بخشی از مقاله
چکیده
توجه به علم و فناوري که موجب ثروت در کشور می شود یک نماد بارز براي جهاد اقتصادي است. ایجاد کانونهاي دانش و صنعت که به تجاري سازي دانش می پردازند، در بیشتر دانشگاهها میزان تولید ثروت دانشگاه و نهایتاً کشور را افزایش می دهد. تجاري سازي دانش جزو یکی از سه سازوکار عمده دانشگاه براي انتقال دانش به صنعت است. در مقایسه با تجاري سازي سایر محصولات، تجاري سازي دانش کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این مطالعه سعی دارد تا با مقایسه فعالیت هاي تجاري سازي دانش سه دانشگاه برتر جهان - دانشگاه کمبریج، دانشگاه هاروارد و کالج سلطنتی لندن - و درآمد حاصل از این فعالیت ها، به تبیین تجاري سازي دانش به عنوان بستري براي تولید ثروت بپردازد.
واژگان کلیدي: تجاري سازي دانش، تولید ثروت، سه دانشگاه هاي برتر جهان
مقدمه
در دنیاي امروز قدرت اقتصادي کشورها متناسب و متکی به حجم تولیدات علمی آن هاست. از یک سو، آنچه مانع توسعه علمی و اقتصادي کشور می شود، دوري نظام اقتصادي، صنعتی و تجاري از نظام علمی، آموزشی و تحقیقاتی کشور است. نباید از بازگفتن این واقعیت هراس داشت که صنعت، تجارت و بازار و به طورکلی اقتصاد ما فاقد یک ریشه علمی و متکی به دانش روز است. از سوي دیگر، تولیدات علمی ما نیز به طور عمده در قفسه کتابخانه ها و محیط هاي بسته حبس شده اند و نمیتوانند به بازار بیایند - طاهري، . - 1388 دانش تولید شده در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی به خودي خود نمیتواند عامل توسعه اقتصادي و افزایش تولید ناخالص و درآمد سرانه شود. مادامی که این دانش فقط در آزمایشگاهها و کلاسهاي درس و نهادهاي پژوهشی بماند، نمی تواند عامل تغییر و پیشرفت جوامع باشد. لذا، میبایست دانش تولید شده در دانشگاهها به منظور مشارکت در توسعه اقتصادي، اجتماعی، محلی و منطقه اي به کار گرفته شود که این امر از طریق تجاري سازي علم و دانش قابل اجرا است. در واقع، براي آنکه بتوانیم شکاف عظیم علمی و اقتصادي کشورمان را با دنیاي پیشرفته پر کنیم، باید دست به انقلابی بزرگ بزنیم و آن تجاري سازي دانش است و تا زمانی که این مشکل حل نشود، ما همچنان در سطحی گسترده، نه به علم دسترسی پیدا خواهیم کرد و نه به ثروت؛ چرا که تجاري سازي دانش مشکل کمبود بودجه هاي عمومی و ضرورت استقلال مالی دانشگاه ها را نیز حل خواهد کرد - امیري و همکاران، . - 1390
تجاري سازي فرآیندي است که به موجب آن ایده، اختراع، دانش و فناوري برخاسته از تحقیق، به تولید کالا و خدمات جدید قابل عرضه در بازار یا بهبود محصولات و فرآیندهاي جاري منجر می شود و در نتیجه پتانسیل دانش و فناوري و نوآوري هاي علمی بطور کامل محقق می شود - فکور،. - 1383 لاندري و همکاران - - 2007، تجاري سازي دانش را در کنار انتشار دانش از طریق همایش ها و انتشارات علمی و آموزش نیروي کار ماهر جزو یکی از سه سازوکار عمده دانشگاه براي انتقال دانش معرفی نموده اند که می تواند به صورت فعالیت هاي مشاوره اي، قراردادهاي تحقیقاتی با صنعت، به ثبت رسانی و تشکیل شرکت هاي انشعابی صورت می گیرد. تجاري سازي دانش و فناوري دانشگاهی بر نوعی سازوکار بازار استوار است و نیازمند