بخشی از مقاله
چکیده
به منظوربررسی اثر سطوح مختلف اوره و اسید هیومیک بر رشد و عملکرد اسانس گیاه دارویی نعناع فلفلی ازمایشی در سال1391 در هنرستان کشاورزی شاخه های زیتون اسلام اباد غرب به صورت فاکتوریل در غالب بلوکهای تصادفی در سه تکرار اجرا گردید تیمارهی مورد بررسی شامل اوره در پنج سطح - 0،110،220،440،880 کیلوگرم در هکتار - و اسید هیومیکدر چهار سطح - 0،1.5،3،6 لیتر در هکتار - بود. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف اوره بر عملکرد اسانس،وزن تر تک بوته،وزن خشک تک بوته و شاخص کلروفیل در چین اول و دوم معنی دار شد. کاربرد 220 کیلو گرم اوره در هکتار سبب بالاترین عملکرد اسانس شد.
اثر اسید هیومیک بر عملکرد اسانس، وزن تر و خشک تک بوته و شاخص کلروفیل در چین اول و دوم معنی دار شد مصرف 3و6 لیتر در هکتار اسید هیومیک بیشترین عملکرد اسانس گردید. اثر متقابل اوره و اسید هیومیک بر عملکرد اسانس و شاخص کلروفیل در چین های اول و دوم معنی دار شد. بیشترین عملکرد اسانس در کاربرد 220 کیلوگرم اوره در هکتار و مصرف 1.5 لیتر اسید هیومیک در هکتار بدست امد.
کلمات کلیدی:نعناع فلفلی،اسید هیومیک،عملکرد،اسانس،کلروفیل
مقدمه
ارزش دارویی ،تقاضای بازار و سطح فرآوری از مهم ترین شاخص های سنجش اقتصادی یک گیاه دارویی است. گیاهان دارویی یکی از منابع مهم درآمد در برخی از کشورها می باشند و بر اساس گزارش سازمان خوارو بار جهانی1، ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی در سال 2050 میلادی به رقم پنج تریلیون دلار خواهد رسید . این در حالی است که کشور ایران با داشتن
شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی به مراتب بهتر از اروپا ، در حال حاضر تنها %06 تا %09 درصد از تجارت جهانی گیاهان دارویی رابه خود اختصاص داده است که از آن نیز بخش عمده ای مربوط به صادرات زعفران است .
نعناع فلفلی با نام علمی Menthapiperita L. از تیره Lamiaceae از جمله گیاهان بسیار مهم دارویی است که مصارف گسترده ای در صنایع دارویی، غذایی و بهداشتی دارد. در این تیره متجاوز از 200 جنس و 4000 گونه گیاه وجود دارد که در نقاط مختلف کره زمین پراکنده اند. گیاهان این تیره در مقابل تغییرات شرایط محیط زیست ، قابلیت سازش و تطابق سریع دارند. برای مثال انواعی در نقاط مرطوب و دشت می رویند اگر به محیط کشت خشک انتقال یابند تغییراتی برای مقابله با شرایط جدید محیط در آنها به وجود می آید. در کاشت گیاهان دارویی ضرورت استفاده از تکنیک های زراعی و عوامل محیطی به منظور افزایش عملکرد امری بدیهی است.
با توجه به تأثیر مثبت اوره و اسید هیومیک بر رشد و نموگیاهان تعیین حد بهینه آنها برای هر گیاه با توجه به خصوصیات فیزیولوژیک آن و شرایط آب و هوایی منطقه و نوع خاک لازم و ضروری به نظر می رسد. بررسی ها نشان می دهد که اوره عنصری ضروری و اساسی برای گیاهان محسوب می گردد و با عناصری نظیر کربن ، اکسیژن ،هیدروژن و حتی گوگرد ترکیب شده و مواد بسیار ارزشمندی نظیر آمینواسیدها ، نوکلئیک اسیدها ، آلکالوئیدها و بازهای پورینی را تولید می نماید .
وجود کلروفیل به عنوان مکانی برای جذب نوروسنتز مواد لازم برای رشد و نمو گیاهان وابسته به این عنصر،حیاتی می باشد. - . - 7 اوره نقش اساسی در دستیابی به عملکرد بالای کمی و کیفی در محصولات زراعی ایفا می نماید ، در عین حال این عنصر به آسانی از داخل خاک شسته شده و باعث آلودگی سفره های آب می شود ، علاوه بر این طبق برآوردهای انجام شده حدود 40 تا 60 درصد کود اوره اضافه شده به خاک از طریق محصولات کشاورزی از خاک خارج می شود و این مقدار با افزایش کاربرد کود کاهش می یابد .
در نتیجه میزان باقی مانده کود در خاک افزایش یافته که علاوه بر کاهش کارایی مصرف اوره، می تواند به راحتی شسته شده و باعث آلودگی بیشتر منابع آبی شود. . - 3 - ملکوتی و همکاران - - 1387 در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که اسید هیومیک می تواند به طورمستقیم اثرات مثبتی بر رشد گیاه بگذارد .اسید هیومیک جذب اوره ،پتاسیم ،کلسیم ، منیزیم و فسفر را توسط گیاه افزایش می دهد - . - 8 پنیتون و کسکو - 1999 - اثر مواد هیومیکی را در جذب نیترات توسط ریشه ذرت مطالعه کردند.
