بخشی از مقاله
چکیده
پایداری عملکرد علوفه 18 اکسشن از گونه Agropyron cristatum در آزمایشی بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط آبی و دیم در در ایستگاههای تحقیقاتی کرج، مشهد و بروجرد مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس تجزیه AMMI اثرات اصلی محیط و اکسشن و اثر متقابل محیط× اکسشن در سطح احتمال %1 معنیدار بود. دو مولفه اول %83/1 AMMI تغییرات اثر متقابل را توجیه کردند و در سطح احتمال %1 معنیدار شدند. بر اساس مدل AMMI2 اکسشنهای G7 و G11 با قرار گرفتن در مرکز بای پلات دارای کمترین میزان اثر متقابل بر اساس هر دو مولفه بودند و بیشترین پایداری عمومی را نشان دادند و اکسشن های G2، G16، G17 و G12 دارای بیشترین سازگاری اختصاصی با شرایط کشت دیم بودند، اکسشن های G14 و G8 بیشترین سازگاری خصوصی با شرایط کشت آبی منطقه مشهد را داشتند و از طرف دیگر اکسشن های G3، G7، G18، G15 وG6 سازگاری اختصاصی با کشت آبی در منطقه بروجرد داشتند.
کلمات کلیدی: آگروپایرون، اثر متقابل ژنوتیپ×محیط، تجزیه پایداری، مدل AMMI
مقدمه
تولید عملکردهای ثابت در مکانها و سالهای مختلف را پایداری مینامند . واریتههای موفق واریتههایی هستند که دارای وضعیت بهتری از نظر عملکرد و سایر خصوصیات زراعی باشند، همچنین برتری آنها باید در شرایط محیطی مختلف قابل اعتماد باشد . در روش AMMI با استفاده از تجزیه واریانس معمولی، اثرات اصلی جمعپذیر و سپس با استفاده از تجزیه به مؤلفههای اصلی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط که معروف به اثر متقابل ضربی است، مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد .
روش تجزیه امی برای بررسی پایداری عملکرد علوفه جنس آگروپایرون توسط و مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از این تحقیق استفاده از روش AMMI جهت تعیین پایداری عملکرد علوفه در اکسشنهای گونه Agropyron cristatum میباشد.
مواد و روشها
عملکرد علوفه خشک 18 اکسشن - جدول - 1 از گونه Agropyron cristatum در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در دو شرایط کشت آبی و دیم در سه ایستگاه تحقیقاتی کرج، مشهد و بروجرد مورد بررسی قرار گرفت. کشت به صورت خطی انجام شد. به این ترتیب که ابعاد کرتها یک در چهار مترمربع و شامل 4 ردیف خط با فاصله 25 سانتی متر انتخاب شد. مقدار بذر در هکتار 15 کیلوگرم بود. آبیاری هر هفته یکبار و مبارزه با علف های هرز به صورت مکانیکی انجام شد. اختصاص هر پلات به یک تیمار در هر تکرار به طور تصادفی صورت گرفت. پس از برداشت علوفه هر کرت در سایه خشک شد و عملکرد علوفه بر حسب کیلوگرم در کرت با ترازو اندازهگیری شد و در نهایت با توجه به مساحت کرت مورد برداشت عملکرد علوفه خشک بر حسب کیلوگرم در هکتار برای هر کرت برآورد گردید.
به منظور تجزیه AMMI از مدل ارائه شده توسط Clay و همکاران - 1995 - استفاده شد.
n اثر اصلی ژنوتیپ، e اثر اصلی محیط، n تعداد محورهای مولفههای اصلی اثر متقابل باقیمانده در مدل AMMI، n مقدار منفرد مربوط به n امین مؤلفه اصلی باقیمانده در مدل، و gn بردار ویژه برای g امین ژنوتیپ از n امین مؤلفه اصلی اثر متقابل، en بردار ویژه برای e امین محیط ازn امین مؤلفه اصلی اثر متقابل، ge نویز و ger خطای آزمایش است .
با استفاده از نرم افزارهای SPSS، EXCEL و IRRISTAT تجزیه واریانس مرکب، مقایسه میانگینها به روش دانکن، تجزیه AMMI و نمودار بای پلات تهیه شد.
