بخشی از مقاله
چکیده
برخورداري از مسکن مناسب علاوه بر اینکه از نیازهاي اولیه ي انسان در جوامع مدنی است، یکی از بخش هاي کلیديِ اقتصاد نیز بشمار می آید. در دهه هاي گذشته، اغلب کشورهاي در حال توسعه، اهمیت صنعت ساختمان و مسکن را بعنوان عامل اصلیِ رشد اقتصادي نادیده میگرفتند؛ اما امروزه دولت ها برآنند که از طریق اتخاذ استراتژي هایی، شرایط مناسبی را در سطح کلان براي پاسخ به این نیاز فراهم کنند
ما در این مقاله نشان میدهیم که صنعتی سازي ساختمان و مسکن بعنوان رویکردي جدید و راهبردي، خواهد توانست با رویکردهاي نوآورانه و کارآفرینانه اي که در خود دارد، نقش سازنده اي را در اقتصاد کلان کشور ایفا کند؛از جمله ي این رویکردها می توان توسعه ي توانمندي شناسایی و بهره برداري از فرصت هاي جدید در صنعت و در پی آن گسترش بازار مسکن ، زمینه سازي براي ایجاد شرکت هاي بزرگ تولید مسکن – به دلیل اینکه شرکت هاي بزرگ، نوآوري و کارآفرینی را بطور استراتژیک جهت خلق ثروت مستمر با هم یکپارچه می سازند- و تخصصی شدن فعالیت ها، ایجاد اشتغال و درآمد را معرفی نمود.
بنابراین هدف این مقاله ابتدا، بررسی نقش صنعت مزبور در رشد اقتصاد و تولید ثروت ملی، سپس تبیین تأثیرات رویکردهاي هاي نوآورانه و کارآفرینانهيِ صنعتی سازي بر تولید ثروت و در پایان ارائه ي راهکارهایی براي برنامه ریزي و مدیریت مناسب این صنعت می باشد.
-1 مقدمه
برخورداري از مسکن مناسب از جمله نیازهاي اولیه ي انسان در جوامع مدنی بوده - قلعه نوئی و همکاران، 1389، ص - 1 و نقش حیاتیاي را بعنوان زیستگاه یا سرپناه انسان ها ایفا می کن
از طرفی نیز لزوم تأمین مسکن براي جمعیت جوان و رو به رشد ایران به ویژه در مراکز شهري، بخش مسکن را به یکی از بخش هاي کلیدي اقتصاد و به عنوان موتور محرکه اي براي رشد و توسعهي اقتصاد تبدیل کرده است. اما آنچه که امروزه مورد توجه محققان، اقتصاددانان و متخصصان قرار گرفته این است که، به ساختمان و مسکن به عنوان صنعتی نگریسته می شود که نقش مهمی را در توسعهي فرهنگی، اجتماعی، اقتصادي و تولید ناخالص داخلی5 دارد بطوریکه توسعهي این صنعت به عنوان یکی از مظاهر رشد و توسعهي کشورها یاد می شود درحالی که در دهه هاي گذشته، اغلب کشورهاي در حال توسعه اهمیت صنعت ساختمان را به عنوان عامل اصلی رشد اقتصادي نادیده می گرفتند
بنابراین نقش اساسی این صنعت باعث شده که امروزه دولت ها در کشورهاي توسعه یافته و در حال توسعه، بخصوص دولت ایران، بر آن باشند که از طریق برنامه ریزي استراتژیک و در پی آن اتخاذ استراتژي هاي مناسب، شرایط مناسبی را در سطح کلان براي پاسخ به این نیاز فراهم کنند
یکی از این استراتژي ها که در برنامه ي چهارم توسعه ي کشور نیز به آن اشاره شده، گذر از روش سنتی ساخت و ساز و حرکت بسمت تولید صنعتی و یا بعبارتی دیگر، اقدام به صنعتی سازي ساختمان و مسکن جهت بهرهگیري مناسب از منابع کشور، ارتقاي شاخص هاي زندگی و کاهش هزینه ها می باشد؛ زیرا صنعتی سازي بعنوان رویکردي جدید و راهبردي، خواهد توانست با ظرفیت هاي بالقوه ي نوآورانه وکارآفرینانه اش، نقش سازنده اي را در اقتصاد کلانِ کشور ایفا کند
از ظرفیت هاي نوآورانه ي صنعتی سازي می توان توسعه ي توانمندي شناسایی و بهره برداري از فرصت هاي جدید در صنعت و در پی آن گسترش بازار مسکن بوسیله ي افزایش عرضه ي مسکن و طراحی و توسعه ي شهرهاي جدید از طریق بکارگیري رویکردهاي تهاجمی و آینده نگرانه ي استراتژي هاي نوآوري را نام برد و از ظرفیت هاي کارآفرینانه ي صنعتی سازي، جستجو و شناسایی فرصت هاي جدید، زمینه سازي براي ایجاد شرکت هاي بزرگ تولید مسکن - نظیر کارخانجات تولید مصالح ساختمانی، کارگاههاي مونتاژ و سایر شرکت هاي وابسته به صنعت ساخت و ساز - ، تخصصی شدن فعالیت ها، ایجاد اشتغال و درآمد و در نهایت خلق ثروت را می توان معرفی نمود. منظور از خلق ثروت، اصطلاح ساده اي است که به رشد اقتصادي و ارتقاي استانداردهاي سطح زندگی افراد، خانواده ها و دولت ها بر می گردد
بنابراین همانطور که اشاره نمودیم، در این مقاله ابتدا نقش ساختمان و مسکن بعنوان یک صنعت در رشد اقتصادي و تولید ثروت ملی مورد بررسی قرار می گیرد، سپس اثرات صنعتی سازي ساختمان و مسکن و مزیت هاي ملی ناشی از آن تبیین می گردد و در نهایت چند راهکار براي برنامه ریزي و مدیریت مناسب این صنعت ارائه می گردد.
