بخشی از مقاله
مقدمه
ترکیبات فسفري بر عکس ازت نسبتاً غیر محلولند و حرکت آنها در نیمرخ خاك بسیار کند و تابعی از میزان رطوبت خاك است. ملکوتی - 1378 - گزارش کرد که از 750 هزار تن کود فسفاته مصرفی سالیانه 250 هزار تن در داخل کشور تولید و بقیه از خارج وارد می شود، با عنایت به فراوانی معادن و ارزانی خاك فسفات در داخل کشور، همچنین با توجه به محدود بودن منابع فسفر در جهان در افزایش لجام گسیخته قیمت آن، باید سعی شود که روشی براي جایگزینی این کودهاي وارداتی با کودهاي مناسب از منابع داخلی تدبیر شود. در حالت عادي فسفر قابل جذب در خاك فسفات زیاد نیست ولی نتایج تحقیقات انجام شده توسط گانی و همکاران، - - 1994؛ تاندون و پراکاش ، - 1988 - ؛ تات - 1995 - ؛ کیلهام، - 1994 - نشان می دهد که می توان با اعمال روشهایی فسفر قابل جذب را در این ماده افزایش داد. از جمله این روش ها کاربرد گوگرد همراه با تیوباسیلوس می باشد. بشارتی و صالح راستین - 1378 - گزارش کردند باکتري هاي جنس تیوباسیلوس از مهمترین و رایج ترین انواع باکتري هاي اکسید کننده گوگرد در اکثر خاکهاي زراعی می باشند. از این باکتري ها براي تولید نوعی کود فسفاتی به نام بیوسوپر1 استفاده می گردد. بیوسوپر مخلوطی از خاك فسفات و گوگرد است که با افزودن باکتري هاي تیوباسیلوس به دست می آید. برنز ، - 1967 - ؛ داوود و همکاران، - 1985 - ؛ هوي فت و سورنسن، - - 1969 گزارش کرده اند که مصرف گوگرد و تولید اسید سولفوریک در نتیجه اکسایش آن، باعث کاهش pH ، تأمین سولفات مورد نیاز گیاهان و افزایش قابلیت جذب فسفر و عناصر کم مصرف در خاکهاي آهکی و قلیایی می شود. آتوي و اولسن، - 1966 - ؛ کیتامس و آتوي، - - 1995 گزارش کردند کاربرد باکتریهاي تیوباسیلوس همراه با مواد آلی گوگرد و خاك فسفات در زراعت هاي مختلف از جمله ذرت علوفه اي قابلیت جذب فسفر موجود در خاك فسفات را افزایش می دهد. مودایش و همکاران - 1989 - در تحقیقی اثر گوگرد را بر خصوصیات شیمیایی و قابلیت دسترسی عناصر غذایی در خاکهاي آهکی در آزمایش گلخانه اي در سه خاك آهکی که از نظر بافت، مقدار آهک، مقدار فسفر و عناصر کم مصرف با یکدیگر تفاوت داشتند، با افزودن مقادیر مختلف گوگرد مورد مطالعه قرار دادند، نتایج نشان داد که در هر سه نوع خاك pH نسبت به شاهد به طور معنی دار کاهش یافته و مقدار آهن، مس، منگنز، و فسفر قابل دسترس افزایش معنی دار داشته است. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر نوع خاك، منابع کودي فسفره و استفاده از گوگرد به همراه تیوباسیلوس بر روي فسفر اولسن خاك می باشد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوکهاي کامل تصادفی با 16 تیمار در سه تکرار در شرایط کنترل شده شامل نوع خاك در 2 سطح آهک زیاد - - %35 و کم - - %7/6 ، کود فسفره با چهار سطح - بدون مصرف کود ، مصرف 100 میلی گرم در کیلوگرم فسفر خالص از منبع سوپر فسفات تریپل ، مصرف 100 میلی گرم در کیلوگرم فسفر خالص از منبع فسفات آمونیوم، مصرف 100 میلی گرم در کیلوگرم فسفر خالص از منبع خاك فسفات - ، مایه تلقیح تیوباسیلوس با دو سطح - مصرف تیوباسیلوس - %10 وزن گوگرد - به همراه گوگرد - %2 وزن خاك - و بدون مصرف کود - انجام شد . پس از اعمال تیمارها رطوبت خاك در شرایط 0/8 FC نگهداري شد ، فسفر عصاره گیري به روش اولسن در خاك پس از 1 ، 2 ، 5 ، 10 ، 20 ، 40 ، 80 ، 140 ، 200 و 365 روز پس از اعمال تیمارها مورد بررسی قرار گرفت و توسط نرم افزارهاي آماري تجزیه و تحلیل گردید.
ویژگی خاکهاي مورد مطالعه در - جدول - 1آمده است.
جدول -1 خصوصیات شیمیایی و شکل هاي معدنی خاکهاي مورد بررسی
Ca2-P دي کلسیم فسفات، Ca8-P اکتا کلسیم فسفات، Al-P فسفات آلومینیوم، Fe-P فسفات آهن، O-P فسفر محبوس،Ca10-P آپاتیت
نتایج و بحث
جدول2 نتایج تجزیه واریانس اثرات نوع خاك ، منابع کود فسفره ، گوگرد تلقیح شده با تیوباسیلوس و زمان را بر روي میزان فسفر اولسن خاك را نشان می دهد. نتایج نشانگر آن است که کلیه اثرات اصلی و متقابل بر میزان فسفر اولسن خاك در سطح یک درصد معنی دار است. - لازم به ذکر است در کلیه جداول تجزیه واریانس اعداد میانگین مربعات ذکر گردیده است - .
جدول-2 نتایج تجزیه واریانس اثرات نوع خاك ، منابع کود فسفره ، تیوباسیلوس به همراه گوگرد و زمان بر روي میزان فسفر اولسن خاك
در شرایط مصرف تیوباسیلوس به همراه گوگرد و در شرایط منابع مختلف کود فسفره در تمامی تیمارها اثرات کاملاً معنی داري در افزایش فسفر اولسن خاك وجود دارد. در این رابطه محققان متعددي گزارش داده اند که مصرف گوگرد و تولید اسید سولفوریک حاصل از اکسایش آن توسط باکتري تیوباسیلوس باعث کاهش pH ، تأمین سولفات مورد نیاز گیاهان و افزایش قابلیت جذب فسفر و عناصر ریزمغذي در خاکهاي آهکی می شود -
در شکل1 مقایسه میانگین اثرات متقابل نوع خاك و مصرف گوگرد به همراه تیوباسیلوس بر فسفر اولسن خاك مشخص شده است.
شکل2 مقایسه میانگین اثرات متقابل مصرف تیوباسیلوس به همراه گوگرد و منابع کود فسفره بر میزان فسفر اولسن خاك را مشخص می کند.
