بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تلقیح بذر با باکتریهای محرک رشد و محلولپاشی نانو اکسید آهن در شرایط کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد تریتیکاله، آزمایشی در سال زراعی1394 در گلخانهی تحقیقاتی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی شامل نانو اکسید آهن در سه سطح - عدم محلولپاشی، محلولپاشی0/3 و0/6گرم در لیتر - و تلقیح بذر با باکتریهای محرک رشد در سه سطح - عدم تلقیح، تلقیح با آزوسپریلیوم و تلقیح با سودوموناس - و سطوح آبیاری - آبیاری کامل، آبیاری تا50درصد چکمهزنی و آبیاری تا50درصد سنبلهدهی - بودند.
بر اساس نتایج جدول تجزیه واریانس اثر همه ی تیمارها بر روی عملکرد تک بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن خشک ریشه، ارتفاع بوته، و وزن صد دانه معنی دار شد . بر اساس جدول مقایسه میانگین بیشترین مقدار صفات در تلقیح با آزوسپریلیوم و محلول پاشی 0/6گرم در لیتر نانو اکسید آهن و آبیاری کامل بدست آمد. بررسی حجم ریشه در شرایط عدم تلقیح 0/6 × گرم نانو اکسید آهن با شرایط تلقیح با سودوموناس 0/3 × در لیتر نشان داد که این ترکیبات تیماری اختلاف معنی داری باهم نداشته و در یک گروه آماری قرار دارند
مقدمه
تنشهای محیطی از مهمترین عوامل تعیین کننده الگوهای پراکنش گیاهی در سطح جهان میباشد و تنش خشکی نیز به سهم خود تعیین کننده بخشی از این پراکنش میباشد. در هر اکوسیستم، هر گونه شرایط محیطی که موجب کاهش تولید به حدی کمتر از مقدار پتانسیل ژنتیکی گردد، میتواند تنش در نظر گرفته شود . - 3 - - .بهرهگیری از نژادهای مختلف باکتریهای محرک رشد، میتواند بسیار حائز اهمیت باشد چرا که با تامین مقادیر کافی عناصر غذایی و فراهمسازی جذب بیشتر آنها، منجر به افزایش عملکرد در گیاهان میشود
آهن از عناصر ضروری و کم مصرف در گیاهان است. این عنصر به عنوان عامل اکسایش و کاهش در بخشی از ساختمان نظیر سیتوکروم و پروتئینهای غیر هم که در فتوسنتز، تنفس و تثبیت نیتروژن نقش دارند، وجود دارد . - 1 - تریتیکاله یک غله جدید است که به وسیله انسان و در نتیجه تلاقی ژنومهای گندم و چاودار به وجود آمده است. این گیاه واجد خصوصیات مطلوب چاودار از جمله رشد سریع و قابلیت تولید در اراضی فقیر و کم بازده و از طرف دیگر دارای خصوصیات برتر کیفی و زراعی گندم میباشد. کاشت تریتیکاله در مناطق مختلف دنیا طی سه دهه اخیر بیانگر تطابق و سازگاری آن در محدوده وسیعی از شرایط اقلیمی متفاوت است و همین مسئله آن را به عنوان یک گیاه شاخص در میان غلات معرفی میکند
مواد و روشها
آزمایش در سال1394 درگلخانهی تحقیقاتی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی بر روی تریتیکاله به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی درسه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل محلولپاشی نانو اکسید آهن درسه سطح - عدم محلولپاشی، 0/3 و0/6 گرم در لیتر - و سه سطح تلقیح بذر - عدم تلقیح، تلقیح با آزوسپریلیوم و تلقیح با سودوموناس - و سه سطح آبیاری - آبیاری کامل، آبیاری تا50درصد چکمهزنی و آبیاری تا50درصد سنبلهدهی - بودند.
برای تلقیح بذرها با باکتریهای مورد نظر، میزان هفت گرم مایه تلقیح که هر گرم آن حاوی107 عدد باکتری زنده و فعال بود استفاده شد. از محلول صمغ عربی به نسبت10درصد وزنی حجمی برای چسبندگی بهتر باکتریها به بذر استفاده گردید. تمام بذرها به مدت 4 ساعت درون مایه تلقیح مورد نظر، در شرایط تاریکی قرار گرفتند. سپس در گلدانهای مربوطه کشت شدند. محلولپاشی در دو مرحله از دورهی رویشی - مرحلهی3 تا4 برگی و مرحلهی قبل ظهور سنبله - انجام گرفت.
به منظور تعیین ارتفاع بوته، طول سنبله، عملکرد تک بوته، وزن صد دانه، تعداد دانه در سنبله تعداد 5 بوته در زمان رسیدگی از بوتههای موجود در هر گلدان از سطح خاک کفبر شدند و با ترازویی با دقت 0/001 گرم توزین شدند و میانگین دادههای حاصل به عنوان ارزش آن صفت در جدول تجزیه واریانس مورد استفاده قرار گرفت.