-2 صنعت ساختمان و رشد اقتصادي
ساختمان و مسکن، از مهمترین و تأثیرگذارترین بخش هاي اقتصاد کشورها محسوب می شود که قابل تبدیل شدن به موتور محرك اقتصادهاي ملی بخصوص در دوران رکود اقتصادي می باشد و یکی از اجزاي جدانشدنی محیط انسانی و اقتصادي در هر جامعه بشمار می رود - قلعه نوئی و همکاران، . - 1389 به عبارتی دیگر، به ساختمان و مسکن به عنوان صنعتی نگریسته می شود که نقش مهمی را در توسعه ي عوامل فرهنگی ، اجتماعی و شاخص هاي اقتصادي - نظیر - GDP دارد. به همین دلیل، توسعه ي این صنعت به عنوان یکی از مظاهر رشد و توسعه ي کشورها محسوب می شود.
-3 صنعتی سازي ساختمان و مسکن و لزوم بهره گیري از آن در ایران
صنعت ساختمان در ایران، همچنان در دوران کودکیِ خود و یا در مرحله ي نیمه صنعتی بسر می برد. شاید بتوان براي این وضعیت بلوغ زودرس تدارك دید اما مسلماً تا زمانی که دولت و مردم هدف مشترك را در امر ساخت و ساز نداشته باشند، آن را به عنوان ثروت ملی نشناسند و براي آن مشخصه ها و برنامه هاي استراتژیکی را مدون نکنند، صنعت ساختمان ایران ارتقاي کیفی نخواهد داشت و به سرحد خودکفاییِ فنی و صنعتی در امر ساخت و ساز نخواهد رسید. از مهمترین عوامل بازدارنده اي که منجر به عدم گسترش نظام تولید صنعتیِ مسکن در ایران شده است را می توان در جدول 1 مشاهده نمود:
جدول : 1 مهمترین عوامل بازدارنده ي گسترش تولید صنعتیِ مسکن در ایران
- نبود جامعبت و یکپارچگی همه جانبه در برنامه ریزي هاي کلان براي صنعت عدم حمایت کافی در جهت توانمندسازي شرکت هاي ساختمانی در راستاي تولید صنعتی ساختمان و مسکن
- عدم ایفاي نقش مؤثر از سوي دولت در ترویج، هدایت، توسعه و تشویق مسکن صنعتی نقش ضعیف بانک ها در اعطاي تسهیلات براي کمک به شکل گیري تولیدکنندگان بزرگ مسکن - انبوه سازي -
- عدم توجه کافی براي جلوگیري از اتلاف منابع ملی و مصرف بی رویه ي انرژي که انگیزه ي ارتقاي کیفیت و روش ساخت مسکن را کم اثر نموده است.
- عدم آموزش اصول و شرایط صنعتی سازي مسکن در مراکز آموزشی و بعضاً گران بودن فناوري هاي نوین وارداتی و عدم انطباق با شرایط داخلی کشور
علی رغم عوامل بازدارنده، براي رسیدن به جهشی موفقیت آمیز در این صنعت و همچنین جهت بهره گیري از ظرفیت هاي بالقوه ي بخش مسکن و بنوعی گسترش بازار آن نیازمند بکارگیريِ رویکرد جدید و راهبرديِ صنعتی سازي خواهیم بود.