نتایج نشان داد که اسید هیومیک جذب نیترات و فعالیت آنزیم ATP آزرا در غشاء پلاسمای سلولهای ریشه به طور معنی داری افزایش داد ، که به نظر می رسد فعال شدن پمپ پروتون غشاء در پاسخ به اسید هیومیک در جذب عناصر غذایی باشد - - 14 .اکنون با توجه به نیازروزافزون صنایع داروسازی، غذایی و بهداشتی آرایشی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه و اهمیت تولید و کشت این گیاهان،در پژوهش حاضرتأثیر اوره و اسیدهیومیک بر خصوصیات مرفولوژیک نعناع فلفلی مورد بررسی قرار می گیرد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کاملاً تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید.فاکتورهای مورد بررسی شامل،میزان اوره و اسید هیومیک مصرفی در هکتار بود .میزان مصرف اوره و اسید هیومیک در کرت ها به صورت تصادفی قرار داده شدند . طول هر کرت 2 متر و عرض آن 1/5 متر و فاصله کرت ها در هر تکرار از هم 50 سانتی متر بین تکرارها 2 متر در نظر
گرفته شد. به منظور مشخص نمودن ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، یک نمونه مرکب از عمق صفر تا 30 سانتی متری مزرعه تهیه و برای تجزیه به آرمایشگاه خاک شناسی انتقال داده شد. پس از تهیه ریزوم نعناع فلفلی و کشت آن در کنار محل آزمایش در یک کرت بزرگ و آبیاری منظم به دست آمد.
پس از آماده سازی کرتها با توجه به طرح اولیه در هر کرت 4 ردیف به فاصله 3 سانتی متر در هر کرت ایجاد و نعناعها را روی ردیف ها به فاصله 10 سانتی متر کشت شد یعنی در هرکرت 80 بوته خواهیم داشت. عمق کاشت حدود 3 سانتی متری سطح خاک در 15 اردیبهشتماه کشت شد پس از اتمام کاشت کرت هاآبیاری شدند. پس از جوانه زنی کامل و استقرار کامل گیاه آبیاری هر سه روز یک بار انجام شدعمل یکسان سازی نیزقبل ازاولین مرحله از کوددهی انجام گردید مبارزه با علف های هرز به صورت دستی انجام شد در همه این مراحل وضعیت گیاهان بررسی و یاداشت گردید در مرحله برداشت به منظور حذف اثر حاشیه دو ردیف از طرفین و نیم متراز ابتدا و انتها کرت درهنگام نمونه برداری و برداشت حذف گردید سپس اندازه گیری ها بر مبنای ده بوته انجام شد جهت اسانس گیری از دستگاه کلونجربه مدت سه ساعت استفاده شد. برای محاسبات آماری ابتدا داده ها نرمال شدند و سپس با استفاده از نرم افزار SAS آنالیز گردیدند.
رسم نمودارها به وسیله نرم افزار Excel انجام گرفت . مقایسه میانگین داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن انجام
شد .
نتایج وبحث
شاخص کلروفیل
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تأثیر اوره و اسید هیومیک واثر متقابل آنهابر شاخص کلروفیل برگ در چین اول ودوم معنی دار شد - جدول . - 1 مقایسه میانگین های تیمارها نشان داد که بیشترین میزان شاخص کلروفیل برگ در چین اول - 55/56 - از کاربرد 220 کیلوگرم اوره در هکتار و در چین دوم - 48/71 - از کاربرد 440 کیلوگرم اوره در هکتار به دست آمد . کمترین میزان شاخص کلروفیل برگ در چین اول - 44/2 - و در چین دوم - 42/02 - از تیمار شاهد به دست آمد.
همچنین بیشترینمیزان شاخص کلروفیل برگ در چین اول - - 53/13 از کاربرد 1/5 لیتر اسید هیومیک در هکتار و در چین دوم - 48/14 - از کاربرد 3لیتر اسید هیومیک در هکتار به دست آمد. در چین اول بین کاربرد 1/5 و 3 لیتر اسید هیومیک در هکتار ، و در چین دوم بین کاربرد 3 و 6 لیتر اسید هیومیک در هکتار از این لحاظ اختلاف معنی داری وجود نداشت - جدول. - 2 مقایسه میانگین های تیمارهانشان داد که بیشترین شاخص کلروفیل برگ در چین اول از کاربرد 220 کیلوگرم اوره در هکتار و 1/5 لیتر اسید هیومیک درهکتار برابر 61 و در چین دوم 53/8 به دست آمد.
مندل و همکاران - 2008 - گزارش دادند که در گیاه اسفرزه محتوای کلروفیل برگ و فتوسنتز خالص توسط تیمارهای اوره افزایش یافت - . - 13قبادی و همکاران - - 1390 بیان کردند که با افزایش مقدار کود اوره شاخص کلروفیل برگ ذرت به طور معنی داری افزایش یافت.دلفینه و همکاران - - 142 اظهار داشتند که اسید هیومیک با افزایش فعالیت آنزیم روبیسکو سبب افزایش
فعالیت فتوسنتزی گیاه می شود - - 2007 - Abou-ALY and Mady. - 6در نتایج خود افزایش 38 درصدی کلروفیل a و 36 درصدی کلروفیل b را نسبت به شاهد با کاربرد اسید هیومیک طی دو فصل رشدی گیاه گندم گزارش کردند - . - 11
