بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی یکی از کلیدی ترین مفاهیم در علوم اجتماعی نوین است که در بررسی های اجتماعی- فرهنگی معاصر به تدریج همان جایگاهی را یافته که دهه های قبل مفاهیمی مانند »طبقه« و »منزلت اجتماعی« دارا بودند. اهمیت آن به لحاظ نقشی است که این اصطلاح با پدیده جهانی شدن دارد. یکی از آفت های سبک زندگی اسلامی و عیوب فرهنگی جامعه ایرانی، تقلید از سبک زندگی غربی است. حوزه های مختلفی متأثر از سبک زندگی غربی هستند که یکی از آنها حوزه تعاملات اجتماعی است که با توجه به تغییرات پیشین، روابط با نامحرم توسعه یافته است.
هدف این پژوهش تاثیرات روابط بین فردی جوانان از سبک زندگی غربی بود. جامعه آماری این تحقیق جوانان 18 تا 35 ساله ساکن مناطق 12 گانه شهر مشهد بود. نمونه مورد مطالعه به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر تعیین شد. برای سنجش اعتبار ابزار تحقیق از اعتبار صوری و برای سنجش روایی ابزار تحقیق، از آزمون آلفا کرونباخ استفاده شد.
داده ها با استفاده از روش کمی - پیمایش - از طریق پرسشنامه گردآوری شدند. جهت تجزیه و تحلیل از آزمون های همبستگی و معناداری رگرسیون با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده شد. برای بررسی جوانان، مولفه های - سن، جنسیت، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات، میزان درآمد و محل سکونت - و برای بررسی سبک زندگی غربی مولفه روابط بین فردی انتخاب و به آزمون گذاشته شد.
نتایج بررسی ها نشان داد که روابط بین فردی در بین جوانان 18 تا 35 سال شهر مشهد از سبک زندگی غربی پیروی می کند. متغیر روابط بین فردی 65 درصد از واریانس سبک زندگی غربی را تبیین می کنند.
مقدمه
در میان لایه های مختلف فرهنگی جوامع سبک زندگی از مهم ترین آنها به شمار می رود. سبک زندگی در حوزه علوم اجتماعی طی سالها به صورتی فزاینده مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار گرفته است . به بیان دیگر سبک زندگی یکی از کلیدی ترین مفاهیم در علوم اجتماعی نوین است که در بررسی های اجتماعی- فرهنگی معاصر به تدریج همان جایگاهی را یافته که دهه های قبل مفاهیمی مانند »طبقه« و »منزلت اجتماعی« دارا بودند. اهمیت آن به لحاظ نقشی است که این اصطلاح با پدیده جهانی شدن دارد.
جهانی شدن در حوزه مسایل اجتماعی- فرهنگی اغلب با این ایده همراه بوده است که شیوه زندگی انسان ها در تمام جوامع در نتیجه صدور کالاها، ایده های غربی و مدرن به سوی یکسان شدن یا همسان سازی فرهنگی پیش می رود. در این میان با توجه به نقش فعال دین در جامعه ایران به ویژه در دهه های اخیر نمی توان تأثیر آن و ارزش های دینی و اخلاقی را به عنوان یکی از متغیرهای تأثیر گذار اجتماعی در شیوه زندگی مورد اغماض قرار داد.
باورها و ارزش ها در میان مردم مشترکند و به قضاوت شخصی افراد بستگی ندارند. اشخاص برای صیانت از ارزش ها و باورهایشان مبارزه می کنند و برای حفظ آنها می کوشند و چون کارکردهای عدیده ای دارند، نقش و تأثیر شگرفی در حیات فردی و اجتماعی ملت ها بر جای گذاشته و می گذارند. بنابراین در یک جامعه دینی، افراد می کوشند تا بر اساس باورهایشان رفتار نمایند. اعتقاد به باورها و عمل به آنها شیوه زندگی فردی و اجتماعی آنان می تواند تأثیر گذار باشند.
