بخشی از مقاله
چکیده
فعالیت باغداری به عنوان یکی از مهمترین زیربخشهای کشاورزی است که نقش مهمی در ایجاد اشتغال و درآمدزایی و توسعه روستایی دارد. توسعه فعالیت باغداری در روستاها آثار مثبت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به دنبال دارد پژوهش حاضر با توجه عملکرد فعالیت باغداری، شناخت محدودیتها، وضعیت دسترسی به نهادههای باغداری در راستای توسعه اقتصادی در روستاهای شهرستان سمیرم انجام گرفته است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. دادههای مورد نیاز تحقیق از مطالعات اسنادی و بررسیهای میدانی و پرسشنامه فراهم شد. جامعه آماری 1500 باغدار روستاهای منطقه تشکیل میدهد. از این جامعه، تعداد 306 بهرهبردار به صورت تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدهاند.
برای محاسبه پایایی سوالات پژوهش از روش آلفای کرونباخ استفاده و تحلیل دادهها از نرمافزار Spss و به کمک تکنیکهای آماری پیرسون، کندال سی و ضریب گاما انجام شد . نتایج تحقیق نشان میدهد با افزایش بهبود در وضعیت باغداری، شاخص های توسعه اقتصادی ، هم بهبود می یابد و رابطه مثبت و مستقیمی بین شاخصهای توسعه اقتصادی و فعالیتهای باغداری وجود دارد. به طور کلی میتوان گفت که تاثیر متغیرهای - توسعه سطح زیرکشت و افزایش میزان برداشت - بر شاخصهای اقتصادی بیش از موارد دیگر بوده است . همچنین حمایت سازمانها و ارگانهای دولتی مرتبط با باغداری بیشترین تاثیر را در توسعه نهادهای باغداری و خدمات آن در منطقه داشته است.
واژگان کلیدی: باغداری، توسعه اقتصادی، روستا، سمیرم
مقدمه
توسعه روستایی مفهومی است که امروزه در تمامی ابعاد اقتصادی- اجتماعی مورد توجه و تاکید همگان قرار دارد. توسعه روستایی به طور اعم و توسعه کشاورزی به طور اخص یکی از اهداف مهم در طرحها و برنامهریزیها برای مناطق مختلف میباشد، که همواره مورد توجه قرار گرفته است. اما روشن است که این توسعه صورت نمیگیرد مگر آنکه با توجه به پتانسیل ها و توانمندیهای خاص هر ناحیه باشد و تمام ابعاد آن با دقت نظر مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد همانطور که میدانیم بخش وسیعی از جمعیت روستایی کشور از طریق بخشهای متنوع کشاورزی به امرار معاش و کسب درآمد میپردازند.
توسعه کشاورزی به دلیل اعمال تغیرات و تحولات مطلوب جهت وسعت بخشیدن به زمینهها، گسترش دامنهی فعالیتها، بسط امور و افزایش عملکردها، توسعه روستایی را به دنبال خواهد داشت - شهبازی، . - 10 :1372 در این میان فعالیت باغداری، نیز به عنوان یکی از فعالیتهای بخش متنوع کشاورزی، نقش مهمی را در ایجاد اشتغال و درآمدزایی و توسعه اقتصاد روستایی در مناطق و بخشهایی از کشور که دارای استعداد و پتانسیل لازم برای این فعالیت میباشند، بر عهده دارد، اما با توجه به این موضوع در برنامهریزیها و مدیریت روستایی به این بخش، به عنوان یک بخش قابل توجه در توسعه روستا کمتر توجه شده است.
با توجه به سهم بالای این فعالیت در درآمد اقتصادی روستاهای شهرستان سمیرم، ضرورت بررسی عملکرد فعالیت باغداری و بررسی تاثیر خدمات و نهادهها در بهبود فعالیت باغداری و در نتیجه افزایش . بر این اساس در پژوهش حاضر به بررسی متغیرهای موثر بر وضعیت باغداری و وضعیت خدمات و نهادههای باغداری میپردازد و با ارزیابی این متغیرها، رابطه فعالیت باغداری با متغرهای توسعه اقتصادی بررسی میگردد. بر این مبنا با توجه به شاخصهای افزایش سطح زیرکشت، استفاده از تکنولوژی جدید در باغداری و آموزش باغداران، بهبود وضعیت فروش محصولات به این دو سوال پاسخ میدهد. که آیا -1 آیا رابطه معناداری بین شاخص توسعه باغداری و توسعه اقتصادی روستاها وجود دارد. -2 بین مولفههای - حمایت دولت، شرایط مناسب محیطی، افزایش درآمد و توسعه امکانات زیربنایی - و توسعه نهادهها و خدمات باغداری، رابطه معناداری وجود دارد.