وزن خشک وحجم ریشه ها
پس از خارج سازی ریشهها از خاک، ریشهها برای خشک شدن در آون با دمای 75 درجه سانتیگراد به مدت 72 ساعت قرار داده شد و سپس وزن خشک ریشه با ترازوی دیجیتالی با دقت 0/001 گرم توزین شد. حجم ریشه با استفاده از حجم مشخصی از آب در استوانه مدرج اندازهگیری شد.
تجزیه و تحلیل کلیه دادههای به دست آمده و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزارهای SAS 9.2، Excel انجام شد و میانگینها با آزمون LSD مقایسه شدند.
نتایج و بحث
براساس نتایج جدول تجزیه واریانس، اثر تلقیح بذر با باکتریهای زیستی و محدودیت آب بر روی همهی صفات در سطح 1درصد معنیدار شد. و همچنین همهی صفات به غیر از حجم ریشه بطور معنیدار تحت تاثیر محلولپاشی نانو اکسید آهن قرار گرفتند. صفات تعداد دانه در سنبله، وزن خشک ریشه، ارتفاع بوته بصورت معنیداری تحت تاثیر ترکیب تیماری آهن و محدودیت آبی قرار گرفتند و بقیهی صفات در این ترکیب تیماری غیر معنیدار شدند. اثر ترکیب تیماری باکتری و سطوح آبیاری بر صفات عملکرد تک بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن خشک ریشه، ارتفاع بوته در سطح احتمال 1 درصد و بر روی حجم ریشه در سطح احتمال 5 درصد معنیدار شد. اثر ترکیب تیماری سه گانهی آهن باکتری محدودیت آبی بر روی وزن خشک ریشه در سطح احتمال 1درصد معنیدار و بقیهی صفات غیر معنیدار شد.
عملکرد تک بوته: نتایج حاصل از جدول مقایسه میانگین نشان داد بیشترین عملکرد تک بوته 0/789 - گرم - و کمترین عملکرد - 0/314 - در ترکیب تیماری آهن در باکتری به ترتیب مربوط به 0/6گرم در لیترآهن آزوسپریلیوم و عدم محلولپاشی عدم تلقیح میباشد و در ترکیب تیماری باکتری در محدودیت آبی بیشترین عملکرد - 0/85گرم - مربوط به آزوسپریلیوم × آبیاری کامل و کمترین عملکرد - - 0/23 مربوط به سودوموناس × آبیاری تا50درصد چکمهزنی میباشد. تاندون و همکاران - 11 - افزایش عملکرد گندم بر اثر مصرف آهن، منگنز را به ترتیب 780، 860، 540 گرم در هکتار گزارش کردند.
طول سنبله: بر اساس نتایج جدول مقایسه میانگین بیشترین طول سنبله 8/95 - سانتیمتر - و کمترین آن 4/85 - سانتمتر - در ترکیب تیماری آهن در باکتری به ترتیب مربوط به آزوسپریلیوم 0/6 گرم در لیتر و عدم محلولپاشی عدم تلقیح میباشد. نتایج تحقیقات همانترانجان و گرای - - 8 نشان داد که طول سنبله بر اثر مصرف آهن و روی افزایش معنی داری پیدا کرد. ارزانش و همکاران - 4 - افزایش تعداد سنبله، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و در نهایت افزایش عملکرد گندم بر اثر تلقیح با باکتری آزسپریلیوم لیپوفروم را گزارش کردند.
تعداد دانه در سنبله: مقایسه میانگینها نشان داد بیشترین تعداد دانه - 39/9 - در ترکیب تیماری آهن در محدودیت آب مربوط به0/6گرم در لیترآهن × آبیاری کامل و کمترین آن - 15/57 - مربوط به0/3گرم در لیتر × آبیاری تا 50درصد چکمهزنی میباشد. همچنین بین عدم محلولپاشی و محلولپاشی 0/3 گرم در لیتر اختلاف معنیداری وجود نداشت.
همانترانجان و گرای - 8 - نشان دادند که مصرف آهن و روی موجب افزایش معنی دار در تعداد سنبله در متر مربع، طول سنبله و وزن هزار دانه شد. همچنین در ترکیب تیماری باکتری در محدودیت آبی بیشترین تعداد دانه - 37/71 - مربوط به آزوسپریلیوم آبیاری کامل و کمترین تعداد دانه - 15/36 - مربوط به عدم تلقیح آبیاری تا 50درصد چکمهزنی میباشد. در ترکیب تیماری آهن در باکتری بیشترین تعداد دانه - 37/78 - مربوط به آزوسپریلیوم 0/6 ×گرم در لیتر و کمترین آن - 16/33 - مربوط به عدم تلقیح 0/3گرم در لیتر میباشد.
فولچیرینی و فریونی - 7 - افزایش تعداد دانههای بلال بر اثر تلقیح بذر با باکتری آزوسپریلیوم را گزارش کردند.
حجم ریشه: مقایسه میانگینها نشان داد در ترکیب تیماری آهن در باکتری بیشترین حجم ریشه 18/80 - سانتی متر مکعب - مربوط به 0/6گرم در لیتر × آزوسپریلیوم میباشد. و بین عدم تلقیح 0/6 ×گرم در لیتر با سودوموناس 0/3 گرم در لیتر تفاوت معنیداری وجود نداشت و در یک گروه آماری قرار گرفتند.
