بخشی از مقاله
مقدمه
در میان نباتات روغنی یکساله، دانه کنجد داراي بیشترین درصد چربی 55 - درصد - بوده و علاوه بر آن %95 روغن استخراجی کنجد خوراکی بوده و تنها %5 آن روغن صنعتی است
مواد آلی به علت اثرات سازندهاي که بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، زیستی و حاصلخیزي خاك دارد به عنوان یکی از ارکان باروري خاك شناخته شدهاند. هیچ خاکی بدون مواد آلی یا با مواد آلی خیلی کم نمیتواند حاصلخیز باشد و عملکرد خوبی تولید کند. در سالهاي اخیر، در کشور ما نیز استفاده بی رویه از کودهاي شیمیایی و عدم توجه به اهمیت و اثرات مثبت مصرف مواد آلی در بهبود حاصل خیزي خاكهاي زراعی، باعث افزایش در مصرف کودهاي شیمیایی شده است
از جمله مواد آلی به کود دامی، کمپوست و ورمی کمپوست میتوان اشاره کرد. آزمایشات نشان داده اند که کود گاوي بیشتر از کودهاي شیمیایی در افزایش عملکرد دانه و کاه و کلش و درصد موسیلاژ اسفرزه مؤثر بوده است
بالاترین میزان عملکرد دانه ذرت، با تیمارهاي کمپوست زباله شهري 20 تن در هکتار به مدت دو سال متوالی توسط رضوان طلب و همکاران - 1388 - گزارش شده است. هدف از این تحقیق مقایسه تاثیر سطوح مختلف انواع کودهاي آلی بر عملکرد و اجزاي عملکرد گیاه کنجد و ارائه روشی جایگزین براي مصرف کودهاي شیمیایی در تولید این گیاه است.
مواد و روشها
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه بیرجند در سال 1390 انجام شد. فاکتورهاي آزمایش شامل نوع کود آلی در 3 سطح - کمپوست، ورمی کمپوست و کود دامی - ، مقادیر کود آلی در 3 سطح 10 - ، 20 و 30 تن در هکتار - بود. . براي اعمال تیمارهاي کودي در واحد گلدان، ابتدا وزن یک هکتار خاك مورد استفاده به عمق 30 سانتیمتر محاسبه گردید و سپس به واحد گلدان 10 - کیلوگرم - تعمیم داده شد
کودهاي آلی ابتدا هوا خشک و سپس الک گردید و قبل از کاشت با خاك گلدان مخلوط گردید. بذور در عمق 2 سانتی متر و در تاریخ 2 تیر 1390 کشت شد. آبیاري گلدانها در حد ظرفیت زراعی و بصورت روزانه انجام شد. براي این منظور از روش توزین گلدانها و محاسبه میزان آب مورد نیاز استفاده شد برداشت گیاه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی انجام شد.در انتهاي فصل رشد علاوه بر عملکرد دانه؛ تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه اندازه گیري شد. تجزیه و تحلیل آماري داده هاي حاصل از تحقیق با استفاده از نرم افزارهاي آماري SAS و Sigma plot انجام شد و براي انجام مقایسات میانگین از آزمون LSD محافظت شده در سطح احتمال 5 درصد استفاده شد.
نتایج و بحث
تعداد کپسول در بوته: تعداد کپسول در بوته تحت تاثیر اثرات اصلی سطوح کود آلی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از کود آلی در سطح 30 تن در هکتار افزایش معنی داري نسبت به سایر سطوح داشت - شکل . - 1 لطفی و همکاران - - 1387 نیز گزارش کردند که تیمار 40 تن در هکتار کود گاوي تعداد سنبله در بوته گیاه اسفرزه را نسبت به شرایط عدم استفاده از کود گاوي افزایش معنی داري داد.
شکل-1 اثر سطوح کود آلی بر تعداد کپسول در بوته کنجد در پایان فصل رشد
تعداد دانه درکپسول: نتایج بدست آمده از این بررسی نشان داد که علاوه بر معنی دار شدن اثرات اصلی سطوح کود آلی بر تعداد دانه در کپسول، اثرات دو گانه کود آلی و سطوح آن نیز بر این صفت معنی دار بود. نتایج این بررسی نشان داد که تعداد دانه در کپسول در حالت 30 تن در هکتار کود آلی به میزان 60/54 عدد بدست آمد که نسبت به تیمار 10 تن در هکتار کود آلی %30 افزایش داشت - شکل . - 2 در همین رابطه بررسی میر هاشمی و همکاران - 1388 - نشان داد که تیمارهاي مختلف کود دامی اثر معنیداري بر تعداد دانه در غلاف شنبلیله داشت.
در این بررسی با مصرف تیمار کود دامی در سطح 20 و30 تن در هکتار افزایش معنیداري از لحاظ آماري با سایر تیمارها وجود داشت - شکل . - 3 با مصرف کمپوست و ورمی کمپوست بیشترین تعداد دانه در کپسول کنجد در سطح 30 تن در هکتار مشاهده شد. از آنجا که استفاده از کود آلی منجر به افزایش راندمان و طول دوره قابل دسترس بودن فسفر میگردد، بنابراین در تیمارهاي کود آلی فراهم بودن فسفر قابل دسترس گیاه باعث تشکیل تعداد دانه بیشتري میشود
شکل-2 اثر سطوح کود آلی بر تعداد دانه در
شکل-3 اثر متقابل کود الی و سطوح کود الی بر
وزن هزار دانه: نتایج بدست آمده از این بررسی نشان داد که علاوه بر معنی دار شدن تمامی اثرات اصلی بر وزن هزار دانه، اثرات متقابل کود آلی و سطوح آن نیز بر این صفت معنی دار بود. نتایج این بررسی نشان داد که وزن هزار دانه در تیمار ورمی کمپوست به میزان 2/09 گرم بدست آمد که نسبت به مصرف کمپوست %10 افزایش داشت - شکل - 4 نتایج این بررسی نشان داد که وزن هزار دانه در حالت مصرف کود الی 30 تن در هکتار به میزان 2/07 گرم بدست آمد که نسبت به تیمار 20 تن در هکتار %6 افزایش داشت
شکل -4 اثر کود آلی بر وزن هزار دانه کنجد
شکل --5 اثر سطوح کود آلی بر وزن هزار دانه کنجد
در این بررسی در صورت مصرف کود آلی ورمی کمپوست و کمپوست در سطح 30 تن در هکتار ، وزن هزار دانه بالاتري نسبت سایر کودهاي آلی ایجاد شد - شکل - 6ظاهراً. آزادسازي عناصر غذایی از کود کمپوست و ورمی کمپوست در مرحله پر شدن دانه موجب افزایش وزن دانه شده است.
