درختان تند رشد بوده که جنس صنوبر بسیار هستند. صنوبرها به خاطر شرایط ویژهای که پیدا کردهاند، بهعنوان زراعت چوب استفاده می شود و در تمام نقاط کشور شناختهشده است. کشاورزان در بیشتر نقاط کشور به کاشت آن ها مشغول بودهاند. به دلیل رشد زیاد، بازدهی کوتاه دوره رشد، صنوبر را تبدیل به گونههای بیرقیب در برنامه تولید چوب در خارج از جنگل تبدیل کرده است
صنوبرها درختانی دوپایه هستند ازخانوادهبیدها - Salicaceae - و جنس Populus به معنای درخت عمومی است. درختان صنوبر دارای چوبی و الیافی کم و بیش سبک و دارای مصارف زیاد صنعتی در کارخانه های صنایع چوب هستند. به خاطر اهمیت زیاد و شرایط مهمی که صنوبر دارد، سازمان خواربار جهانی به آن توجه ویژهای کرده و کمسیونی بنام کمسیون بینالمللی صنوبر تشکیل داده که بسیاری از کشورها عضو آن شدهاند و هر دو سال یکبار نتایج مطالعات خود را در این زمینه در کمیسیونی مطرح میکنند. این درختان نور آفتاب را دوست دارند - نورپسند - و در زمینهای پست و مرطوب میرویند. صنوبر در مناطق سرد معتدل نیمکره شمالی و تا هیمالیا و شمال افریقا پراکنده شده است. جنس صنوبر دارای گونههای زیادی است - بیش از 50 گونه - که بیشتر آن ها دورگه غالباً این دورگهها هم با یکدیگر، دورگههای دیگری را به وجود آوردهاند
صنوبرها ازمهمترین درختان چوبده هستند که از گذشتههای دور مورد توجه انسان قرار گرفتهاند و به علت تند رشد بودن و محصول دهی بالا و نیز به خاطر راحتی تکثیر - قلمه زدن - در شرایط رویشگاهی مختلف رشد میکنند و با توجه به داشتن دامنه اکولوژیکی وسیع و قابلیت کاشت در شرایط مختلف و نیز با توجه به دو پایه بودن آنها، امکان دورگه گیری و تولید هیبریدهای صنوبر که دارای صفات مشخص باشند امکانپذیر می شود، بهطوریکه هیبردهای صنوبر عموماً دارای سازگاری وسیع و یا دارای دامنه وسیع اکولوژیکی و مقاومت در برابر آفات و امراض هستند.
صنوبرها معمولاً دارای قدی بلند و ساقههای راست و قوی بوده و علاوه به تولید چوب میتوان با هدف ایجاد فضای سبز و چشم انداز و منظر و تولید علوفه جهت دام بکار گرفته شوند و مهمتر اینکه بهعنوان گونههای مبارزه با آلودگی هوا استفاده کرد با توجه به اینکه هر روز شاهد کاهش سطح جنگل های طبیعی کشور هستیم و از طرف دیگر هر ساله نیاز به چوب افزایش مییابد، لازم است جهت حفظ جنگلهای طبیعی و تأمین نیاز چوب اقدام به جنگلکاری با گونههای تند رشد مانند صنوبر و سایرگونههای تند رشد کرد تا علاوه بر تأمین نیاز چوب و جلوگیری از خروج ارز، از تخریب جنگلهای کشور جلوگیری به عمل آورد. این درخت از دیرباز با شرایط اقلیمی و ادافیکی کشورمان سازگار بوده و از طرفی موردتوجه و پذیرش کشاورزان شده است، جنس صنوبر است که بهصورت خودرو و یا دست کاشت در کنار نهرها، رودخانهها، دریاچهها، قلمستانهای انبوه و یا بادشکن مزارع دیده میشود
آشفتگیهای زیستمحیطی قرن حاضر که در پی آغاز آنها از قرن نوزده و بیستم، هنوز تداوم دارند از معضلات جدی پیش روی بشر بهحساب میآیند که مقابله با آنها کار دشوار و بسیار مشکل است. کاهش تنوع زیستی و انقراض گسترده گونههای گیاهی و جانوری، گسترش بیابانها و افزایش بیابانزایی، تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، کاهش سطح جنگلها، تخریب لایه اوزن و بسیاری مسائل جهانی دیگر، ازتهدیدهای جدی در مسیر زندگی و توسعه بشر امروزی است، که ریشه در بهرهکشی از محیط زیست از قرنهای گذشته خصوصاً قرن هجدهم میلادی دارد.
از قرن هجدهم با آغاز انقلاب صنعتی و شتاب فزاینده در بهرهبرداری از منابع طبیعی که ناشی از بهبود و پیشرفت سریعفنّاوری بود، تخریب طبیعت و استفاده سودجویانه از منابع ارزشمند کره زمین و سامانه حیاتی آن تاکنون ادامه داشته است. درابتدای انقلاب صنعتی که شاخص آن آغاز استفاده مفرط از سوختهای فسیلی است و حتی تا اوایل قرن بیستم اثرات مخرب و زیانبار این بهرهکشی از منابع کره زمین چندان محسوس نبوده است، پیشرفتهای علمی همگام باتوسعهفنّاوری بهتدریج زنگ خطر تبعات آسیبزایای تنوع بهرهبرداری از منابع را آشکار نموده و بهبود روشهای علمی ثابت کردکه منابع حیات در کره زمین در معرض خطر جدی هستند
گازهایی که در گرم شدن هوا نقش دارند عبارتاند از بخارآب - H2O - ، کلروفلوئوروکربنها - CFCS - ، اوزن - O3 - ، متان - CH4 - ، اکسید نیتروژن - N2O - ، دیاکسیدکربن - CO2 - که در بین همه گازها دیاکسیدکربن مهمترین گاز است، زیرا این گاز با غلظت نزدیک به 60 درصد از مهمترین گازهای گلخانهای است که به علت زمان ماندگاری طولانی، تأثیر بسزایی در گرم شدن جهان دارد - زاهدی،. - 1394 میزان کربن موجود در جو زمین قبل از صنعتی شدن معادل 280ppm که تا سال 2000 به 370ppm حجمی افزایش یافته است که عمدهترین عامل را افزایش مصرف سوختهای فسیلی و جنگلزدایی در مناطق حاره نسبت داده اند
