بخشی از مقاله
چکیده
انسان موجودی است برتر از سایر موجودات عالم، با ابزارهای خارق العاده ای چون عقل و اراده و اختیار، اما همین انسان برای شکوفایی عقل و جهت دهی صحیح به اراده واختیارش، نیاز به تعلیم وتربیت دارد و به همین دلیل تربیت، از اهم مسائل زندگی هر انسان بوده و شکل گیری شخصیت هر انسانی وابسته به تربیت اوست. از سوی دیگر با توجه به این که خداوند انسان را به گونه ای آفریده است که برای رفع نیازهای متعدد خود با اجتماع و در اجتماع زندگی کند ، لذا می توان گفت که تربیت امری تنها فردی نبوده ، بلکه جنبه اجتماعی آن نیز دارای اهمیت زیادی می باشد. نظام تربیت اجتماعی عبارت است از مجموعه اندیشه ها، نظریه ها و تدابیری که به طور منظم و سازمان یافته، موجبات تعالی جامعه و افراد آن را در زمینه های مختلف فراهم می آورد. این مجموعه نظریه ها و تدابیر را می توان در قالب مبانی، اصول و روش های تربیت اجتماعی دسته بندی نمود. باید توجه داشت که هر مکتب و اندیشه ای دارای دیدگاه های خاصی بوده و مبانی، اصول و روش های متفاوتی را برای تربیت اجتماعی ارائه می کند، لذا با توجه به این که جامعه ما یک جامعه اسلامی است لذا در این تحقیق سعی شده است تا مبانی، اصول و روش های تربیت اجتماعی متناسب با معیارهای اسلامی مورد بررسی تبیین قرار گیرد. روش تحقیق توصیفی بوده وشیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است. واژگان کلیدی : اصول ، روشها ، تربیت اجتماعی ، اسلام
مقدمه :
تمامی مکاتب الهی و بشری این اصل را پذیرفته اند که در صورتی می توان به جامعه، نظم و ثبات بخشید که حقوق و تکالیفی که برای انسانها در نظر گرفته شده است بخوبی مورد عمل قرار گیرد، که این مهم تنها در سایه تربیت صحیح محقق خواهد شد.تربیت صحیح در هر جامعه ای موجب پرورش انسانهایی می شود که تنها به فکر خود نیستند ، بلکه به آرمان های والایی فکر می کنند تا جامعه ای مستقل و آزاد و حکومتی عادلانه داشته باشند.»تربیت« به مفهوم عام آن شامل جنبه های گوناگون جسمانی ،روانی ، عاطفی، عقلانی، اجتماعی، اخلاقی و دینی است و هریک از این ابعاد به لحاظ روانشناختی و تربیتی در زندگی انسان اهمیت فراوان دارد . - شریعتمداری،. - 1374
تربیت اجتماعی یکی از عواملی است که تاثیر شگرفی بر سایر ابعاد دارد و تحقق آن به محیط مساعد نیاز دارد. همه انسانها نیازمند رابطه و برقراری ارتباط با دیگران هستند؛ چرا که انسان ذاتا موجودی است اجتماعی و حیات و زندگی پویا و مولد آدمی در گرو روابط بین فردی و ارتباطات موثر و مفید و متقابل با دیگران است؛به سخن دیگر بدون ارتباطات موثر اجتماعی و تعامل بین فردی،انسان نمی تواند به رشد مطلوب و شکوفایی شخصیت خود برسد.انسان موجودی اجتماعی است و برای بهزیستی و همزیستی مسالمت آمیز، ناگریز به همکاری با دیگران، مشارکت در عرصه های مختلف اجتماعی، پذیرش مسئولیت و داشتن سهمی برای سازندگی خویش است؛ زیرا نیازها و خواسته های گوناگون او را وادار می کند که با مساعدت و یاری دیگران، موانع و مشکلات را از پیش پای خود بردارد و اطمینان و آرامش خود را حفظ، و به سوی کمال مطلوب حرکت کند. - عابدینی، - 1383
اهمیت وضرورت پژوهش :
تربیت اجتماعی ، انطباقی آگاهانه و با اراده و هدفدار است،نه تحمیلی و اجباری و نه روش تقلیدی و کورکورانه و بی هدف و این چنین نیست که تاثیرات معین عرصه های گوناگون اجتماعی و فرهنگی مانع شود که فرد لزوما صورت انفعالی،متاثر از جامعه و وضعیت اجتماعی خویش باشد.می توان با توجه به بیانات حضرت امیر - ع - گفت فرایند تربیت اجتماعی و اجتماعی شدن به طور نسبی از ویژگی نسبیت گرایی برخوردار است و هرکس به تناسب تجربه،نگرش و ظرفیت خود،واقعیت های بیرونی را درون سازی می کند؛یعنی همه نظمها و هنجارها و ارشهای اجتماعی به منزله مظروفی در ظرف طبیعی انسان شکل جدیدی به خود می گیرد ، لذا نبودن تربیت اجتماعی مناسب در هر جامعه به معظلات فراوانی برای افراد آن جامعه منجر خواهد شد؛ لذا بر عهده گرفتن تربیت اجتماعی از جمله وظایف مسئولان تربیتی و حاکمان آن جامعه است.پیمودن این راه مستلزم توجه به الگوهای مطمئن عملی است تا با نصب العین قرار دادن دیدگاه ها و سیره عملی آنان،هم راه صحیح بندگی و سعادت را بپیمایند و هم در این وادی سریعتر به مقصد برسند.تربیت اجتماعی از ابعاد مهم تربیت در نظام تربیتی اسلام است.اسلام دین عزلت گزینی و فردگرایی نیست، بلکه علاوه بر توجه به امور فردی، به مسائل اجتماعی نیز توجه دارد و این یکی از امتیازهای بزرگ دین اسلام است.
