بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر بر روي آبخیز ده داوود که یکی از زیرحوضههاي سد کمال صالح استان مرکزي است انجام شدهاستچ بدون شک رویکرد مدیریت یکپارچه آبخیز ده داوود بیش از اینکه بر روي کمیت و کیفیت آب مخزن سد کمال صالح تأثیرگذار باشد باعث بهبود وضعیت بهرهبردارن آبخیز میشودچفتجزیه و تحلیل نتایج این تحقیق با استفاده از مدلهاي تصمیمگیري جامع آبخیز MCDMفصورت گرفتچفنتایج اولویتبندي با روش امتیازدهی دلفی و همچنین بر اساس آزمون حساسیت در صورتی که تاکید بیشتر بر روي هر یک از اقدامات فیزیکی، اقتصادي، اکولوژیکی باشد، سناریو برتر بانکتبندي همراه با درختکاري شناخته شد و این سناریو با در نظر گرفتن معیار یکسان نیز سناریو برتر میباشداما نکته قابل توجه این است که این سناریو با وجود هزینه کم و در آمد بالا، جلوگیري از سیل و ایجاد تنوع زیستی خوب و دیگر مزایا از دیدگاه مردم پسندیده نیست چرا که سازمان مربوطه در احداث بانکتها دقت لازم را نداشته بود و این سناریو بذرپاشی بود که از نظر بهرهبرداران برتر شناخته شدچفبا توجه به نتایج فوق مشاهده میشود که استفاده از مدلهاي تصمیمگیري جامع آبخیز میتواند به طور موثري در بهینهسازي پروژهها کاربرد داشته باشد و از صرف هزینههاي بیهوده در مکانهایی که در اولویتهاي پایینتري قرار دارند، جلوگیري کند و با توجه به نتایج پرسشنامه، موفقیت در کاربرد این روشها مستلزم ارتباط ادارات مربوطه بخصوص منابع طبیعی با مردم و تلاش در افزایش آگاهی بهرهبرداران است.
واژگان کلیدي:مشارکت مردم، مدیریت جامع، سناریوهاي مدیریتی، ده داوود
مقدمه
از آنجا که اهمیت آب و مشکل کمیت و کیفیت آن از زمان گذشته وجود داشته، حفظ و حراست از منابع آبی موجود یک ضرورت انکارفناپذیر استچففهمچنین از دیدگاه زیست محیطی نقش رسوبات معلق در انتقال عناصر غذایی، سموم و همچنین منشأیابی رسوبات و آلاینده هاي غیرنقطه اي اخیراً مورد توجه بیشتري قرار گرفته استفپعرب خدري،حهملژچفلذا بایستیفبرنامه-هايفمدیریتی آبخیزها با توجه به مفهوم توسعه پایدار و بر اساسفرویکرد مدیریت یکپارچه تدوین گرددچفمدیریت یکپارچه آبخیز فرآینديفاست که توسعه یکپارچه آب، خاك و سایر منابع محیطی را به منظور به حداکثر رساندن عایدات اقتصاديفو اجتماعی ممکن میفسازد؛ بشرطیف که با یک نگرش عادلانه، عواید اقتصاديفمنجر به هدر رفت منابع اصلیفنگرددپسعدالدین،ف ههملژلذا در این رویکرد بایستیفبه ابعاد مختلفیفاز تلفیق توجه داشته باشیم که شامل تلفیق مدل ها، مشکلات، دیدگاهها، مقیاس ها و بهره برداران میفباشد تحقیق حاضر بر رويف آبخیز ده داوود که یکیفاز زیرحوضه هايفسد کمال صالح استان مرکزيفاست انجام شده استچف بدون شک رویکرد مدیریت یکپارچه آبخیز ده داوود بیش از اینکه بر رويفکمیت و کیفیت آب مخزن سد کمال صالح تأثیر گذار باشد باعث بهبود وضعیت بهره بردارن آبخیز پStakeholdersژف میفشودچفرسیدن به این اهداف در گرو اقدامات چند معیاره و چند منظوره مدیریتیفاست که عموماً شامل برنامه هايفآمایش سرزمین، کنترل آلاینده هاي نقطه ايفو غیرنقطه ايفو آموزش آبخیزنشینان در بهره برداري اصولی از اراضی کشاورزيفو سایر منابع محیطی است.
مواد و روشها
معرفی منطقه مورد مطالعه
آبخیزفده داوودفبا دارا بودنفغفروستا با جمعیت تقریبیفهزملفنفرفیکیفاز زیرحوضه هايفسد کمال صالح است که در جنوب غرب استان مرکزيفقرار داردچفمساحتفاین آبخیزفذهزذهکتار است شکلپل در این مطالعه در راستاي پیش بینی اثرات فعالیت هاي مدیریتی و مدیریت یکپارچه آبخیز از رویکرد مبتنی بر سناریوهاي مدیریتی استفاده شده که پنج مرحله آن بصورت زیر می باشد
- 1 شناسایی منشأ مشکلات
در آبخیز ده داوود نوع خاك حاصله از سازندهاي زمین شناسی، وجود پوشش گیاهی فقیر، شخم در جهت شیب، دامنه هاي با شیب تند، توزیع ناهمگون بارندگی در سال و همچنین شکل آبخیز، باعث شده تا شدت رواناب سطحی ناشی از بارش هايفبهاره و بعدفاز ذوب برف و همچنین بارندگی هاي پاییزهفموجب بروز سیلاب شود؛ که این امرفخطر آبگرفتگی اراضی وف روستاهاي حاشیه آبراهه اصلیفرا در میانه آبخیزفبدنبال دارد
- 2 ارائه گزینه هاي مدیریتی قابل اجرا
چهارفگزینه مدیریتی فبیولوژیکیفو مکانیکی، شاملففبذرپاشی، کنتور فارو همراه با بذرکاري، بانکت بنديفهمراه با درختکاري وفآگروفارستريفمی باشند.
- 3 ایجاد سناریوهاي مدیریتی منحصر به فرد
سناریوهاي مدیریتی در واقع ترکیب مختلف گزینه هاي مدیریتی اند و مشخص میفشود که هر سناریو چه اثريفدر فرایند طبیعت دارد پس از تهیه لیست گزینه هاي مدیریتی قابل اجرا، تعداد ذلفسناریوها مشخص شد که ترکیب آنها در جدول لفمشخص شده استچفدر جدول مربوطه سناریويفاول عدم فعالیت و سناریويفآخر ترکیب همه فعالیت ها میفباشدچففف بر اساس قواعد ایجاد سناریو، لایه هاي مرز آبخیز، شیب، کاربري اراضی،فگروه هايهیدرولوژیک خاك و اجزا واحدهاي اراضی در محیط نرم افزار ArcGIS 9.2فتهیه و ادغام شدند و مکان یابی فعالیتهاي مدیریتی فوق در غالب ذلفسناریوي مدیریتی بصورت نقشه تهیه شد.
- 1 انتخاب ملاك هاي موثر ارزیابی
هدف از تعیین و انتخاب ملاك ها این است که بتوان به کمک آنها به ارزیابی و انتخاب سناریو یا سناریوهاي مدیریتی برتر رسیدچفدر اینجا ملاك هاي فیزیکی، اجتماعی، اقتصادي، زیست محیطی، اکولوژیکی انتخاب شدند که به شرح زیر می باشندففپمعمولاً به ترکیبی از ملاك هانیاز می باشد و حتماً باید به ارزش ها و دیدگاه هاي بهره برداران توجه خاص شود.
