بخشی از مقاله
مقدمه
خاکهای زراعی ایران به علت مدیریت نامناسب از جمله کشت متراکم و خروج کامل بقایای گیاهی از خاک اکثراً از نظر ماده آلی فقیر هستند عمده ترین منابع تامین کننده موادآلی خاک، فضولات و کودهای دامی، بقایای گیاهی و کمپوستها میباشند که با توجه به اهمیت کشاورزی ارگانیک، استفاده از آنها تا حد زیادی مورد توجه قرار گرفته است بطوریکه امروزه استفاده بی رویه از انواع کودهای شیمیایی در دنیا رواج یافته که بدنبال آن مخاطرات بهداشتی و زیست محیطی فراوانی ایجاد نموده است
کودهای شیمیایی عناصر را به میزان سریع- تر و موثرتر در اختیارگیاهان قرار میدهند، در حالیکه کمپوست دارای اکثر عناصر غذایی لازم برای رشد گیاهان میباشد و عناصر غذایی را به تدریج در اختیار گیاه قرار میدهد. ماندگاری کودهای شیمیایی نیز کمتر ازکودهای آلی در خاک است
بایوچار به عنوان یک کود آلی، محصول دگرگونی حرارتی ضایعات آلی در غیاب اکسیژن - پرولیز - و دماینسبتاً زیاد - کمترْْ700از - c است. ترکیب شیمیایی و ساختار بایومس ضایعات آلی اولیه بر ترکیب بایوچار حاصله و متعاقباً نوع کاربرد آن نقش موثری دارد. سطح ویژه ی بایوچارعموماً بیشتر از شن و برابر یا بیشتر از رسهاست. بنابراین وقتی این مواد به خاک اضافه میشوند باعث افزایش سطح ویژه ی کل خاک میشوند و در نتیجه میتواند در بهبود حاصلخیزی خاک و تغییر شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک موثر باشد
به همین منظور این مطالعه با هدف بررسی تاثیر کاربرد بایوچار و کمپوست زباله بر روی برخی صفات مورفولوژیک گیاه برنج صورت گرفت.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1392 به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. فاکتور اول مصرف کمپوست زباله شهری به میزان 0،10، 20 و30 گرم در کیلوگرم ، فاکتور دوم مصرف بایوچارهای متفاوت - کاه وکلش برنج ساخته شده در دمای 350 c° به میزان 3 و 6 گرم در کیلوگرم و تفاله نیشکر ساخته شده در دمای 350 c° نیز به مقدار 3 و 6 گرم در کیلوگرم - و همچنین کود شیمیایی - که براساس نتیجه آزمون خاک شامل 150 - کیلوگرم اوره، 100 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار - و تیمار شاهد به خاک اضافه گردید. یک سوم کود اوره، تمام کود فسفر و تمام کود پتاس قبل از کاشت مصرف و یک سوم کود اوره در مرحله پنجهزنی و یک سوم باقیمانده کود اوره در مرحله ساقه رفتن به صورت کود سرک مصرف شد.
نمونههای خاک این مطالعه از خاکهای سطحی شالیزار با بافت سبک از روستای تجن لته واقع در یک کیلومتری ساری از عمق 0-30 سانتی متری تهیه شد. بعد از پیاده کردن نقشه طرح واعمال تیمارهای کودی در گلدان های 10کیلوگرمی، در مرحله سه الی چهاربرگی، 3 بوته از برنج رقم طارم نشاء گردید. عملیات داشت شامل آبیاری، وجین و مبارزه با آفات وبیماریها بطور یکنواخت در همه گلدانها صورت گرفت. صفات مورد مطالعه در این پژوهش شامل وزن خشک کل اندام هوایی، تعداد پنجه، ارتفاع بوته، وزن خوشه، ارتفاع خوشه، تعداد دانه پر و تعداد دانه پوک پس از رسیدگی برنج، در هر گلدان تعیین گردید. برای تجزیه و تحلیل آماری داده های به دست آمده، از نرم افزارهای SAS و MSTATC و مقایسه میانگین با روش حداقل اختلاف معنیدار در سطح احتمال 5 درصد - LSD - استفاده گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده بایوچار روی صفات وزن کل گیاه، وزن خوشه، ارتفاع گیاه، دانه پر، دانه پوک و تعداد پنجه در سطح احتمال یک درصد - P<0/01 - تفاوت معنیداری داشت. تمامی صفات مورد مطالعه در تیمار کودی کمپوست در سطح احتمال یک درصد - P<0/01 - تفاوت معنیداری نشان دادند. همچنین برهم کنش بایوچار و کمپوست روی صفات وزن کل گیاه، وزن خوشه، ارتفاع گیاه، دانه پر، دانه پوک و تعداد پنجه در سطح احتمال یک درصد - P<0/01 - و صفت طول خوشه در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنیداری داشت. - جدول - 1
جدول-1 تجزیه واریانس - میانگین مربعات - اثر بایوچار و کمپوست بر صفات مورفولوژیک گیاه برنج
نتایج مقایسه میانگین - جدول - 2 نشان داد که بیشترین میزان وزن کل گیاه و تعداد پنجه به سطح 6 بایوچار تفاله نیشکر به همراه سطح 30 کمپوست اختصاص یافت. همچنین کمترین میزان وزن کل گیاه مربوط به سطح 3 بایوچار تفاله نیشکر به همراه سطح 30 و کمترین میزان تعداد پنجه مربوط به سطح 3 بایوچار تفاله نیشکر به همراه سطح 30 و 20 کمپوست میباشد.
حاتم و همکاران - 1390 - نشان دادند که با کاربرد کمپوست تعداد پنجه نسبت به تیمار شاهد به طور معنیدار افزایش یافت. دانه پر و وزن خوشه در سطح 6 بایوچار تفاله نیشکر به همراه سطح صفر کمپوست بیشترین میزان را به ترتیب با میانگین72 و 14/66 دارا بود. همچنین کمترین میزان دانه پر و وزن خوشه به ترتیب مربوط به سطح 3 بایوچار کاه و کلش به همراه سطح 20 کمپوست و سطح 3 بایوچار کاه و کلش به همراه سطح 30 کمپوست میباشد. صفت طول خوشه درسطح 6 بایوچار تفاله نیشکر به همراه سطح 10 کمپوست بیشترین و در سطح 3 بایوچار کاه و کلش به همراه سطح 20 کمپوست کمترین میزان - به ترتیب با میانگین 32/33 و - 22 را دارا بود.
ارتفاع بوته در سطح 3 بایوچار تفاله نیشکر به همراه سطح 10 کمپوست بیشترین و در سطح 3 بایوچار کاه و کلش به همراه سطح 20 کمپوست کمترین مقدار را دارد. بیشترین و کمترین میانگین دانه پوک به ترتیب مربوط به سطح صفر بایوچار به همراه سطح 10 کمپوست و صفر کمپوست با صفر بایوچار میباشد.
موسوی و همکاران - 1390 - نشان دادند که تعداد دانههای پر و پوک تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله عوامل تغذیهای قرار میگیرد. عوامل محیطی از جمله کمبود مواد فتوسنتزی ناشی از عدم تغذیه مناسب یکی از دلایل افزایش پوکی دانه است.
جدول-2 مقایسه میانگین اثر متقایل کمپوست و بایوچار بر برخی صفات مورفولوژیک گیاه برنج
