بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش، به منظور بررسی تأثیر کاربرد کودهاي آلی، زیستی و نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد دو لاین تریتیکاله، در سال 1392-93 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایح نشان داد اثر کودهاي آلی، زیستی و نیتروژن بر ارتفاع نهایی، عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله دو لاین تریتیکاله معنیدار بود . - p<0/05 - کود زیستی و کود گوسفندي عملکرد دانه لاین ET8318 را نسبت به شاهد 37,9 درصد افزایش داد. نتایج این تحقیق نشان داد که کودهاي آلی و زیستی به اندازه کود شیمیایی نیتروژن می توانند اثرات مثبت و معنی داري بر عملکرد و اجزاي عملکرد تریتیکاله داشته باشند.
مقدمه
استفاده از کود هاي شیمیایی معدنی سریعترین راه براي تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان می باشد، اما هزینه هاي زیاد مصرف کود هاي شیمیایی، ایجاد آلودگی، تخریب محیط زیست و خاك گاهاً نگران کننده می باشد. این در حالی است که توسعه کاربرد منابع گیاهی و دامی قابل تجدید و منابع بیولوژیک به صورت جایگزین و یا به همراه منابع شیمیایی می تواند نقش مهمی در باروري و حفظ فعالیت هاي بیولوژیک، مواد آلی خاك، سلامت بوم نظام زراعی و افزایش کیفیت محصولات زراعی داشته باشد
کود هاي دامی و کمپوست علاوه بر تأمین مواد آلی و نقش تغذیه اي، در بهبود کیفیت محصولات، خواص فیزیکی خاك و افزایش فعالیت بیولوژیک خاك تأثیر بسزایی دارند. تریتیکاله - X Trticosecale - Wittmack با داشتن ظرفیت بالاي تولید، می تواند در تأمین نیازهاي غذایی انسان و دام نقش مهمی ایفا کند. با توجه به تلاش هایی که در زمینه تولید محصولی با کیفیت برتر والد گندم - Triticum aestivum L. - و داراي تحمل به تنش هاي زنده و غیرزنده والد چاودار - Secale cereal L. - انجام شده است، ارقام جدید تریتیکاله با بهترین ارقام گندم از نظر ظرفیت عملکرد تحت شرایط مطلوب برابر بوده، ولی در انواع خاك هاي حاشیه اي پر محصول تر از گندم هستند
با توجه به رویکردهاي کشاورزي اکولوژیک بر مبناي کاربرد اصول اکولوژیک، مدیریت تلفیقی عناصر غذایی، توجه به کیفیت محصولات در مقابل کمیت آنها و کاهش آلودگی هاي زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه کود هاي شیمیایی در اکوسیستم هاي کشاورزي، این مطالعه با هدف ارزیابی کاربرد کود هاي آلی، زیستی و نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد تریتیکاله انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش، به منظور بررسی تأثیر کاربرد کودهاي آلی، زیستی و نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد دو لاین تریتیکاله، در سال 1392-93 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز و در قالب طرح کامًلا تصادفی با سه تکرار انجام شد.
فاکتورهاي مورد مطالعه شامل: دو لاین تریتیکاله - سناباد ET8318 و - ET8215 و کودها شامل: ورمی کمپوست - VC - ، گوسفندي - SM - ، گاوي - CM - ، نیتروژن - N - و کود زیستی ازتوباکتر - AB - بود. براي تیمار هاي کود هاي آلی - بر مبناي کاربرد 50 تن در هکتار - 150 گرم از هر نوع از کود هاي آلی به گلدان هاي 6 کیلوگرمی، اضافه و با خاك گلدان مخلوط گردید. قطر و ارتفاع گلدان ها به ترتیب 25 و 26 سانتی متر بود. به منظور کاربرد کود زیستی در تیمار هاي مربوطه، بذرها قبل از کشت طبق دستورالعمل شرکت سازنده - زیست فناور سبز - ، تلقیح شدند.
به این صورت که بذرها با 100 میلی لیتر آب مقطر مخلوط و آغشته شد، به نحوي که پوشش یکنواختی از مایع ایجاد شده روي سطح بذرها را بپوشاند. سپس بذرها در سایه خشک شد. عملیات کاشت در تاریخ 6 آذر انجام گرفت. کود نیتروژن از منبع اوره بر مبناي 200 کیلوگرم در هکتار به صورت سرك و در دو مرحله - کاشت و ساقه رفتن - به گلدان هاي تیمار نیتروژن افزوده شد.