پیشینه تحقیق
فخاران خوراسگانی - 1382 - در مطالعهای تحت عنوان » توانمندیهای بخش کشاورزی به منظور رسیدن به توسعه روستایی در بخش براآن شمالی و جنوبی«، توانمندیهای کشاورزی منطقه براآن که به جهت استعداد کشاورزی به عنوان یکی از قطبهای کشاورزی اصفهان شناخته شده است را مورد مطالعه قرار داده است. نگارنده در این نوشتار نخست مروری دارد بر وضعیت موجود و توانهای محیطی و انسانی در منطقه و روند تغیرات و تحولات انجام شده و در ادامه در جستجوی راهبردی جهت حفظ و توسعه کشاورزی منطقه برآمده است. علویزاده و همکاران - 1388 - در پژوهشی به بررسی مزیت نسبی سیب درختی و جایگاه آن در اقتصاد شهرستان سمیرم پرداخته و نتیجه گرفته است که محصول سیب درختی در شهرستان سمیرم نسبت به سایر محصولات کشاورزی بر اساس شاخصهای مورد بررسی نرخ اشتغال و صادرات محصول مورد نظر نسبت به سایر محصولات دارای مزیت نسبی بالاتری بوده و نسبت به عوامل تولید مورد استفاده ارزش بالاتری را در عرصههای مختلف ایجادمیکند.
وینبرگ و لومپکین - 2007 - ، در پژوهشی به عنوان تنوع باغداری و کاهش فقر به این نتیجه رسیده اند که آژانس توسعه باید تاکید بیشتری بر تحقیقات باغداری و توسعه آن داشته باشند، زیرا باغداری از طریق افزایش درآمد وایجاد فرصتهای اشتغال میتواند زمینه خوبی برای کاهش فقر ارایه دهد. در این راستا، شناخت نواحی دارای اولویت، بهبود وضعیت ژنتیکی گیاهان و تولید بذرهای تجاری موثر است - Weinbergr . - and Thomas,2007 مرتنز - 2009 - ، به این نتیجه رسیده است که صادرات محصولات باغی و صنعتی سازی کشاورزی در نواحی زراعی کوجک، از طریق افزایش سرمایهگذاریها، افزایش فرصتهای اشتغال، برای خانوادههای روستایی مفید بوده است، همچنین دستیابی به مشاغل غیر تخصصی در صنایع کشاورزی صادراتی به کاهش فشار بر روی کشاورز کمک میکند - - Maertens,2009
باغداری و اقتصاد روستایی
اقتصاد روستایی به عنوان یکی از وجوه اساسی موجودیت روستا، از دیرباز با فعالیتهای کشاورزی و فعالیتهای زراعی عحین بوده است. این اتکاو درهم تندیدگی روستا و اقتصاد روستایی با کشاورزی، گرچه در دهههای اخیر با تغیر در پارادایمهای توسعهای جهان جدید پس از جنگ جهانی دوم، دستخوش تحولات اساسی و مهمی شده است، لیکن همچنان اقوام و استحکام خود، به ویژه در کشورهای درحال توسعه برخوردار است - نوری و امینی، . - 263 :1386 از دیدگاه بانک جهانی توسعه روستایی، استراتژی است که برای بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه مشخصی از مردم که همان روستاییان فقیرند، طراحی میشود.
این استراتژی در پی گسترش دادن منافع توسعه در بین فقیرترین افرادی است که در نواحی روستایی به دنبال امرار معاش هستند . - Escape, 1996: 2 - دقت در این تعریف نیز بیانگر سهم غیر قابل انکار کشاورزی در توسعه روستایی است. در دانشگاههای امروزی رشته باغبانی که به انگلیسی هورتی کالچر که همان کلمه فرانسوی هورتی کولتر - Horticulture - میباشد از دو کلمه لاتین Hort به معنای باغ و Culture به مفهوم کاشتن و عمل آوردن تشکیل یافته است. علم و دانش گیاهانی از قبیل گل و سبزی و درختان زینتی و درختان میوه را باغبانی مینامند - هاشمی اصفهانی، . - 16 :1374 فعالیت باغداری به عنوان یکی از مهمترین زیربخشهای کشاورزی در ارتباط با فرایند توسعه کشاورزی در جوامع مختلف با تغییر و تحول و شدت و ضعف بسیار متفاوتی روبرو است.
نقش بخش کشاورزی وباغداری به عنوان یکی از زیربخشهای مهم آن عبارتند از جذب نیروی کار مازاد، صدور کالاهای تولیدی، سرمایه گذاری و پس انداز و رونق بخشیدن به بازارهای مصرف کنندهگان و حفظ و بهبود محیط زیست به لحاظ تصفیه هوا و افزایش رطوبت، ایجاد فضای سبز و جلوگیری از فرسایش خاک نیز دارای اهمیت میباشند - مولوی، . - 43 :1376 علاوه براین، تامین غذای سالم و محصولات مورد نیاز مردم، افزایش بهرهوری، ایجاد رفاه، اعتبار و جاذبه های روستایی، گردش و تفریح، ارتقای ارزشهای تاریخی و فرهنگی، چشم اندازهای طبیعی، و بالاخره ایجاد اکوسیستم-های منحصر به فرد در عرصههای ساحلی و روستایی نیز از دستاوردهای غیر مستقیم این بخش به شمار میآید - احمد،. - 34 :1382 در رابطه با اقتصاد روستایی، توسعه فعالیت باغداری میتواند به بهبود درآمد روستاییان کمک نماید همچنین روستاییان نیز این درآمد را در سایر بخشها
