بخشی از مقاله
چکیده
بهکارگیری سیاستهای اقتصادی علاوه بر تأثیرات اقتصادی میتواند باعث بروز بسیاری از تأثیرات اخلاقی و اجتماعی در جامعه شود. از جمله اصلیترین تأثیرات بهکارگیری سیاستهای اقتصادی در ایران تشدید تورم بوده است که این عامل توانسته با ایجاد نابرابریهای درآمدی و شکاف اجتماعی، زمینههای بروز انواع جرایم و بداخلاقیهای اجتماعی شود. در این میان میزان سرمایه اجتماعی بهعنوان عاملی که میتواند باعث ایجاد همبستگی و اعتماد در روابط اجتماعی گردد، در میزان موفقیت سیاستگذاریها و کاهش پیامدهای منفی اخلاقی سیاستها - ازجمله تورم - دارای اهمیت است. اعتماد یکی از مهمترین شاخصهای سنجش سرمایه اجتماعی است که در شرایط تورمی به شدت دچار کاهش میشود. در این پژوهش رابطه بین تورم و سرمایه اجتماعی و سایر ابعاد اجتماعی دیگر تورم موردبررسی قرار میگیرد. نتایج نشان میدهد تورم پایدار سطح بالا علاوه بر تنزل سرمایه اجتماعی برافزایش میل نهایی به مصرف، بیارزش شدن کار و ارزشمندشدن سرمایه، افزایش فعالیتهای سوداگرانه و دلالی، نا اطمینانی و آیندههراسی، افزایش نابرابریها و ضریب جینی و ناشکیبایی در مصرف تأثیر میگذارد.
.1 مقدمه
اقتصاد ایران طی دو دهه اخیر همواره شاهد تورم دو رقمی بوده است. نمودار شماره 1، نرخ تورم ایران طی سالهای - 1338-1393 - را نشان میدهد:
منبع: بانک مرکزی
نرخ تورم ایران در چهار دهه گذشته دورقمی بوده است. این سطح از تورم ایران را در ردیف کشورهای با تورم پایدار بسیار بالا قرار میدهد. مطالعات زیادی در زمینه مضرات اقتصادی تورم انجام شده است، به رغم گستردگی ادبیات مرتبط با مضرات اقتصادی تورم، آنچه کمتر به آن توجه شده است بررسی تبعات اجتماعی افزایش تورم در اقتصاد ایران بوده است. این در حالی است که تورم تأثیر مستقیمی بر توزیع درآمد و ثروت در جامعه دارد. علاوه بر آن با کاهش ارزش پول در اثر افزایش تورم، حق مالکیت شخصی افراد جامعه نقض و نااطمینانی ها افزایش مییابد. در این شرایط اعتماد و مشارکت اجتماعی به پایینترین سطح خود کاهش مییابد.
فوکویاما1، سرمایه اجتماعی را مجموعهای از هنجارهای موجود در سیستمهای اجتماعی که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه شده و موجب پایین آمدن سطح هزینههای تبادلات و ارتباطات میشود میداند. از دیدگاه اقتصادی میتوان سرمایه اجتماعی را به عنوان یکی از انواع سرمایههای هر سازمان یا اجتماع در نظر گرفت. این پژوهش با توجه به ارتباط تنگاتنگ بین تورم و سرمایه اجتماعی و نقش تورم در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی و با توجه به وضعیت و شرایط اقتصادی در سالهای اخیر و تشدید تورم در کشور و نیز ضرورت دستیابی به راهحلی برای تأثیرگذاری سیاستهای اتخاذی توسط دولت انجامگرفته است. به این منظور ابتدا به بررسی ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق پرداخته میشود، سپس چارچوب نظری تحقیق بررسیشده، در بخش بعد یافتههای تحقیق بیان و در نهایت این تحقیق با نتیجهگیری به پایان میرسد.
2. ادبیات موضوع
درباره پیدایش مفهوم سرمایه اجتماعی در جامعهشناسی، اقتصاد و علوم سیاسی و همچنین درباره معانی، تعاریف و ابزارهای سنجش آن اتفاقنظری در بین پژوهشگران وجود ندارد. پیدایش این اصطلاح در برخی متون مانند پاتنام2، هانیفان1 و در برخی متون دیگر به جاکوبس2 نسبت دادهشده است. لوری3 اولین اقتصاددانی بود که به این مفهوم توجه کرد و بوردیو4 برای اولین بار آن را وارد متون اقتصادی کرد. اما در متون موجود اشاره میشود که کلمن5 و پاتنام مفهوم فعلی سرمایه اجتماعی را پایهریزی کرده و وارد متون اقتصاد کردهاند - رنانی و مؤید فر، . - 1390 بررسی تورم به عنوان یک عامل اثرگذار بر هنجارهای اجتماعی، از جمله جدیدترین مطالعات در حوزه اقتصاد جرم است. اولین بار بکر6 در مطالعه خود، جرائم اجتماعی را به صورت یک فعالیت اقتصادی در نظر گرفت که در آن هر فرد دارای آستانهای از ارزشهاست که او را در تصمیم میان ارتکاب یا عدم ارتکاب ناهنجاری اجتماعی دچار تردید میکند. تلس7 با معرفی جرم در تابع تولید اقتصاد در مدل رشد پولی سیدراسکی8 به بررسی تأثیرات سیاستهاسیاستهای کلان اقتصادی بر روی جرائم اجتماعی میپردازد. وی در این مطالعه نشان میدهد سیاستهاسیاستهای اقتصادی اتخاذی دولت با تحت تأثیر قرار دادن نرخ تورم در جامعه میتواند به تغییر در میزان وقوع جرائم و انحرافات اجتماعی منجر شود.9 در ادبیات اقتصادی از تورم به عنوان یک عامل مهم و اثرگذار بر نابرابری در توزیع درآمد یاد میشود. زیرا تورم از قدرت خرید درآمدها میکاهد و صاحبان درآمدهای ثابت و همهکسانی که نمیتوانند درآمد خود را همراه با افزایش تورم بالا ببرند، آسیب خواهند دید Galli & Vander Hoevem, 2001, Amornthu, 2004 - - بنابراین تورم از این طریق موجب افزایش نابرابریها میشود. - صمدی، 1371؛ ابونوری، 1376؛ جرجرزاده و اقبالی، - 1386
