بخشی از مقاله
مقدمه
امروزه استفاده از کود هاي آلی مانند کود دامی، ورمی کمپوست و کمپوست ضایعات شهري به ویژه در کشاورزي ارگانیک رواج فراوانی یافته است. این کودها منبع بسیار مهمی براي تغذیه و رشد گیاهان زراعی مختلف می باشند. با افزودن این کودها به خاك، مواد آلی خاك که در اثر روشهاي معمول کشاورزي کاهش یافته اند، افزایش می یابد - اقبال و پاور، . - 1999 کاربرد ضایعات شهري به صورت کمپوست و ورمی کمپوست و استفاده از آن به عنوان کود آلی در خاكهاي کشاورزي باعث بهبود ساختمان خاك و دیگر ویژگیهاي فیزیکی و شیمیایی خاك میشود. به همین دلیل استفاده از زباله شهري به صورت کمپوست و استفاده از آن به منظور تامین ماده آلی خاك مورد توجه پژوهشگران و طرفداران محیط زیست قرار گرفته است - مگداف و وانس، . - 2000 کودهاي دامی نیز با توجه به قیمت ارزان و دسترسی آسان به آنها به ویژه در مناطقی که دامداري ها وجود دارند مورد توجه کشاورزان و پژوهشگران قرار گرفته است.
از طرفی استفاده بی رویه از کودهاي شیمیایی به خصوص کودهاي نیتروژن دار باعث آلودگی آب و حتی گیاهان زراعی مصرفی توسط دام و انسان شده است - اقبال و پاور، . - 1999 بنابراین پژوهشگران و کشاورزان به دنبال یافتن کود هاي جایگزین مانند کمپوست ضایعات شهري، ورمی کمپوست و کودهاي دامی براي کودهاي شیمیایی می باشند که علاوه بر بهبود سلامت انسان و خاك، تولید گیاهان زراعی را افزایش دهد. کمبود روي یک معضل تغذیه اي جهانی براي تولید گیاهان زراعی است. کمبود این عنصر به ویژه در گیاهان رشد یافته درخاكهاي آهکی گسترش زیادي دارد - ثواقبی فیروزآبادي و همکاران، . - 1382 پژوهش هاي زیادي بیانگر تاثیر افزایشی کودهاي آلی بر عملکرد گیاهان زراعی می باشند - نادري و غدیري، 2010، کاظمینی و همکاران، . - 2008 این تحقیق به منظور بررسی اثر کودهاي آلی مختلف و نیتروژن بر رشد و عملکرد و اجزاي عملکرد کلزا انجام شد.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرات کود هاي آلی، نیتروژن و سطوح مختلف سولفات روي بر عملکرد و اجزاي عملکرد دو رقم کلزا، آزمایشی در گلخانه دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز واقع در 7 کیلومتري شهر داراب در سال 1391- 1392 انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل انواع کود }نیتروژن از منبع نیتروژن، 150 - گیلو گرم در هکتار - ، کمپوست ضایعات شهري 50 - تن در هکتار - ، ورمی کمپوست 50 - تن در هکتار - ، کود گوسفندي 50 - تن در هکتار - ، کود گاوي 50 - تن در هکتار - و یک شاهد بدون کود{، سطوح مختلف سولفات روي ZN0= 20 mg kg-1 - ، ZN1= 10 mg kg-1 ، - ZN2= 20 mg kg-1 و دو رقم کلزا - ساري گل و - RGS بودند. کود اوره به صورت سرك در دو مرحله یکی در زمان کاشت و مرحله ي دوم در زمان به ساقه رفتن استفاده شد. کودهاي آلی نیز به طور کامل و یکنواخت با خاك مخلوط شدند. براي مبارزه باکرم ساقه خوار از سم دسیس به میزان 1/5 درهزار، و براي کنترل بیماریهاي مثل سفیدك پودري از سم کاپتان به میزان 1/5در هزار استفاده شد.
