بخشی از مقاله
چکیده
هر کشوری برای پیشبرد منافع ملی و رسیدن به هدف های متعالی در سطوح مختلف، نیازمند داشتن امکانات و سرمایه های موجود در زمینه های گوناگون است. سرمایه های مادی و نیز سرمایه های معنوی - سرمایه های آیکونوگرافیک - در افزایش قدرت ملی کشورها و پیشرفت آنها در سطح منطقه ای و جهانی، نقش آفرین هستند، در این میان، کارکرد سرمایه های معنوی در توسعه و پیشرفت جوامع به علت پایداری و اثر بخشی آنها، شایان توجه است. کشور ایران با تاریخ طولانی و فراز و نشیب خودش، از موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی خاصی برخوردار است که امکان توسعه و پیشرفت کشور را فراهم ساخته است ولی آنچه می تواند موقعیت و وزن ژئوپولیتیکی ایران را در سطح منطقه ای و جهانی ارتقاء دهد، استفاده از سرمایه های معنوی این کشور در کنار عوامل مادی آن است. توجه به تاریخ درخشان این سرزمین و مولفه های علمی، فرهنگی،ایرانی - اسلامی و... این نکته را ضروری می سازد که ایران باید پیش از پیش از قدرت آیکونوگرافیک خودش، در راستای توسعه و پیشرفت، قدم بر دارد. با توجه به چنین مسئله ای، مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، به دنبال بررسی و شناسایی سرمایه های موثر آیکونوگرافیک در اعتلاء و پیشرفت ایران است و اینکه جایگاه این عوامل در این راستا،به چه میزان اثر بخش و راهگشا است.یافته های تحقیق حاکی از آن است که لزوم توجه و استفاده از سرمایه های آیکونوگرافیک، بسترساز توسعه ایران در عرصه داخلی و هم خارجی خواهد بود.
-1مقدمه
توسعه و پیشرفت ملت ها و کشورها در سیر تاریخ از یک روند تکاملی برخوردار بوده است لذا با نگاهی به گذشته و مطالعه فرایند توسعه در آنها متوجه می شویم که مقوله پیشرفت و توسعه کشورها نسبی بوده و کشورهای مختلف در طول تاریخ با پستی و بلندیهای در این زمینه روبه رو بوده اند، کشور کهن ایران نیز از این قاعده مستثنا نبوده و نیست و برخی از حکومت های آن مانند هخامنشیان از قدرت جهانی برخوردار بوده و برخی از آنها در بعد ملی و بعضاً فقط در بعد محلی قدرت داشتند لذا در مسیر پیشرفت و توسعه ایران با دگرگونی فراوانی روبه رو هستم و فرایند توسعه در ایران با گسست های زیادی مواجه بوده است که عوامل گوناگونی در بروز این مسئله دخیل بوده اند. با پیروزی انقلاب اسلامی و سیاستی که نظام سیاسی وقت پیش گرفته است و برنامه های مختلف توسعه و رسیدن به افق چشم انداز و قدرت برتر منطقه، لذا لزوم توجه به فاکتورهای پیشرفت کشور، پیش از پیش احساس می شود. نکته قابل تأمل در فرایند توسعه ایران لزوم توجه به عناصر مادی و معنوی و بهره گیری اصولی از آنها در روند تکامل توسعه و پیشرفت کشور است. لیکن نوشتار حاضر به دنبال بررسی عوامل مختلف آیکونوگرافیک - مولفه های معنوی - در توسعه و پیشرفت ایران است و اینکه نقش آنها در تعالی و ارتقاء ایران به چه شکلی خواهد بود.
-2 روش تحقیق
تحقیق از نوع ماهیت توسعه ای بوده و روش آن توصیفی -تحلیلی می باشد،گرد آوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای - کتب،مقالات - و تحلیل استنباطی انجام گرفته، در ادامه بر اساس یافته های تحقیق و استدلال محقق، به جمع بندی داده ها و نتیجه گیری پرداخته خواهد شد.
