بخشی از مقاله
چکیده:
مهاجرت پدیدهای پیچیده است که با زمان، فرهنگ و شرایط اقتصادی و...ارتباط دارد. مهاجرت یک نوع تطبیق و سازگاری اجتماعی در پاسخ به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و دگرگونی های فرهنگی است که از جریان دگرگونیهای جمعیت ناشی میشود و در سطح محلی، ملی و یا بینالمللی پدید میآید. همان گونه که پیامدهای مهاجرت، مبدأ و مقصد را تحت تأثیر قرار میدهد، علت شکلگیری مهاجرت را نیز باید هم در مبدأ و هم در مقصد جستجو کرد. عوامل دافعه در مبدأ و عوامل جاذبه در مقصد در یک ارتباط متقابل با همدیگر، افراد را به حرکت و مهاجرت وا میدارند. بررسیها و تحقیقات مختلف راجع به سنجش علل مهاجرت، اغلب به نتایج متفاوت منجر میشوند. زیرا تفاوت های جغرافیایی، طبیعی، اقتصادی، فرهنگی و ... مانع از دستیابی به نتایج یکسان میشود.
از این رو با توجه به این که کشور با بحران کم آبی مواجه شده و این جریان پیامدهایی چون لطمه به اقتصاد، بالا رفتن نرخ بیکاری و ... را در بردارد می توان عامل کاهش سطح آبهای زیر زمینی و آثار آن بر روند مهاجرت را مورد بررسی قرار داد. در این تحقیق تاثیر کاهش آبهای زیرزمینی بر شدت مهاجرت بررسی میشود. پژوهش حاضر پژوهشی توصیفی ازنوع همبستگی و کاربردی است. مقیاس قابل اندازهگیری در این تحقیق مقیاس لیکرت 5 تایی است. برای پاسخ به سئوالات تحقیق پس از ساخت یک مدل معادلات ساختاری ، از نرم افزار آموس برای آزمون فرضیات استفاده شد. جهت سنجش ارزیابی تاثیر کاهش سطح آبهای زیرزمینی بر مهاجرتهای روستایی از آزمون تی و تحلیل واریانس یک طرفه نیز استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که کاهش سطح آبهای زیرزمینی بر میزان مهاجرت تاثیر میگذارد.
-1 مقدمه:
پس از یخچالها منابع آب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است. حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آب زیرزمینی بوده و بیش از 70 درصد منابع آب زیرزمینی به مصرف کشاورزی می رسد. افزایش جمعیت، توسعه صنعت، توسعه کشاورزی و همچنین برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی در بسیاری از نقاط جهان باعث افزایش برداشت از آبهای زیرزمینی و در نتیجه سبب کاهش شدید سطح آب آبخوان ها شده است. کشور ایران هم از این قاعده مستثنا نیست حتی با توجه به خشکسالی های اخیر این بحران به صورت شدیدتری خود را نمایان ساخته است. کسری حجم مخزن آب زیرزمینی جهان سالانه بین 750 تا 800 میلیارد متر مکعب بوده است و متوسط افت سطح آب زیرزمینی در ایران 20 سانتیمتر در سال بوده و بر پایه اخبار منتشر شده در سال 2001 سطح آب زیرزمینی در برخی از آبخوان های آبرفتی ایران تا هشت متر افت کرده است.
بر مبنای بیلان منابع آب کشور که توسط شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران تهیه شده است در سال آبی 1379-80 کسری حجم مخازن آب زیرزمینی در سطح کشور معادل 7/009 میلیارد متر مکعب بوده که حدود یک درصد کسری حجم مخازن آب زیرزمینی جهان بوده و جای تامل دارد. امروزه یکی از مسائل مورد علاقه پژوهشگران بررسی مهاجرت از زاویههای مختلف است و در این مسیر از ابزارها و روشهای بسیار متنوع استفاده میکنند. اما به هر شکلی میتوان این علوم را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد که در این میان مهاجرت داخلی سهم چشمگیری از مطالعات را به خود اختصاص داده است. بر اساس اخبار منتشر شده توسط مسئولین شهری در استان قزوین 270 روستا به دلیل بحران آب خالی از سکنه شده که البته پس از پیگیری های انجام شده هیچ منبعی جهت اثبات موضوع فوق به دست نیامد.