ارتباط دین با سبک زندگی در حوزه های مختلف دانش قابل طرح و بررسی است . از حوزه کلام، فلسفه و هنر گرفته تا علومی مانند روان شناسی و مدیریت. در ایران در حوزه رفتارهای دینی و سبک زندگی مطالعات اندکی صورت گرفته است. دین از جمله عواملی است که بر عرصه های مختلف زندگی اجتماعی مؤثر و شیوه نگرش مذهبی جامعه در حال تغییر و تحول است.
بررسی تغییرات ارزش ها و رفتارهای دینی و رابطه آن ها با سبک زندگی از مطالعاتی است که در عرصه جامعه شناسی مهم می باشد. مشهد شهری است با آداب و رسوم و عقاید مذهبی و اگر چه شهرنشینی در آن گسترش زیادی یافته و شیوه و سبک زندگی مردم مدرن و نو شده است اما هنوز باورها و عقاید دینی بر زندگی آنان تسلط دارد. در ادبیات جدید جامعه شناسی فرهنگ و مطالعات فرهنگی، سبک زندگیاساساً امری متفاوت از فرهنگ - البته نه غیرمرتبط با آن - تعریف میشود.
این تفکیک بیش از هر چیز به سبب نسبتی است که میان مفهوم سبک زندگی با گسترش فردیت و اخلاق فردگرایانه در جامعه جدید برقرار میشود. فرهنگ مجموعه منسجمی از ایده ها، ارزشها، هنجارها، نمادها و آداب و رسوم است که فرد به واسطه دریافت و تطبیق خود با آنها امکان مشارکت در زندگی اجتماعی را می یابد
با توجه به گستردگی مفهوم سبک زندگی، تحقیقات قابل توجهی در این زمینه در کشورهای دیگر و اخیرا در ایران انجام شده است که در برخی از این پژوهشها به مباحث تئوریکی در خصوص سبک زندگی پرداخته و ضعف آن را در تبیین سایر پدیده های اجتماعی دیده اند. گروهی نیز به بعد نگرشی سبک زندگی پرداخته و نگرش پاسخگویان به پدیده خاصی را به عنوان سبک زندگی تلقی کرده اند
دسته ای نیز سبک زندگی را به عنوان یک کلیت به هم پیوسته و دارای شاخصهای متعدد معرفی نموده و در عمل به بررسی یک بعد یا شاخص اکتفا نموده اند
یکی از آفت های سبک زندگی اسلامی و عیوب فرهنگی جامعه ایرانی، تقلید از سبک زندگی غربی است. رسانه ها به خصوص شبکه های ماهواره ای، سهم عمده ای در این تهاجم گسترده فرهنگی داشته و دارند. انواع انیمیشن ها، فیلم ها و سریالهای خارجی به ویژه شبکه های فارسی زبان ماهواره ای، منابع تقلید در سبک معاشرت، روابط بین فردی، دکوراسیون، تعاملات خانوادگی و زناشویی، مصرف و در یک کلام سبک زندگی ایرانیان هستند. حوزه های مختلفی متأثر از سبک زندگی غربی هستند که عبارت از حوزه تعاملات اجتماعی است که با توجه به تغییرات پیشین، روابط با نامحرم توسعه یافته است.
ارتباطات خانوادگی بر خلاف تاکید اسلام مبنی بر صله ارحام کاهش یافته است و مسئولیت های اجتماعی افراد نیز در حال کاهش است. امروز هیچ عرصه ای به اندازه عرصه مقابله با سبک زندگی غربی و البته در نقطه مقابل، اشاعه سبک زندگی اسلامی حائز اهمیت نیست.
سبک زندگی غربی، علی رغم ظاهر غلط اندازی که دارد، مهمان ناخوانده است. رسانه های گروهی ما، چه رسانه های سمعی و بصری و چه مطبوعات و رسانه های مجازی، خواسته یا ناخواسته مشغول ترویج سبک زندگی غربی هستند. تزلزل بنیان خانواده مهم ترین پیامد سبک زندگی غربی بر سبک زندگی اسلامی است.
