بخشی از مقاله
چکیده
بخش عمده ای از مشکلات بهداشت و سلامت شهروندان به ماهیت و سبک زندگی شهری مربوط می شود. انسان همواره در طول تاریخ سعی مینماید؛ به منظور ایجاد سرپناهی امن برای سکونت، آن را با محیط پیرامون خود هماهنگ سازد تا بتواند شرایط مناسبی برای ادامه حیات خویش ایجاد کند و درحقیقت شرایط جغرافیایی، اقلیمی نیز در شکل گیری این فضای زیستی، دخالت مستقیمی دارد. اقلیم یکی از مهمترین عوامل زیست محیطی است، که در چگونگی رفتار و حالات کلی انسانها نقش اساسی را ایفا مینماید.
یکی از این اثرات مهم اقلیم در زندگی انسانها، ساخت و ساز مساکن با این شرایط و ایجاد شرایط آسایش حرارتی به وسیله پارامترهای اقلیمی میباشد. طراحی اقلیمی، روشی برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی یک ساختمان و فراهم آوردن بهینهترین شرایط آسایش برای ساکنین است. اجرای روشهای مناسب در طراحی ساختمان که با اقلیم محل هماهنگی داشته باشد، همواره موردنظر معماری ساختمان بوده است.
طراحی ساختمانی با کمک اقلیم شناسان و استفاده حداکثر از امکانات آب و هوایی هر منطقه با کمک انرژیهای طبیعی در ساختمان به صرفه جویی در مصرف سوخت و مهمتر از آن به افزایش کیفیت آسایش و بهداشت جسم و روان محیط مسکونی و سالمسازی محیط زیست منتهی میشود. در واقع می توان گفت که؛ تمام ابعاد زندگی انسان با ساختار محیط اقلیمی او در ارتباط است و معماری همساز با اقلیم پاسخی است که انسان از دیرباز تاکنون برای مقابله با شرایط محیطی به دنبال ان بوده است.
این پژوهش با هدف بررسی بناهای شهری همساز با اقلیم و تاثیرات آن بر سلامت و روان شهروندان ارائه گردیده است. لذا در صدد پاسخگویی به این سوالات است که؛ عوامل اقلیمی چه نقشی را در آسایش سلامت و روان شهروندان ایفا میکند؟ و چه مولفه هایی را میتوان بر سلامت روان بناهای شهری همساز با اقلیم موثر دانست؟
برای پاسخ به سوالات فوق این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی به بیان معیار هایی برای ایجاد بناهای همسو با اقلیم پرداخته و در انتها به جمع بندی و ارائه راهبردهایی تحلیلی در شرایط آسایش شهروندان با توجه به راهکارهایی اقلیمی پرداخته میشود.
مقدمه
اقلیم یکی از مهم ترین عوامل زیست محیطی است که در چگونگی رفتار و حالات کلی انسان ها نقش اساسی را ایفا مینماید. یکی از اثرات مهم اقلیم در زندگی انسان ها، ساخت و ساز مساکن مطابق با این شرایط و ایجاد شرایط آسایش حرارتی به وسیله پارامترهای اقلیمی می باشد. بنابراین ایجاد آسایش گرمایی در مساکن، یکی از اهداف اقلیم معماری می باشد
شناخت پتانسیلهای اقلیمی، به عنوان بستر فعالیت های انسانی، پایه و اساس غالب برنامه ریزی ها ی محیطی و آمایش سرزمین را تشکیل میدهد؛ چنانچه تضمین توفیق کامل غالب برنامه ریزی ها ی توسعه شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری و جهانگردی هنگایی به دست می آید که با شناخت آب و هو ا و استفاده از توانهای گوناگون آن همراه باشد. یکی از عوامل مؤثر بر زندگی، آسایش و سلامتی انسان، شرایط جوی و اقلیمی است که امروزه در قالب شاخه ای از علم با عنوان زیست اقلیم انسانی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد
امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت همه ساختمانها بویژه ساختمانهایی که بطور مستقیم مورد استفاده انسان و موجودات زنده قرار می گیرند از دو نظر حائز اهمیت می باشد. از یک سو ساختمانهای هماهنگ با اقلیم و یا ساختمانهای با طراحی اقلیمی از نظر آسایش حرارتی انسان کیفیت بهتری دارند شرایط محیطی اینگونه ساختمانها بهتر است و تنوع و تغییر روزانه و فصلی نور حرارت و جریان هوا در این ساختمانها فضاهای متنوع و دلپذیری ایجاد میکند
از سوی دیگر هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی موجب صرفه جوئی در مصرف انرژی مورد نیاز برای کنترل شرایط محیطی اینگونه ساختمانها می شود. در برخی اقلیم-ها میتوان شرایط داخلی ساختمانهای هماهنگ با اقلیم را در تمام طول سال بطور طبیعی و بدون نیاز به سیستم های مکانیکی حرارتی در حد آسایش انسان تنظیم کرد. برای دستیابی به شرایط آسایش بکارگیری راههای تامین آسایش در ساختمانها مهمترین عامل می باشد.
چگونگی برخورد با طبیعت و معماری در آن، واکنشی است که هر انسانی در هر نقطه از زمین داشته و خواهد داشت
با توجه به نیاز مقاله این سوال مطرح میشود که محیط ها و به طور خاص اقلیم های گوناگون چه اقتضایاتی برای رفتار انسان دارند؟ و معماری و محیط انسان ساخت چگونه میتواند بسترساز تعدیل ویژگی های طبیعی و محیطی باشد؟ برای رسیدن به پاسخ های پژوهش در ادامه به تحلیل شرایط اقلیمی و ساخت و سازهای اقلیمی موثر بر آسایش انسان می پردازیم.