از این رو هدف از پژوهش حاضر ، تعیین میزان بازدهی زمین های کشاورزی و شناخت و بررسی رابطه بین مهاجرت روستائیان با کاهش سطح آب های زیرزمینی شهرستان قزوین می باشد که با توجه به اهداف فوق سوال هایی نظیر اینکه کاهش سطح آب های زیرزمینی شهرستان قزوین تا چه حد بر میزان بازدهی زمین های کشاورزی و میزان عایدی کشاورزان تاثیر گذاشته است و همچنین چه اثری بر جریان مهاجرتی روستائیان دارد؟ بر این اساس به نظر می رسد کاهش سطح آب های زیرزمینی شهرستان قزوین موجب کاهش بازدهی زمین های کشاورزی شده و باعث مهاجرت روستائیان گردیده است.
-2 ضرورت تحقیق:
تحقیقات نشان میدهد که انسان از دو راه باعث کاهش منابع آب طبیعی میشود. یکی از طریق نابود کردن جنگلها و پوشش گیاهی زمین که از ذخیره سازان آبهای زیر زمینی به شمار میآیند و دیگر از طریق برداشت بیاندازه آب همراه با آلوده کردن منابع آبی که افزایش جمعیت میتواند در هر دو مورد اثر تشدید کننده داشته باشد. از این رو این وظیفه دولت و سازمانهای مسئول است که در برنامهریزیهای کوتاه و بلند مدت خود به حفاظت آب و بهره برداری صحیح از آن توجه داشته و تصمیمات خود را بر این مبنا اتخاذ کنند. در غیر اینصورت تشدید بحران آب در سالهای آینده، با توجه به افزایش جمعیت، افزایش آلودگیها، تخریب جنگلها و پوشش گیاهی و خشکسالی اجتناب ناپذیر خواهد بود بههمین جهت محدودیت و سختگیری در این زمینه لازم است.
-3 روش تحقیق:
پژوهش حاضرپژوهشی توصیفی ازنوع همبستگی قلمداد می شود. در این قبیل تحقیقات متغیرها دستکاری نشده و آنچه که رخ داده بدون دست کاری توصیف، تحلیل و بررسی می شوند. در ضمن این تحقیق با توجه به هدفی که دنبال می کند از نوع کاربردی است، زیرا هدف آن ارائه و توضیح دقیق نتایج حاصله به طور روشن و گویا با ذکر بیان علت است. هدف بکارگیری نتایج تحقیق در محیط واقعی زندگی است و به عبارت دیگر بررسی و پژوهش در مقیاس کوچک و سپس تعمیم آن در سطح کل اجتماع برای استفاده از یافته های تحقیق در جهت دستیابی به یک توسعه پایدار می باشد. همچنین این تحقیق از نوع میدانی است. در روش میدانی با استفاده از نظر سنجی و مراجعه به دیدگاههای موجود درباره ی پدیده های مشخص، چگونگی تأثیر گذاری آن در جامعه بر اساس زمان ، مکان و حرکات مورد بررسی قرارمی گیرد و برای جمع آوری داده ها ازپرسشنامه استفاده خواهدشد. مقیاس قابل اندازهگیری در این تحقیق مقیاس لیکرت 5 تایی است. درضمن برای پاسخ به سئوالات تحقیق پس از ساخت یک مدل معادلات ساختاری ، از نرم افزار آموس برای آزمون فرضیات استفاده می شود.
-4 روش گرد آوری مطالب:
1؛-4 مراجعه به کتب، نشریات، اسناد ومدارک وتحقیقات انجام شده
2؛-4 بهره گیری از روش تنظیم وتوزیع پرسشنامه
نتیجه تحقیق
یافته ها نشان میدهد وجوه اصلی تأثیرات بحران کم آبی در جامعه روستایی مورد مطالعه به ترتیب متوجه ساختار اجتماعی، بنیانها و فرصتهای اقتصادی مرتبط با بخش کشاورزی و ابعاد محیطی در رابطه با مدیریت و کیفیت اراضی زراعی میباشد.بر تأثیرات اقتصادی خشکسالی بر تغییر کاربری اراضی روستایی در مقیاسهای زمانی چندساله و در نتیجه کاهش میزان درآمد و فرصتهای شغلی روستاییان تأکید شده است.در این پژوهش درباره تأثیرات اجتماعی خشکسالی، مواردی مانند تنش جسمی و روانی، اضطراب و افسردگی، درگیریهای خانوادگی، کاهش کیفیت زندگی افراد، افزایش مهاجرت و افزایش فقر عمومی بیان شده است
