بخشی از مقاله
چکیده
گوجه فرنگی از اواسط شهریور ماه تا اواسط مهر ماه برداشت میشود. تولید و عرضهی بیش از حد این محصول در این موقع از سال سبب کاهش شدید قیمت و افزایش ضایعات میشود به همین دلیل انبارکردن و افزایش عمر انبارمانی این محصول از اهمیت ویژهای برخوردار است. برای افزایش عمر انبارمانی این محصول اثر محلول پاشی نیترات کلسیم در غلظتهای صفر - شاهد - ، 5 و 10 در هزار، به مدت هشت هفته بر فاکتورهای کیفی و عمر انبارمانی سه رقم گوجه فرنگی PS، W و چف مورد بررسی قرار گرفتند.
نیترات کلسیم در سه مرحله محلول پاشی شد و در انبار در دماهای 9 و 14 درجه سلسیوس نگهداری گردیداین. آزمایش در هر انبار به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. قبل از محلول پاشی و انتقال به انبار، هر 5 روز یک بار به طور تصادفی از هر رقم گوجه فرنگی نمونههای کافی برداشت و صفات کیفی اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که نیترات کلسیم بر صفات مورد مطالعه گوجه فرنگی، در سطح احتمال یک درصد اثری معنی دار خواهد داشت.
از طرف دیگر پاشش محلول نیترات کلسیم روی گوجه فرنگی مدت زمان نگهداری، بریکس و اسیدیته آن را افزایش و درصد افت وزنی - رطوبتی - و فساد را کاهش داد. انبارمانی رقم PS در بین ارقام مورد بررسی از لحاظ انبارمانی بیشترین و از لحاظ فساد کمترین مقدار را داشت. در پایان مشخص گردید که گوجه فرنگیهای نگهداری شده در دمای 9 درجه سلسیوس نسبت به دمای 14 افت وزنی کمتر و مدت نگهداری طولانیتری دارند.
مقدمه
گوجه فرنگی Lycopersicon esculentum شاید تنها سبزی میوهای است که بدلیل تغییرات آن در مرحله پس از برداشت توجه محققین را به خود جلب کرده است. مناسبترین مرحله برای مصرف آن هنگامی است که این محصول بخوبی رسیده و در آغاز مرحله پیر شدگی باشد. براساس امار جهاد کشاورزی درسال 1391 ایران با تولید سالانه پنج میلیون و800 هزار تن گوجه فرنگی رتبه هفتم تولید این محصول را در جهان دارد. استان کرمان یکی از مناطق عمده تولید گوجه فرنگی در ایران است در این استان شهرستان جیرفت از نظر سطح زیر کشت و تولید این محصول مقام نخست را به خود اختصاص داده است، گستردگی زیاد، تغییرات سالانه سطح زیرکشت و تولید ضایعات زیاد در حمل و نقل و نوسانهای قیمت گوجه فرنگی از جمله مواردی که سبب مطالعه انبارداری گوجه فرنگی شده است.
در مناطقی با فصل رشد به نسبت کوتاه ، بیشترین برداشت و عرضه گوجه فرنگی از اواسط شهریور تا اواسط مهرماه است. تولید و عرضه بیش از حد این محصول به بازار در این موقع از سال، سبب کاهش شدید قیمت آن می-شود. جهت حل این معضل باید میوه را برای مدتی در انبار نگهداری کرد تا بعد از ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا، به بازار عرضه شود.
در بعضی از فصول نیز به علت سرمای زودرس پاییز مقدار زیادی از محصول به صورت سبز در مزرعه باقی میماند؛ کشاورزان برای جلوگیری از سرمازدگی، میوه را به انبارهای روستایی منتقل میکنند تا در آنجا برسد. درصد ضایعات در انبارهای معمولی به علت رعایت نشدن نکات فنی و به خصوص کنترل دما، زیاد است و طول مدت نگهداری میوه کاهش مییابد. این امر ضرورت تحقیق بیشتر نگهداری گوجه فرنگی را نشان میدهد. از فاکتورهای مؤثر بر نگهداری گوجه فرنگی و حفظ کیفیت میوه در انبار، میتوان به رقم و تیمارهای اعمال شده بر روی آن از جمله میزان مواد حفظ کننده بافت آن مثل نیترات کلسیم و دمای نگهداری اشاره کرد.