روش تحقیق :
این پژوهش توصیفی بوده وشیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است.
مفهوم شناسی تربیت اجتماعی
-1مفهوم تربیت
تربیت، انتخاب گفتار و رفتار مناسب، ایجاد شرایط و عوامل لازم و کمک به شخص متربی است تا بتواند استعدادهای نهفته اش را در تمام ابعاد وجود و به طور هماهنگ پرورش شکوفا سازد و به سوی هدف و کمال مطلوب تدریجاّ حرکت کند .تربیت به مفهوم آن؛ شامل جنبه های گوناگون جسمانی، روانی، عاطفی، عقلانی، اجتماعی، اخلاقی و دینی است که هریک از این ابعاد به لحاظ روانشناختی و تربیتی در زندگی انسان اهمیت فراوان دارد. . - امینی، - 1380
-2تربیت اجتماعی
تربیت اجتماعی،که از دو واژه تربیت و اجتماع مرکب است در لغت به معنای رشد و نمو دادن ابعاد اجتماعی است و چون در مورد انسان به کار می رود، مراد شکوفا کردن استعدادهای مدنی و جمعی آدمیان است.در اصطلاح مقصود از تربیت اجتماعی، پرورش جنبه یا جنبه هایی از شخصیت آدمی است.که به زندگی او در میان جامعه مربوط است تا از این طریق به بهترین شکل، حقوق، وظایف و مسئولیت های خود را نسبت به دیگر همنوعان،هم کیشان،و هم مسلکان خود بشناسد و آگاهانه و با عشق برای عمل به آن وظایف و مسئولیت ها قیام کند. تربیت اجتماعی به معنای واقعی آن قبل از هر چیز مستلزم رشد همه جانبه و همزمان دو صفت به ظاهر متضاد »حس تفرد« و »حس اجتماعی« است.در واقع انسان و جامعه در هم تنیده اند؛ انسان وقتی خود را می یابد که در تعامل با جامعه قرار گیرد و جامعه هنگامی به هدف خود می رسد که به فردیت و هویت متمایز دیگران احترام بگذارد. - حاجی ده آبادی، - 1377
اصول تربیت اجتماعی
با توجه به مفهوم تربیت اجتماعی پنج اصل اساسی در عرصه ی تربیت اجتماعی قابل طرح می باشد که تحت عناوین : وحدت، مسئولیت، عدالت، مشارکت و محبت و مودت مورد بحث قرار می گیرد.
.1وحدت
سازگاری، همدلی و همگامی در شئون زندگی از جمله اصول تربیت اجتماعی است که اسلام بدان عنایت ویژه دارد و هرگز اجازه نمی دهد که یکپارچگی و وحدت جامعه اسلامی دچار تفرقه و تزلزل گردد و هرکس برای خود راهی پوید و هر گروه برای خودش مسیری تعیین نماید. با توجه به تاکید اسلام و ائمه معصومین - ع - نسبت به حفظ وحدت امت اسلامی مسلمانان وظیفه دارند خود را وابسته به جامعه بزرگ اسلام بدانند، به مجد، عظمت، قدرت و شوکت آن بیندیشند و در برابر دشمنان از آن دفاع نمایند، این نکته یکی از امتیازات اسلام به شمار می رود که در تربیت اجتماعی افراد در خانواده، مدرسه و جامعه باید مورد نظر اولیای مربیان و صاحب نظران علوم تربیتی قرار گیرد. به عبارت دیگر، افراد در جامعه اسلامی باید به گونه ای تربیت شوند که بر مبنای فرهنگ و ارزش های اصیل اسلام با هم کیشان خود همسو و هماهنگ گردند.تا بتوانند با وفاق و همدلی از مصالح عمومی امت اسلامی در مقابل توطئه دشمنان محافظت نمایند. - ضمیری ، - 1383
.2مسئولیت
با توجه به اصل وحدت که هریک از مسلمانان را به منزله ی عضوی از پیکر اسلام محسوب می نماید،اعضای جامعه اسلامی نسبت به مسائل موجود اجتماعی بی تفاوت نبوده بلکه احساس مسئولیت می کنند و این همان اصلی است که در فرهنگ اسلام و نیز سیره ی حضرت امیر - ع - موکدا مورد سفارش می باشد. در راستای توجه به این اصل اجتماعی،کودک