-3سرمایه های آیکونوگرافیک
در آیکونوگرافی، سرزمین گرایی نیازمند پدیده های روحانی یا معنوی به عنوان زیر بنای اصلی کار است. استوارترین عامل در این راستا،عامل معنوی است نه آنچه در جهان مادی یافت شدنی است - مجتهدزاده،. - 160:1381 تمام عوامل طبیعی درگروه عوامل مادی قرار گرفته و بیشتر عوامل انسانی همچون مذهب و فرهنگ دارای جنبه معنوی و برخی همچون اختلاف سطح زندگی دارای جنبه مادی هستند - حافظ نیا و الله وردی زاده،. - 51:1389 پابرجاترین واقعیت ها آن هایی است که مربوط به عالم معنوی می شود، نه آنهایی که در جهان مادی وجود دارد. این پدیده ها یا نهادهای معنوی و انسانی است که فضای انسانی را به گونه محیطی مستقل از دیگر محیط های انسانی در می آورد و متمایز می کند و وجود افراد، آن فضای انسانی ویژه را از حس استقلال و هویت ملی برخوردار می کند - مجتهدزاده،. - 33:1381 بر این اساس ظرفیتهای عظیم معنوی، هویتی و علل وجودی متعدد با آرمان مشترک سیاسی قوی، ایران را از سایر کشورهای پیرامونی متفاوت و متمایز نموده است. این عناصر آمیخته روحانی و معنوی، فرهنگی ، دینی، تعلق سرزمینی ، همگرایی و همسویی و همبستگی ملی و از همه مهمتر اقتدار ملی و گرایش پیرامون به مرکز را تقویت میکند. به طوری که این اصول مشترک حاکم بر این فضا و واحد سیاسی با هویت فرهنگی و تمدنی چند هزار ساله امروز جذابیتهایی برای سایر ملتها ایجاد نموده است. بنابراین تبادلات و مناسبات هویت ملی، داد و ستد دائمی فرهنگی اندیشهها، سلیقهها، باورها و رویکردهای اجتماعی، دین، مذهب - شعیه - ، هنر، تاریخ ،ادبیات، زبان، آداب و رسوم آیین های ملی - نوروز میراث ناملموس - ، مفاخر ملی، میراث مشترک فرهنگی تاریخی، تمدنی و امنیت از عناصر آیکونوگرافیک - معنوی و روحانی - ایران است که علیرغم مهاجمان بیرونی، در طول تاریخ اصالت خود را حفظ نموده و در جهان دگرگون شونده امروز همواره با نفوذ هویتی و فرهنگی نقشآفرین و تاثیرگذار است و در گسلهها و گسستهای تاریخی این عوامل معنوی بوده است که نیروهای مرکز گریز را به نیروهای گراینده به مرکز تبدیل نموده و نیروهای مهاجم بیرونی را تحت تأثیر فرهنگ پر نفوذ خود قرار داده است. در نتیجه آنچه قدرت ملی ایران را به جلو پیش خواهد برد بهره مندی از مولفه های معنوی در کنار عناصر مادی است و تاریخ گذشته ایران نیز بر این موضوع صحه گذاشته است.
-4 انواع قدرت - سرمایه -
هر فرهنگ و جامعه ای عوامل معنوی خاص خود را دارد. در ایران فاکتورهای مانند:دین - مذهب - ، زبان، پیشینه تاریخی، آداب و رسوم و... مولفه های معنوی و یکپارچگی ملت محسوب می شوند و نقش اساسی در فرایند ملت سازی ایفا می کنند. هر کشوری از دو نوع سرمایه - قدرت - سخت و نرم برخوردار است، ترکیب هر دو نوع قدرت و استفاده مناسب از آن، قدرت هوشمند برای آن کشور و ملت برخوردار خواهد ساخت. عناصر آیکونوگرافیک از جمله قدرت های نرم یک کشور به حساب می آید. شکل ذیل این مسئله را نشان می دهد:
قدرت سخت اصولاً بعد روحی و فرهنگی نداشته بلکه بیشتر از بعد فیزیکی و ساختاری برخوردار بوده مانند نیروی نظامی یک کشور یا مسایل جغرافیایی و طبیعی،که از پایداری زیادی برخوردار هستند،ولی قدرت نرم به این معنا است که بر اساس عناصر معنوی و غیرمادی، نفوذ در رفتار دیگران داشته باشد. پس بیشتر عناصر معنوی و ابعاد معنوی در این نوع قدرت اهمیت دارد. در جهان امروز بیشتر تأکید بر قدرت نرم است تا قدرت سخت. ضرورتاً کشوری که قدرت نظامی برتر دارد دلیل بر نفوذ مستمر آن نیست. برای مثال عربستان خیلی از این امکانات را دارد و بعد از آمریکا و چین بیشترین هزینه نظامی را در جهان دارا است اما میبینیم که این کشور نفوذ آنچنانی در کشورهای جهان ندارد. در کل می توان که قدرت یک مقوله بسیار پیچیدهای است که مؤلفههای زیادی در آن دخالت دارد و در دنیای امروز عناصر غیرمادی و فرهنگی - آیکونوگرافیک - قدرت بیشتر مورد توجه است.کشور ایران نیز با پیشینه تاریخی غنی خود و با توجه به قابلیت های موجود، باید از قدرت آیکونوگرافیک - معنوی و فرهنگی - پیش از پیش بهره بگیرد تا فرایند توسعه و پیشرفت را در منطقه و جهان برای خودش رقم زد.
-5 بررسی عناصر آیکونوگرافیک
پس از بررسی و مطالعات صورت گرفته، عناصر و سرمایه های آیکونوگرافیک ذیل توسط محقق شناسایی و در ادامه به اختصار، نقش آنها در توسعه و پیشرفت ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
-1-5 علم و دانش
تولید و کاربرد قدرت نرم بر مبنای فرهنگ،تمدن،دپیلماسی و با بهره گیری از تکنولوژی اطلاعات،مستلزم داشتن سطح قابل قبول و موثری از تولید و اشاعه علم و تکنولوژی می باشد - حافظ نیا،. - 59:1386 توسعه علم و تکنولوژی برای توسعه پایدار هر کشوری در جهان امروز امری حیاتی است - عباسی و علیمردانی،. - 143:1393 علم، بنیاد هر تمدنی است و در حفظ ساختار سیاسی و اجتماعی و حتی در بر آوردن نیازهای اساسی فرهنگ و مردم خود یاری گر است - پدرام و طبائیان،. - 18:1392 پیشرفت علمی، زمینه ساز توسعه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. امروزه بر خلاف گذشته،کشوری قویتر است که از لحاظ تولید علم قدرتمندتر باشدصرفاً. داشتن منابع اولیه و جمعیتی یا مساحت سرزمینی باعث قدرتمندی یک کشور نمی شود.