در این آزمایش برخی صفات مانند ارتفاع نهایی گیاه، زمان تا رویش گیاهچه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک گیاه، تعداد خورجین در هر بوته، تعداد دانه در هر خورجین، طول خورجین، وزن 100دانه و روند تجمع ماده خشک در گیاه اندازه گیري شدند. داده هاي آزمایش با استفاده از نرم افزار آماري SAS - 2002 - تجزیه واریانس شد و میانگین ها به وسیله ي آزمونLSD در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدند. تجزیه همبستگی و مسیر نیز با استفاده از نرم افزار SAS - 2002 - انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد اثر کودها بر عملکرد دانه کلزا معنی دار بود . - p<0.05 - بیشترین عملکرد دانه کلزا در تیمار کود گوسفندي به دست آمد 4/09 - گرم در هر بوته - . کمترین میزان عملکرد نیز در تیمارهاي کود گاوي و شاهد مشاهده شد. همچنین تفاوت معنی داري بین تیمارهاي ورمی کمپوست، کمپوست ضایعات شهري و نیتروژن مشاهده نشد - شکل . - 1 محمود آبادي و همکاران - 2011 - نیز در آزمایشی بر گیاه سویا نشان دادند کود گوسفندي عملکرد سویا را به طور معنی داري افزایش داد. در مطالعه اثر کودهاي آلی و نیتروژن بر گلرنگ، نادري و همکاران - 1391 - گزارش کردند بیشترین عملکرد گلرنگ در تیمار کود گوسفندي و کمترین عملکرد گلرنگ نیز در تیمار کود گاوي به دست آمد. اثر رقم نیز بر عملکرد کلزا معنی دار بود . - p<0.05 - رقم ساري گل 1/62 - گرم در هر بوته - به طور معنی داري عملکرد بیشتري در مقایسه با رقم 1/18 - RGS گرم در هر بوته - داشت.
بنابراین به نظر می رسد رقم ساري گل با توجه به پاسخ بهتري که به کودهاي آلی داده است براي کشت ارگانیک مناسب تر باشد. سولفات روي نیز اثر معنی داري بر عملکرد دانه کلزا داشت . - p<0.05 - اگرچه سولفات روي باعث افزایش عملکرد شد، اما تفاوت معنی داري بین سطوح 10 و 20 میلی گرم سولفات روي در کیلوگرم خاك نبود. پژوهشگران دیگري نیز گزارش کرده اند که کاربرد سولفات روي در خاك هاي ایران عملکرد گیاهان زراعی مختلف را افزایش می دهد - خیاوي و همکاران، 1389، میر طالبی و همکاران، . - 1391 برهمکنش تیمارها براي عملکرد کلزا معنی دار نبود . - p<0.05 - اثر کودها بر ارتفاع کلزا معنی دار بود . - p<0.05 - گیاهان رشد یافته در تیمار هاي کود گوسفندي و کود گاوي به ترتیب بیشترین 123 - سانتی متر - و کمترین 69 - سانتی متر - ارتفاع را داشتند. رقم و روي بر ارتفاع کلزا اثر معنی داري نداشتند . - p<0.05 - روند مشابهی براي قطر ساقه و وزن خشک شاخساره نیز مشاهده شد.
اثر تیمارهاي کودي بر تعداد دانه در خورجین معنی دار بود . - p<0.05 - گیاهانی که در تیمار کود گوسفندي رشد یافتند بیشترین تعداد دانه در خورجین - 19/5 - را داشتند در حالی که گیاهان در تیمار شاهد کمترین تعداد دانه در خورجین - 10/5 - را داشتند. اثر رقم نیز بر تعداد دانه در خورجین معنی دار بود . - p<0.05 - رقم ساري گل تعداد دانه در خورجین بیشتري داشت. اثر روي نیز بر این صفت معنی دار بود . - p<0.05 - اما تنها بالاترین سطح سولفات روي 20 - میلی گرم در کیلوگرم خاك - تفاوت معنی داري را در تعداد دانه در خورجین ایجاد کرد.تجزیه همبستگی نشان داد همبستگی مثبت و معنی داري بین عملکرد دانه کلزا و تعداد دانه در خورجین، تعداد شاخه فرعی در هر بوته و قطر ساقه وجود دارد.