پیشینه تحقیق
در ارتباط با موضوع اقلیم و تاثیر شرایط اقلیمی بر آسایش انسان مطالعات بسیاری انجام شده است، در این قسمت به معرفی برخی از این مطالعات می پردازیم.
در مقاله ای تحت عنوان" شاخص های زیست اقلیمی موثر بر ازیابی آسایش انسان" ، آقای محمدی با تحلیل شرایط اقلیمی و زیستی انسان به معرفی شرایط آسایش انسانی تحت تاثیر اقلیم پرداخته است. او در این مقاله با تحلیل عوامل و شرایط اقلیمی شهر قم به تحلیل شرایط آسایشی افراد در این شهر پرداخته است
همچنین در کتاب دیگری با عنوان " گونه شناسی مسکن درون گرا و برون گرا در ایران" دکتر معماریان به تحلیل مسکن های ایرانی درون گرا و برون گرا پرداخته است که بر اساس دسته بندی های انجام شده ایشان مهمترین عامل درون گرایی و یا برون گرایی مسکن ایرانی بحث اقلیم منطقه است که ساختار بنا را تحت تاثیر قرار داده است
در پژوهشی دیگر طاووسی و همکاران، به مطالعه اقلیم و معماری مدارس شهر اصفهان پرداخته اند. طبق یافته های آن ها مدارس مورد بررسی از نظر جهت استقرار و نحوه قرارگیری با استانداردهای اقلیمی این شهر تطابق داشته و با توجه به جهت استقرار پنجره ها تهویه طبیعی اکثر مدارس مناسب بوده است
عسگری نژاد در مقاله ای تحت عنوان معماری "همساز با اقلیم" به مطالعه معماری همساز با اقلیم پرداخته و روش هایی بسیار ارزان و اجرایی برای بهره بردن از شرایط اقلیمی در جهت تأمین آسایش در داخل فضای زندگی را معرفی و جلوه هایی از معماری همساز با اقلیم در ابنیه سنتی ایران را مورد توجه قرار داده-است
نوپارس نیز در پژوهشی با عنوان "معماری سنتی ایران با توجه به ساخت و ساز پایدار در قالب آب و هوای ایران" به مطالعه معماری سنتی ایران با توجه به ساخت و ساز پایدار در چهار اقلیم ایران پرداخته است. در این پژوهش ابتدا اصول طراحی خانه ها و ابنیه های سنتی شهر کاشان و سپس با توجه به شرایط اقلیمی، ویژگی های معماری این شهر مورد بررسی قرار میگیرد
مبانی آسایش اقلیمی
مساکن و ساختمانهایی که در گذشته ساخته می شد به علت رعایت اصول و معیارهای آب و هوایی در برابر عوامل نامساعد جوی عملکرد خوبی داشته ، بطور طبیعی انسان را از شرایط آب و هوایی سرد و گرم حفظ می کرد. مسکن امروزی برگرفته از الگوهای غربی و بدون رعایت مسائل منطقه ای و اقلیمی طراحی می شوند که نتیجه آن تبدیل خانه ها به خوابگاه و نداشتن آسایش و احساس بی هویتی است
چگونگی برخورد با طبیعت و معماری در آن، واکنشی است که هر انسانی در هر نقطه از زمین داشته و خواهد داشت. معماری با ارزش گذشته نشانگر فائق آمدن بشر به صورت کامل یا ناقص بر عواملی چون مسائل اقلیمی می باشد. از این جاست که شاهد معماری بومی گوناگون در کشورهای گوناگون بوده که همخوان با اقلیم و فرهنگ آن محدوده است
تکنیکهای طراحی اقلیمی که برگرفته از معیارهای اب وهوایی معماری بومی باشد دارای حداکثر کارایی خواهد بود
روشهای سرمایش و گرمایش طبیعی ساختمانها از دیر باز در معماری بومی رایج بوده است. معماران و مهندسان ایرانی از قرن ها پیش با استفاده از جریان باد، اختلاف دمای هوا در شب و روز در طول سال توانستند شاهکارهایی خلق کنند که در شرایط جوی حاکم بر منطقه با کمترین مصرف انرژی در ساختمان ها برای خود بوجود آورند
طراحی ساختمان، اولین خط دفاعی در مقابل عوامل اقلیمی خارج بناست. طراحی اقلیمی روشی است برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی یک ساختمان، در تمام آب و هوا ها، ساختمانهایی که بر طبق اصول طراحی اقلیمی ساخته شده اند، ضرورت گرمایش و سرمایش مکانیکی را به حداقل کاهش می دهندو در عوض از انرژی طبیعی موجود در اطراف ساختمانها استفاده می کنند
با عنایت به موارد ذکر شده و اهمیت موضوع در ادامه ی مقاله به معرفی برخی از اصول طراحی در اقلیم های چهارگانه ی ایران می پردازیم. بر این اساس بخش هایی ثابت از هر ساختمان تاثیرات بیشتری را بر تامین آسایش اقلیمی هر منطقه دارند، علاوه بر آن هر اقلیم به تناسب ویژگی های خود دارای عناصر خاصی است که در ادامه به صورت مفصل به آن ها پرداخته می شود. مولفه های موثر بر ساختمان های بومی و شرایط اقلیمی در جدول شماره 1 آورده شده است. در ادامه به بررسی و تحلیل عوامل موثر بر شرایط اقلیمی در اقلیم های چهارگانه پرداخته و از آن ها برای بهبود وضعیت اقلیمی و آسایشی انسان استفاده می شود.
جدول شماره :1مولفههای موثر بر اسایش اقلیمی
