بخشی از مقاله
چکیده
دستیابی به رشد مستمر و مداوم اقتصادی و به موجب آن توسعه اقتصادی را می توان از زمره اهدافی قلمداد نمود که تمام کشورها در پی رسیدن به آن می باشند. در این راستا بانک ها نقش بسیار مهمی در پیشرفت و توسعه اقتصادی هر کشور ایفا می نمایند. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل پوششی - فراگیر - داده ها - DEA - ، ساختار نظام بانکی در ایران، کارایی اقتصادی دو گروه بانک های خصوصی و دولتی، با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد. داده های پژوهش از طریق طرح زمینه یابی و مطالعه مدارک پنج بانک دولتی خصوصی شده ، طی سه سال، گردآوری گردید. فرضیات پژوهش در قالب بهبود وضعیت مالی و افزایش نسبتهای اصلی بانک پس از خصوصی شدن تعریف و مورد آزمون قرار گرفته است. این عوامل شامل کفایت سرمایه، کیفیت دارایی ها و ساختار مالی بانک، سودآوری، نقدینگی، و سایر معیارهای اساسی است.در این پژوهش نسبت های حسابداری هزینه به دارایی و سود به دارایی نشان می دهد که بیشتر بانک های خصوصی در کارایی سود و بیشتر بانک های دولتی در کارایی هزینه، در سطح بالاتری قرار داشته اند. دامنه کارایی هزینه از - 46.88 - بانک صادرات تا - 91.58 - بانک تجارت و با میانگین 68.79 درصد و دامنه کارایی سود از - 61.16 - بانک ملت تا - 94.85 - پست بانک و با میانگین 85.3 درصد بوده، لذا بانک های خصوصی شده برای کارایی هزینه 31.21 درصد و برای کارایی سود 14.7 درصد امکان بهبود دارند. پراکندگی کارایی سود بیشتر از پراکندگی کارایی هزینه است و نشان می دهد که کارایی سود از متغیرهای بیشتری تاثیر می پذیرد.
.1 مقدمه
صنعت بانکداری، از جمله صنایع مهم و مطرح دنیاست و گسترش روزافزون دانش بشری در زمینه علوم الکترونیکی سبب شده است که این صنعت نیز از این دانش بهره فراوان داشته باشد. امروزه بانک ها در کشورهای پیشرفته به عنوان رهگشا، مشاور حرفه ای، متخصص در افزایش منابع مالی شرکت ها و جمع آوری و تبادل اطلاعات الزم برای مشتریان خود عمل می کنند و یکی از موتورهای محرک اقتصادی هر کشور محسوب می شوند. این امر سبب شده است تا فضای رقابتی تنگاتنگی میان آن ها برقرار شود. با توسعه روزافزون تکنولوژی و صنعتی شدن کشورها، مدیران بانک ها سعی بر افزایش خدمات نوین بانکداری دارند که متمایز بودن آن نسبت به خدمات سایر رقبا ازامتیاز ویژه ای جهت جذب سپرده های مشتریان برخوردار است. در کشورهای پیشرفته بیش از 70درصد امور بانکی استفاده کنندگان از خدمات بانکی بدون حضور در محل شعب بانک ها و با استفاده از سیستم های الکترونیکی صورت می پذیرد، لذا بانک ها بکارگیری فنآوری مدرن صنعت بانکداری و اجرایی نمودن طرح مشتری محوری، سعی بر کاهش ضرورت مراجعه مشتریان به محل شعبه را دارند تا مشتریان بتوانند در محل کار و یا اقامت خود عمده اموربانکی را از این طریق انجام دهند. .[1] اصلاح ساختار بانک دولتی و نگهداری آن تحت کنترل دولت نمی تواند استراتژی خوبی جهت خصوصیسازی باشد و نتایج بهتری را نشان دهد. تحقیقات نشان می دهد که پس از تجدید ساختار آنها ، بهره وری این گروه از بانکها حتی کاهش هم داشته است [3]
-2 مفهوم عملکرد بانک