محمّد عباسی - 1386 - در مقاله ای به عنوان »عوامل دین گریزی و گرایش جوانان به فرهنگ غرب« چنین نتیجه گرفته است که از عوامل اصلی دین گریزی جوانان ناسازگاری میان قول و عمل کسانی است که به طرف دین دعوت می کنند. عوامل دیگری از جمله غفلت، جهل و عدم تفکر جوانان درباره دین، و یا تهاجم فرهنگی نیز تأثیر اساسی و فراوانی در این فرایند دارند. فوکویاما1، اصلی ترین راه شکست دادن یک کشور را تغییر سلایق و تمایلات مردم آن سرزمین می داند. به نظر می رسد طی سالهای اخیر، دولتهای غربی با بهره گیری از این تفکر، تخریب ارزشها و اصول اسلامی را در دستور کار خود قرار داده و بدین ترتیب سکان جنگ نرم را هدایت می کنند
در تحقیقی در مورد سبکهای زندگی جوانان در انگلستان نتیجه گرفته شد که پیوند عمیقی میان زمینه طبقه اجتماعی و فرصتهای زندگی - و بنابراین سبک زندگی - جوانان وجود دارد و رابطه همبستگی بین طبقه اجتماعی والدین پاسخگو و مسیرهای شغلی-آموزشی از نظر آماری معنادار است
ساعی و همکاران - 1392 - در پژوهشی رابطه بین استفاده از ماهواره و سطح روابط دختر و پسر را بررسی کرده اند. در این پژوهش رابطه بین متغیر »میزان استفاده از ماهواره« با متغیرهای موافقت با »روابط دختر و پسر در حد معاشرت های اجتماعی«، »روابط دختر و پسر در حد روابط عادی به عنوان همکار و همکلاسی«، »در حد دوستی خصوصی«، »روابط عاطفی و عشقی«، »روابط جنسی« معنی دار است.
بدین معنی که هر چقدر میزان استفاده از ماهواره افزایش می یابد، میزان موافقت جوانان با روابط دختر و پسر در حد معاشرت های اجتماعی، روابط عادی به عنوان همکلاسی وهمکار، درحد دوستی خصوصی، روابط عاطفی و عشقی و روابط جنسی بیشتر می شود. از بین متغیرهای ذکر شده متغیر موافقت با دوستی خصوصی بیشترین همبستگی را در استفاده از تلویزیون های ماهواره ای داشته است.
آنتونی گیدنز معتقد است اهمیت یافتن سبک زندگی از پیامدهای تجدد استفرهنگِ. مبتنی بر سنت، آداب و رسوم جا افتاده در زندگی را در محدوده کانالهای از پیش تعیین شده قرار می دهد. در این نوع فرهنگ اگر چه افراد انتخاب می کنند اما انتخاب آنها در بازهخاصّی قرار میگیرد. سبک زندگی در این معنا عملی است که بدون ایجاد هیچگونه تغییری در آن، بی قید و شرط پذیرفته می شود.
اما فرآیند تجدد - مدرنیته - باعث می شود که فرد در گزینشهای خود بدون هیچگونه راهبرد از پیش تعیین شده ای از تنوع انتخاب برخوردار باشد. درباره انتخابی بودن و کثرت سبک زندگی گیدنز این گونه استدلال می کند که نباید تصور کرد افراد قادرند به انتخاب همه الگوهای موجود بپردازند. زیرا تعدد الگوهای کلی شیوه ی زندگی کمتر از تعدد انتخابهای موجود در تصمیم گیری های راهبردی - استراتژیک - روزمره است.