نتایج و بحث
براساس مدل ارائه شده توسط تجزیه امی برای 18 اکسشن آزمایش شده در دو شرایط کشت در سه منطقه که در مجموع 6 محیط میباشد انجام شد. نتایج در جدول 2 ارائه شده است. همچنانکه ملاحظه میگردد اثرات جمعپذیر محیط و اکسشن در سطح احتمال 1 درصد معنیدار شده است، بنابراین در بین 6 محیط مورد بررسی و همچنین در بین اکسشنها برای عملکرد خشک اختلاف معنیدار وجود داشت، لازم به ذکر است اثر اصلی جمعپذیر محیط و اکسشن به ترتیب 59/17 و 6/24 درصد از مجموع مربعات کل را به خود اختصاص دادند، که میتوان بیان داشت تغییرات ناشی از اصلی محیط تأثیر بیشتری نسبت به اثر اصلی اکسشنها بر روی تنوع عملکرد داشته است.
اثر متقابل اکسشن محیط نیز در سطح احتمال 1 درصد معنیدار شد و در مجموع 21/15 درصد از مجموع مربعات را به خود اختصاص داد، بنابراین اثر متقابل اکسشن و محیط درصد کمتری نسبت به اثرات اصلی محیط و درصد بیشتری نسبت به اثر اصلی اکسشن را از تنوع موجود در ساختار دادهها برای عملکرد علوفه به خود اختصاص داد، که درصد قابل توجهی میباشد. به منظور تفسیر هر چه بهتر اثر متقابل محیط اکسشن مؤلفههای اصلی اثر متقابل استخراج شد و همچنانکه ملاحظه میگردد - جدول - 2 مؤلفهی اول، دوم و سوم اثر متقابل به ترتیب 52/55، 30/85 و 9/39 درصد از تنوع حاصل از اثر متقابل اکسشن×محیط را تبیین نمودند و دو مولفه اول و دوم در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بودند، اما مولفه سوم اختلاف معنیدار نشان نداد. در مجموع 83/4 درصد از تنوع ناشی از اثر متقابل توسط دو مولفه بیان شد. در هر حال بر اساس مولفه اول و دوم به تفسیر پایداری اکسشنها پرداخته شد.
با توجه به اینکه دو مولفه اول بیش از %83 از واریانس اثر متقابل را بیان نمودند و به منظور تفسیر آسان پایداری اکسشن-ها از این دو مولفه استفاده شد. به عبارت دیگر از مدل AMMI2 در جهت بررسی پایداری اکسشنها استفاده گردید و برهمین اساس بایپلات مولفه اول و دوم اثر متقابل در شکل 1 ارائه شد. Kaya و همکاران - 2002 - مدل AMMI2 را برای بررسی پایداری در گندم نان به عنوان بهترین مدل معرفی نمودند.
با توجه به بای پلات مشاهده میگردد که روند واکنش اکسشنها در شرایط آبی نسبت به شرایط دیم متفاوت بوده و در نتیجه بردارهای محیطی شرایط آبی زاویه بیشتری نسبت به همدیگر داشته در سه منطقه مورد بررسی تقریبا در سه جهت مختلف میباشند، اما در مقابل زاویه بین بردارهای محیطی برای شرایط دیم کمتر بوده و به عبارت دیگر روند واکنش اکسشنها در شرایط دیم کمتر بوده است. در تفسیر این نکته میتوان به تاثیر بیشتر نقش آبیاری و افزایش اثر متقابل اکسشن در محیط در شرایط آبی اشاره کرد.
از طرف دیگر مشاهده میگردد که بردار مربوط به محیطهای کشت در منطقه تهران در دو شرایط آبی و دیم و کشت شرایط دیم منطقه مشهد دارای یک روند بودند و سه محیط دیگر شامل مشهد آبی، بروجرد آبی و بروجرد دیم هر کدام دارای یک روند جداگانهای بودند. اما برای اکسشنها مشاهده شد که اکسشنهای G7 G11 با قرار داشتن در مرکز بای پلات دارای بیشترین پایداری عمومی در شش محیط بودند. در یک دید کلی با توجه به محل قرار گرفتن اکسشنها در بای پلات میتوان بیان داشت اکسشنهای G2، G16، G17 و G12 دارای بیشترین سازگاری اختصاصی با شرایط کشت دیم بودند.
بنابراین میتوان بیان داشت این اکسشنها در شرایط دیم مناسب تر از دیگر اکسشنها بودند. اکسشنهای G14 و G8 بیشترین سازگاری خصوصی با شرایط کشت آبی منطقه مشهد را داشتند از طرف دیگر اکسشنهای G3، G7، G18، G15 و G6 سازگاری اختصاصی با کشت آبی در منطقه بروجرد داشتند. دیگر اکسشنها سازگاری عمومی یا اختصاصی بالایی نشان ندادند. مدائنی - 1391 - سازگاری عمومی و خصوصی 24