آن است که هر دو بعد عرضه و تقاضا مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر، در کنار جهت یابی دانشگاه در مسیر تولید و عرضه دانش و فناوري نیاز است تقاضاي سامان دهی نیز براي دانش و فناوري عرضه شده وجود داشته باشد. این مهم نیازمند توسعه ظرفیت جذب دانش در صنعت، بخش خصوصی و کل نظام اقتصادي کشور است که خود مستلزم حرکت در راستاي رشد و توسعه اقتصادي دانش بنیان است - شریفی و شریف زاده، . - 1389
روش شناسی
پژوهش حاضر به روش مطالعه تطبیقی انجام شده و بر اساس اسناد و مدارك موجود و تحلیل محتواي اسناد، میزان درآمد ایجاد شده از طریق تجاري سازي دانش در دانشگاه هاي منتخب را مورد بررسی قرار داده است. جامعه مورد پژوهش سه دانشگاه اول جهان بر اساس رتبه بندي موسسه عالی تایمز در سال 2010 - دانشگاه کمبریج، دانشگاه هاروارد و کالج سلطنتی لندن - می باشد. البته لازم به ذکر است که در این رتبه بندي دانشگاه ییل در رتبه سوم قرار دارد، اما بدلیل نبودن اطلاعات و اسناد مورد نیاز در مورد این دانشگاه، مجبور به جایگزینی کالج سلطنتی لندن که در رتبه چهارم قرار دارد به عنوان سومین مورد از بررسی شدیم. جهت جمع آوري داده ها، از اسناد و مدارك و منابع کتابخانه اي و الکترونیکی استفاده شده است. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتواي اسناد دانشگاه ها می باشد. در این پژوهش تولید ثروت ناشی از تجاري سازي دانش در دانشگاه ها بر اساس درآمد حاصل از فعالیت هاي دفاتر انتقال فناوري دانشگاه ها به عنوان مراکز انتقال تجاري دانش، سنجیده شده است.
یافته ها
1. مقایسه خدمات ارائه شده در دفاتر انتقال فناوري سه دانشگاه دفاتر انتقال فناوري، موجودیت هاي جدید سازمانی در دانشگاه هاي عصر جدید هستند که به منظور تسهیل انتقال تجاري دانش از دانشگاه به بازار ظهور کرده اند - . - Siegel et al., 2004 نقش عمده دفاتر انتقال فناوري در دانشگاه، حفاظت از دارایی هاي فکري دانشگاه و نتایج پژوهش هاي دانشگاهی و انتقال تجاري دانش از طریق واگذاري حق امتیاز اختراعات یا سایر انواع دارایی هاي فکري ناشی از پژوهش هاي دانشگاهی به صنعت است - . - Siegel et al ., 2003a با توجه به موارد اشاره شده در مورد دفاتر انتقال فناوري دانشگاه ها در زمینه خدماتی که ارائه می دهند می توان گفت که هر یک از این دفاتر خدماتی را از زمان ایجاد دارایی فکري تا بهره برداري از آن ها و حصول به ارزش اقتصادي ارائه می دهند، اما بازه خدمات و نوع خدماتی که بر آن ها تمرکز دارند تا حدودي با یکدیگر متفاوتند.
2. مقایسه عملکرد تولید ثروت سه دانشگاه در تجاري سازي دانش
جدول 2 برخی موارد مربوط به عملکرد سه دانشگاه مورد بررسی را در زمینه دارایی فکري و تجاري سازي آنها نشان می دهد. اطلاعات مربوط به عملکرد دفاتر انتقال فناوري دو دانشگاه انگلیسی، کمبریج و کالج سلطنتی لندن به طور کامل و مشروح در گزارش هاي سالانه شرکت هاي انتقال فناوري این دانشگاه ها قابل دسترس است. در مورد دانشگاه هاروارد تنها اطلاعات مربوط به تعداد اختراعات اعلام شده، اختراعات ثبت شده، تعدا امتیازات واگذار شده و درآمد حاصل از آن در سایت دفتر انتقال فناوري این دانشگاه، ارائه شده است.
