بخشی از مقاله
- 1 مقدمه :
امروزه یکی از مسائل اصلی دولتها، تخصیص بهینه منابع سرمایه است و معمولاً این منابع در رشد و توسعه اقتصادی جامعه نقش با اهمیتتری ایفا میکنند. تخصیص بهینه منابع زمانی امکانپذیر است که امکانات مذکور منجر به دستیابی به اهداف دولتها شود. در ایران نیز یکی از اهداف اصلی دولت رشد و توسعه اقتصادی و افزایش تولید ناخالص داخلی و ملی است. با این بیان، مسئله اصلی تحقیق حاضر این است که آیا مخارج سرمایهای بر متغیرهای کلان اقتصادی منتخب همچون تولید ناخالص داخلی و ملی و نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم موثر است ؟ اگرپاسخ سوال فوق مثبت باشد، محقق به دنبال سنجش این مسئله است که مخارج سرمایهای دولت تا چه اندازه بر تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی منتخب همچون تولید ناخالص داخلی و ملی و نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم مؤثر است. از دیرباز تاکنون در ادبیات اقتصادی تاثیر مخارج دولت بر رشد اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی و داخلی مورد توجه قرار گرفته است. به طور نظری، اگر بخش دولتی از کارامدی کمتری نسبت به بخش خصوصی برخوردار باشد، آنگاه اندازه بزرگتر دولت منجر به رشد کندتر اقتصادی و تأثیرات ناهمگون در تولید ناخالص ملی و داخلی خواهد شد. اما اگر بخش دولتی کالاهای اساسی عمومی را که تولیدکنندگان خصوصی قادر به فراهم آوردن آن نیستند، فراهم آورد، درنتیجه اندازه بزرگتر دولت به رشد سریعتر اقتصادی منجر خواهد شد
- 2 بیان مسئله :
مطالعات مختلف ، نتایج متنوعی را در نحوه ی تاثیرگذاری فعالیتهای دولت - مخارج - بر رشد اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی و داخلی نشان می دهد . لذا تعیین اندازه بهینه دولت در دستیابی به رشد سریع و مطلوب اقتصادی نمود پیدا می کند . تاریخ نظامهای اقتصادی بستر جدال دو اندیشه موافق و مخالف برای دخالت دولت در اقتصاد بوده است. تعدادی از اندیشمندان معتقدند که هر نوع هزینه دولتی ، بدون در نظر گرفتن ماهیت سرمایه ای یا جاری بودن آن ، تأثیر زیان آور بر عملکرد رشد می گذارد. چنین نظریه ای بر این مبنا قرار دارد که تصمیم گیری متمرکز ، فقدان انگیزه سود و نبود رقابت همواره موجب می گردد که تولید بخش دولتی نسبت به تولید بخش خصوصی از کارایی کمتری برخوردار باشد. تعدادی از اندیشمندان نیز حاضر به قبول بدون شرط کارایی بخش خصوصی نبوده و طرفدار مداخله دولت از طریق انجام مخارج مختلف و آن هم به درجات مختلف می باشند . اقتصاددانان ساختارگرا تأکید می کنند که در اکثر کشورهای در حال توسعه رسیدن به رشد اقتصادی بدون مداخله دولت و حذف موانع رشد عملاً ناممکن است. در سالهای اخیر نقش دولت در بخش عمرانی مانند سایر بخشهای اقتصادی مورد تجدید نظر قرارگرفته است در این راستا تعیین میزان بهینه تصدیگری دولت ، اهمیت نسبتا" زیادی در تغییر نقش بخش عمومی در خدمات رسانی به بخش عمرانی دارد . از آنجا که بخش عمرانی از بخش های اصلی و مهم اقتصاد بوده و رشد آن از هدفهای اصلی و اساسی به شمار می آید ، بررسی تاثیر مخارج سرمایه ای دولت بر شاخصهای کلان اقتصادی همچون تولید ناخالص ملی و داخلی و نرخ رشد اقتصادی و تورم و عرضه و تقاضای کل در اقتصاد از اهمیت بالایی برخوردار است . از طرف دیگر مطالعات جامع و کامل کافی در زمینه ارتباط بین مخارج سرمایه ای دولت و شاخصهای کلان اقتصادی در داخل کشور وجود ندارد . برای رفع این کمبود این مطالعه به بررسی مخارج سرمایه ای دولت و رابطه آن باشاخصهای کلان اقتصادی می پردازد . به این ترتیب سوال اصلی تحقیق حاضر آن است که آیا مخارج سرمایه ای دولت بر شاخص های کلان اقتصادی منتخب موثر است ؟