گیدنز علت چندگانه بودن انتخابهای افراد را در جوامع جدید این گونه برمی شمرد : نبود شیوه مشخص و تناقض بین آن ها، تکثر دنیای زندگی، تردید در حل مسایل، تأثیر رسانه های جمعی، تجدیدنظر و بازسازی در برنامه های زندگی، موقعیت های نهادین و روابط با دیگران در جهت شکل گیری رابطه ی ناب. با توجه به اهمیت موضوع بیان شده ما به دنبال این هستیم که تاثیرات روابط بین فردی جوانان را از سبک زندگی غربی در شهر مشهد بررسی کنیم.
مواد و روشها:
پژوهش حاضر از لحاظ روش تحقیق در زمره تحقیقات توصیفی تحلیلی قرار دارد و به جهت هدف، کاربردی است. داده های این تحقیق به روش پیمایشی و توسط ابزار پرسشنامه جمع آوری می شود. پرسشنامه مذکور حاوی اطلاعات مربوط به متغیرهای زمینه ای و شاخصهای تعریف شده متغیر مورد توجه در فرضیه است.
جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه:
جامعه آماری این تحقیق شامل جوانان 18 تا 35 سال ساکن شهر مشهد می باشند. حجم نمونه - نمونه آماری - با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر تعیین شد. از سویی برای سنجش اعتبار ابزار تحقیق از اعتبار صوری و برای سنجش روایی ابزار تحقیق، از آزمون آلفا کرونباخ استفاده شده است.
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر مشهد و اطلاعات جمعیتی شهر مشهد تا انتهای سال 94 تعداد جوانان رده های سنی 18 تا 35 سال908377 بود. با بهره گیری از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، مناطق 11گانه و ثامن را بر اساس میزان برخورداری اقتصادی و فرهنگی مناطق در سه گروه برخوردار، نیمه برخوردار و کمتر برخوردار تقسیم نمودیم. سپس در مرحله بعدی از بین هر یک از گروههای سه گانه فوق، به صورت تصادفی بین جوانان بین 18 تا 35 سال را انتخاب نموده شد.
روش جمع آوری اطلاعات
دراین تحقیق از روش میدانی و کتابخانه ای استفاده شد. برای آزمون فرضیات نیز از آزمون های همبستگی و معناداری و رگرسیون استفاده شده است. ابزار انجام این توصیف و تحلیل داده ها نرم افزار SPSS بوده است. ضریب آلفای کرونباخ عددی است بین صفر و یک، مقادیر آلفای کمتر از0,6 نشان دهنده پایایی ضعیف، دامنه 0,7 پایایی قابل قبول و بیش از 0,8 نشان دهنده پایایی خوب است - کرونباخ، - 1951 میزان آلفای کرونباخ سبک زندگی غربی 0,801 و میزان آلفای کرونباخ مصرف محصولات فرهنگی 0,703 بود. با توجه به این که میزان آلفای کرونباخ همه متغیر ها بالای 0,7 بود می توان بیان کرد که پرسشنامه از اعتبار علمی لازم برخوردار است.
تعریف عملیاتی متغیرها:
سبک زندگی غربی: در این پژوهش منظور از سبک زندگی غربی میزان نمره پاسخگویی جوانان به سوالات طراحی شده پرسشنامه به ترتیب: اعتقادی به حفظ حجاب ندارم، زندگی در کشورهای غربی را به زندگی در کشور خود ترجیح میدهم، به مصرف مشروبات الکلی × علاقه دارم، به شرکت در مراسم و جشنهای مختلط علاقه مندم، اعتقادی به اصول و فروع دین ندارم، به برگزاری جشن ولنتاین علاقه دارم و به نظرم داشتن رابطه دوستی با جنس مخالف ایرادی ندارد، می باشد.
روابط بین فردی: شاخصهای تعریف شده در این پژوهش جهت سنجش روابط بین فردی به ترتیب: علاقمند به زندگی مجردی دور از والدین هستم، به نظرم روابط جنسی با جنس مخالف قبل از ازدواج مانعی ندارد، مشاهده سبک زندگی غربی بر رفتار با خانواده ام تاثیرگذار بوده است، مشاهده سبک زندگی غربی بر سبک رفتار با دوستانم تاثیرگذار بوده است