در هر گلدان 10 عدد بذر کشت گردید که در مرحله 3 برگی تنک شدند و 3 گیاهچه در هر گلدان باقی ماند. ارتفاع بوته در 2 مرحله 5 برگی و انتهاي سنبله رفتن اندازه گیري شد. طول سنبله، تعداد دانه در بوته، وزن خشک بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه هر بوته اندازه گیري شد. داده هاي حاصل از آزمایش با نرم افزار SAS 2009 تجزیه آماري شد و میانگین ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدند. براي رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده شد.
نتایج و بحث
تعداد دانه در سنبله
استفاده از تیمارهاي کودي باعث افزایش معنی دار تعداد دانه در سنبله در دو لاین ET8318 و ET8215 شد . - p<0/05 - بیشترین تعداد دانه در سنبله در لاین ET8318 مربوط به تیمار ورمی کمپوست - 57/33 - و کمترین هم در تیمار شاهد - 26/66 - مشاهده شد. بیشترین تعداد دانه در سنبله در لاین ET8215 مربوط به تیمار نیتروژن - 42/66 - که البته تفاوت معنی داري با سایر کودهاي آلی نداشت. کمترین تعداد دانه در سنبله در لاین ET8215 متعلق به تیمار شاهد - 20/33 - بود - شکل. - 1
کاوندر و همکاران - 2003 - گزارش کردند که کودهاي آلی از طریق تحریک ریز جانداران مفید خاك و عرضه مداوم و پایدار عناصر معدنی به ویژه نیتروژن به گیاه، موجب افزایش اجزاء عملکرد در گیاه می شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت کودهاي آلی و ازتوباکتر به اندازه ي کودهاي شیمیایی تاثیر مثبتی بر اجزاي عملکرد به خصوص تعداد دانه در سنبله دارد و با توجه به مصرف بی رویه کودهاي شیمیایی و مشکلات ناشی از آن می توان اظهار داشت که در راستاي کاهش مصرف کودهاي شیمیایی و نیل به اهداف کشاورزي پایدار بخش زیادي از نیاز نیتروژن گیاه تریتیکاله را می توان با کاربرد کود آلی و زیستی تامین نمود.
شکل .1 اثر تیمارهاي کودي بر تعداد دانه در سنبله دو لاین ET8318 و ET8215 تریتیکاله: SM , VC, , CM, N C0, A.B, به ترتیب بدون کود، ازتوباکتر، کود گوسفندي ، ورمی کمپوست، کود گاوي و نیتروژن. میانگین هاي با حروف مشابه بر اساس آزمون LSD - 0.05 - داراي اختلاف معنی دار نمی باشند.
وزن هزار دانه
بیشترین وزن هزار دانه مربوط به لاین ET8318 با تیمار کود گوسفندي 43 - گرم - بود. تیمارهاي نیتروژن 35/34 - گرم - ، کود گاوي 35 - گرم - و ازتوباکتر 37 - گرم - با تیمار شاهد 32/37 - گرم - تفاوت معنی داري نداشتند. به نظر می رسد افزایش وزن هزار دانه در لاین ET8318 بیشتر تحت تاثیر عوامل ژنتیکی می باشد و تیمارهاي کودي تاثیري در بیشتر شدن وزن هزار دانه در لاین ET8318 نداشت. وزن هزار دانه لاین ET8215 تحت تاثیر کودهاي آلی افزایش یافت. بیشترین وزن هزار دانه لاین ET8215 در تیمار ورمی کمپوست 37/66 - گرم - بود که البته اختلاف معنی داري با کود گوسفندي 35/66 - گرم - و تیمار کود گاوي 35/66 - گرم - نداشت - شکل. - 2 حمد و همکاران - 2010 - گزارش کردند که وزن هزار دانه با کاربرد کود آلی افزایش یافت دلیل این افزایش را می توان به اثر هاي مثبت کودهاي آلی بر ساختمان خاك، رشد ریشه و جذب بهتر عناصر غذایی توسط گیاه گندم نسبت داد.
شکل .2 اثر تیمارهاي کودي بر وزن هزار دانه دو لاین ET8318 و ET8215 تریتیکاله: C0, SM , VC, , CM, N A.B, به ترتیب بدون کود، ازتوباکتر، کود گوسفندي ، ورمی کمپوست، کود گاوي و نیتروژن. میانگین هاي با حروف مشابه بر اساس آزمون LSD - 0.05 - داراي اختلاف معنی دار نمی باشند.