مفهوم عملکرد، با کارایی - Efficiency - و اثربخشی - - Effectiveness تعریف شده است، چون اثربخشی بیانگر میزان دستیابی به اهداف است و کارایی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادی، چگونه برای کسب هدف بکار رفته اند و می توان آن ها را دو بعد مهم عملکرد دانست، یعنی هم علل داخلی - کارایی - و هم دلایل خارجی - اثربخشی - برای بخش های خاص عملکرد، می توانند وجود داشته باشند. از اینرو، عملکرد تابعی از کارایی و اثربخشی فعالیت های صورت گرفته است. بانک ها برای دستیابی به عملکرد بهتر، باید از شاخص های پیشرو یا آینده نگر - - Leading Indicator استفاده کنند. شاخص های پسرو یا گذشته نگر - - Lagging Indicator تنها وقایع تاریخی را بیان می کنند، در حالیکه شاخص های آینده نگر، باعث مهیا شدن شرایط برای پرورش عملکرد می شوند .در نظام بانکی ایران تجهیز منابع با توجه به قوانین بانکداری اسلامی از دو طریق انجام می شود: از طریق جذب سپرده های قرض الحسنه جاری و پس انداز، که منابع مالکانه نامیده می شوند. از طریق جذب سپرده های مدت دار، که منابع وکالتی نامیده می شوند. در نظام نوین مدیریت، سه بعد استراتژی، تأیید تمرکز و سازمان وجود دارد. این استراتژی است که متعاقباً به سطوح عملیاتی مانند عملکرد بازار، رضایت مشتریان، عملکرد اجتماعی، اعتماد وپذیرش، عملکرد محیطی، مالی و اهداف و نتایج آن منتهی می شود. برخی از بانک ها توانسته اند با بکارگیری اینگونه سیاست ها، در جایگاه برتر نظام بانکداری کشور قرار گیرند.[ 2 ]
-3 مدل عوامل مؤثر بر بهبود عملکرد بانک ها
در این بخش با تکیه بر نتایج بدست آمده از تحقیقات انجام شده، به ارایه مواردی جهت بهبود عملکرد بانک ها پرداخته خواهد شد که عبارتند از:
-1 تجهیز منابع پولی در بانکداری نوین: در بانکداری نوین، بخش عمده ای از منابع از طریق فعالیت های غیربانکی به دست می آید. بانکداری مجازی و بانکداری اینترنتی لحظه ای، مهارت های نیروی انسانی، تنوع خدمات بانکی ، بازاریابی مناسب و علمی، کیفیت خدمات بانکی ، مطلوبیت محیط داخلی بانک از جمله استراتژی هایی هستند که منجر به جذب بیشتر منابع مالی مشتریان می شوند.
-2 استفاده از شاخص های: CAMEL واژه CAMEL که به عنوان نام اختصاصی یک شاخص بکار رفته، یک واژه مرکب از حروف اول این کلمات است - Capital :سرمایه - ، Assets - دارایی - ، - Managementمدیریت - ، - Earningsدرآمد - ، Liquidity - نقدینگی - .ا با استفاده از شاخص های زیر که هر یک ناظر بر جوانب مختلف سلامت بانک می باشد، در مقیاس رتبه یک، بالاترین رتبه - قوی ترین عملکرد - و رتبه پنج، پایین ترین رتبه - ضعیف ترین عملکرد - است. درجه اعتبار، سودآوری و نقدینگی، از جمله مهمترین معیارها برای تعیین شایستگی و سنجش فعالیت یک بانک است. به همین منظور از سال 1988 کمیته نظارت بر بانکداری بازل * نیز بکارگیری شاخص های CAMEL را برای ارزیابی نهادهای مالی لازم دانسته است. اجزای این شاخص ها عبارتند از:[ 4 ]
- 1-2 کفایت سرمایه : - Capital Adequacy - بانک ناگزیر می باشد که سطح معقولی از سرمایه را نگهداری نماید. کمیته بازل حداقل مقدار نسبت کفایت سرمایه برای بانک های کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی را هشت درصد ، اما برای بانک های کشورهای آسیایی به علت ضعیف بودن سیستم نظارتی اعتباری، حداقل این نسبت را 12 درصد اعلام کرده است. - 2-2 کیفیت دارایی ها: - Assets Quality - از بانک انتظار می رود که از دارایی های با ثبات در پرتفوی خود استفاده نماید و برای کاهش ارزش دارایی های خود یک برنامه زمان بندی شده و ذخایر مناسب برای جبران ارزش آن در نظر بگیرد.