- 3 پیشینه تحقیق :
- 1 - 3 مطالعات داخلی :
ابونوری، کریمی پتانلار و مردانی : - 1387 - در این تحقیق با استفاده از روش خود رگرسیون برداری، اثر درآمد مالیاتی و مخارج دولت بر متغیرهای کلان اقتصادی بررسی شده است. دوره زمانی تحقیق فصل دوم 1373 تا فصل اول 1385 می باشد. متغیرهای برونزای مدل شامل مالیات، مخارج جاری دولت، مخارج عمرانی دولت و نرخ بهره حقیقی می باشد. متغیرهای کلان که اثرات سیاست مالی بر آنها بررسی شده عبارتند از : تولید ناخالص داخلی، سرمایه گذاری کل، مصرف خصوصی و تورم. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که مالیاتها، مخارج جاری و مخارج عمرانی اثر مثبت بر تولید ناخالص داخلی دارند. شوک های هر یک از متغیرهای مالیات، مخارج جاری و عمرانی نوسانات زیادی را بر تولید ناخالص داخلی تحمیل می کنند، که این نوسانات با افزایش تعداد دوره ها زیاد و در بلندمدت واگرا می شوند. نتایج الگوی سری زمانی نشان می دهد که مخارج عمرانی اثر مثبت ولی مالیات ها اثر منفی بر سرمایه گذاری کل دارند. عرب مازار و چالاک : - 1388 - در بررسی اثر مخارج عمرانی و مخارج مصرفی دولت بر رشد تولید ناخالص داخلی اقتصاد ایران به این نتیجه رسیدند که تاثیر افزایش مخارج عمرانی وافزایش در کل مخارج دولت، بر رشد تولید ناخالص داخلی مثبت است.
- 2 - 3 مطالعات خارجی :
آفونسو و اوبین : - 2008 - - afonso & aubyn - آثار سرمایه گذاری خصوصی و دولتی را در چهارده کشور اروپایی و ژاپن، کانادا و آمریکا در دوره 1960-2005 با استفاده از مدل VAR بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که تأثیر سرمایه گذاری عمومی بر سرمایه گذاری خصوصی در کشورهای بلژیک، ایرلند، کانادا، انگلستان و هلند، منفی و در کشورهای استرالیا، آلمان، دانمارک، فنلاند، یونان، پرتقال، اسپانیا و سوئد نیز مثبت است. رابطه بلندمدت بین سرمایه گذاری خصوصی و مخارج دولت را در پاکستان با استفاده از روش VECM در دوره 1975-2008 بررسی کرده اند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که مخارج مربوط به پرداخت اصل و فرع بدهی ها، اثر منفی بر سرمایه گذاری خصوصی دارند، ولی مخارج مربوط به زیرساخت ها، بهداشت، آموزش ومخارج رفاه اجتماعی، رشد سرمایه گذاری خصوصی را تشویق می کنند.
- 4 نحوه جمع آوری اطلاعات :
برای انجام تحقیق و نتیجه گیری صحیح از تحقیق، اطلاعات نقش بسزایی را ایفا میکند. اطلاعات مورد استفاده در این تحقیق به دو دسته قابل تقسیم میباشند. دسته اول؛ اطلاعات مرتبط با مبانی تئوریک و ادبیات تحقیق میباشند که با مطالعه مقالات و پایان نامه های ایرانی و خارجی موجود در اینترنت و نشریات داخلی و خارجی از طریق مطالعات کتابخانهای فراهم گردید. دسته دوم؛ اطلاعات مربوط به دادههای متغیرهای تحقیق میباشند، دادههای مورد نیاز پژوهش جهت آزمون فرضیهها از طریق مراجعه به نماگرها و اطلاعات موجود در سریهای زمانی بانک مرکزی و بانک جهانی گردآوری شده است.