صنعتی سازي، به عنوان وضعیتی از تولید به کمک بهره گیري از فناوري ها و ابزارهاي خودکار - مکانیزه کردن - ، با التزام تجدید ساختار در روابط اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی بصورت دائم و براي جلوگیري از بروز موانعِ جزئی در سر راه بخش هاي مختلف صنعت با هدف افزایش بهره وريِ عوامل تولید تعریف می گردد. در تعریفی جامع، صنعتی سازي عبارتست از، گذر از مرحله ي بنایی سازي - روش هاي سنتی ساخت و ساز - با هدف بهره برداريِ بهینه از منابع - انسانی و مادي - ، همراه با حفظ کیفیت و ارزش محصول تولید شده در راستاي پاسخ دهی به نیازهاي بازار و بهره وري اقتصادي که با استفاده از فناوري هاي یک ساختار نظام مند، بطور کارآ عمل کند.
با توجه به تعاریف فوق از صنعتی سازي، بکارگیري صنعتی سازي ساختمان و مسکن در ایران که با رشد جمعیت همراه است، ضروري می گردد چرا که از راندمان بالا، اثربخشی و توجیه اقتصادي بالایی نسبت به روش سنتی ساخت و ساز، برخوردار خواهد بود
-4 صنعتی سازي ساختمان و مسکن با رویکردهاي نوآورانه و کارآفرینانه
1-4 صنعتی سازي ساختمان و مسکن با رویکرد نوآورانه
بطور کلی، سازمان ها یا صنایع خواهان توسعه بایستی استراتژي هاي بلندمدتی را جهت رویارویی با جهان رقابتی و پویا توسعه دهند . از این میان، نوآوري می تواند یک ابزار رقابتیِ مفید باشد، در صورتیکه صنایع و شرکت ها - سازمان ها - بموقع از آن به عنوان یک استراتژي استفاده کنند زیرا در مطالعات بسیاري، از نوآوري و استراتژي هاي آن به عنوان عامل کلیدي و مبنایی براي خلق ثروت یاد می شود
کاتز و همکاران - - 2010، استراتژي نوآوري را طراحی از پیش تعیین شده، کاربردي و تدریجی جهت اداره ي تخصیص منابع به انواع انواع مختلفی از نوآوري براي دستیابی به اهداف کلیِ استراتژیک و چارچوب تصمیم گیري راهنما براي صنایع و شرکت ها در مورد اینکه چه زمانی بایستی به بهترین حالت گذشته را حذف کرد - نوآوري مطلق - و یا استراتژي و اهداف شرکت را براي متمرکز شدن به کسب و کار آینده تغییر داد - نوآوري تدریجی - ، تعریف کرده اند
هیکمن - 2002 - ، استراتژي هاي نوآوري را به 4 دسته یعنی؛ رشد کسب و کار محوري، بهره برداري از مزایاي استراتژیک، توسعه ي توانمندي هاي جدید و ایجاد تغییرات متحول کننده تقسیم کرد
با توجه به گستردگی حوزه ي عملکرد صنعت ساختمان، راهبرد صنعتی سازي ساختمان و مسکن، با بهره گیري از رویکردهاي نوآورانه و مبتنی بر فناوري هاي نوین در تلاش است تا از طریق بکارگیري دانش جدید در زمینه ي ساخت و ساز، توسعه ي توانمندي هاي جدید در بکارگیري فنون و مصالح نوین، سرعت بخشی اجرا و ساخت و ساز ، تولید انبوه جهت تعادل عرضه و تقاضا، گسترش بازار مسکن و توسعه ي شهرهاي جدید1 و ... به رشد اقتصادي وخلق ثروت دست یابد. اما همانطور که به آن اشاره شده، صنعت ساختمان در ایران در مرحله ي نیمه صنعتی - نوآوري تدریجی - بسر می برد، اما براي دست یافتن به موقعیت ایده آل در صنعت، به یک برنامه ریزي استراتژیک و همچنین جهاد اقتصاديِ تمامی بخش هاي درگیر در این صنعت - بخش هاي صنعتی و خدماتی - نیاز می باشد.
2-4 صنعتی سازي ساختمان و مسکن با رویکرد کارآفرینانه
در مطالعات بسیاري، از کارآفرینی به عنوان مشخصه ي کلیدي رشد اقتصادي یا محرکی براي خلق ثروت در اقتصادهاي توسعه یافته، در حال توسعه و در حال ظهور، نام برده اند؛ به همین دلیل توسعه ي یک کشور نیاز به فعالیت هاي کارآفرینانه و در عین حال استراتژیک دارد تا منجر به افزایش کلی در کارآیی و نرخ بالاي رشد اقتصادي گردد
بنابراین موضوعی که پیوند دهنده ي کارآفرینی و مدیریت استراتژیک باشد یعنی، کارآفرینی استراتژیک نیاز خواهد بود که در آن کارآفرینی به شناسایی و ایجاد فرصت هاي جدید - در جستجوي فرصت -