رقم های گوجه فرنگی از لحاظ سفتی بافت میوه به طور عمده به سه گروه سفت، نیمه سفت، و نرم تقسیم میشوند. هرچه بافت میوه سفتتر باشد، نسبت آب به گوشت میوه کمتر و بطور معمول پریکارپ ضخیمتر است. سفتی بافت میوه در مدت زمان نگهداری محصول ثأثیر زیادی دارد و رقم هایی با میوه سفت، نسبت به صدمات ناشی از برداشت و حمل و نقل مقاوم اند، ماندگاری آنها بیشتر و ضایعات کمتری دارند
کلسیم موجب سفتی بافت میوه و در نتیجه بهبود قابلیت حمل و نقل و افزایش مدت نگهداری ان میشود. پیوندهای کلسیم بصورت پکتات در تیغههای میانی برای استحکام دیواره سلولی و بافت گیاهی ضروری هستند. زمانی که کلسیم به اندازه کافی موجود باشد، از تخریب پکتات جلوگیری میشود
مشکل انتقال و حرکت کلسیم در داخل گیاه بیشتر از مشکل جذب آن است. به دلیل حرکت کند کلسیم، که فقط در آوندهای چوبی صورت میگیرد، و نیز به دلیل توزیع غیر یکنواخت آن در اندامهای مختلف گیاه، همواره کمبود آن در میوه مشاهده میشود. بنابراین، لازم است با روشهایی مانند محلول پاشی مقدار این عنصر را در میوه افزایش داد
با فرو بردن گوجه فرنگیهای سبز رسیده در محلول کلروکلسیم و نیترات کلسیم نتیجه گرفتند که رنگ گیری این میوهها در مقایسه با شاهد، به تاخیر میافتد سفتی بافت و مدت نگهداری میوه در انبار افزایش می یابد؛ کلسیم همچنین کل پکتین موجود در میوه را افزایش میدهد و از کاهش پکتین محلول جلوگیری میکند که در نتیجه آن نرم شدن محصول به تاخیر خواهد افتاد. نیترات تشکیل گل و میوه را افزایش داده و بلوغ را به تاخیر میاندازد و شدت پوسیدگی ریشه - Botrytis cinera - با درمان کمبود نیتروژن در گیاه کاهش پیدا کند.
نیترات کلسیم شامل دو عنصر اساسی است که برای تغذیه گیاهان مورد استفاده قرارمیگیرد. نیترات کلسیم بهترین انتخاب برای هر نوع از گیاهان در تمام خاک و آب و هوا برای لقاح بالا است. به دلیل مصرف ترکیبی از کلسیم و نیترات توسط گیاهان، ترکیب تاثیر مثبت این دو عنصر باعث تغذیه بهتره گیاه میشود. اثر نیتروژن به فرم نیترات در ریشه به گونهای است که کلسیم محلول در آب به راحتی جذب میشود و در نتیجه نیاز به کلسیم این گیاه را بهتر فراهم میکند.
نرم شدن گوجه فرنگی بیشتر به دلیل تخریب دیواره سلولی است در نتیجه کلسیم از طریق به تاخیر انداختن تخریب پلیمرهای دیواره سلولی، نرم شدن میوهها را به تعویق میاندازد و باعث کاهش سیالیت غشای سلولی و ایجاد نوع سفتی و استحکام در سطح غشا میشود و مقاومت گیاه را در برابر بیماری-ها، آفات و در طول حمل و نقل فراهم میکند عمر ذخیره سازی را افزایش و باعث جذب سریع کلسیم و نیترات می-شود و شرایط قلیایی ایجاد میکند. یکی دیگر از عوامل مؤثر در نگهداری میوه در انبار، دما است. تاثیر این عامل در مراحل مختلف رسیدگی میوه گوجه فرنگی متفاوت است. در بررسی دمای نگهداری 4، 8 و 12درجه سلسیوس بر سه رقم گوجهفرنگی، پیبردند که گوجه فرنگی های سبز رسیده را میتوان به مدت 40 روز در دمای 12درجه سلسیوس نگهداری کرد ولی دمای 4و8 درجه سلسیوس باعث سرمازدگی این نوع میوه میشود
میوه گوجه فرنگی بسته به نوع استفاده، فاصله بین محل برداشت و بازار مصرف، و مدت زمان نگهداری، در مراحل مختلف برداشت میشود که شامل سبز رسیده، صورتی کم رنگ، صورتی، قرمزسفت، قرمز نرم است. جهت نگهداری طولانی مدت، میوه باید در مرحله سبز رسیده برداشت شود. دراین مرحله، رشد میوه از لحاظ فیزیولوژیکی کامل ولی هنوز در آن تغییر رنگی ایجاد نشده است
.این تحقیق به منظور ارزیابی اثر نیترات کلسیم و دمای نگهداری برفاکتورهای کیفی و انبارمانی سه تیپ مختلف گوجه فرنگی اجرا شد.
مواد و روشها
در این آزمایش از ارقام گوجه فرنگی چف، دبیلو - w - پی- اس و نیز از نیترات کلسیم تجاری تولید شده در ایران استفاده شد. تجهیزات به کار گرفته شده عبارت بودند از دستگاه رفراکتومتر دستی مدلCari zeiss , Germany
