بخشی از مقاله
چكيده
جهت برآورد خطراحتمالي در رشت، گستره ٥/٤٧ تا °٨/٥١ طول شرقي و°٥/٣٥ تا °٣٩ عرض شمالي انتخاب شدهاست. فهرستنامه يكنواختي شامل ٢٣ زمينلرزه تاريخي و ٣٠٠ زمينلرزه دستگاهي با ٤ Mw ≥ از منابع جهاني و محلي تا ماه مي سال ٢٠١٧ تهيه گرديد.
براي محاسبه دقيقتر پارامترهاي لرزه خيزي، عدم قطعيت بزرگي زمين لرزهها، حذف رويدادهاي وابسته و آستانه كامل بودن دادهها، بررسي شد. نقشه رقومي گسلهاي اصلي و فرعي منطقه تهيه شد و با توجه به سازوكار گسلهاي اصلي و فرعي و توزيع رومركز زمينلرزههاي منطقه، ١٣ چشمه بالقوه لرزه زا شناسايي شدهاست. برآورد خطر زمين-لرزه در منطقه به كمك نرمافزار SEISRISKΙΙΙ صورت گرفت.
براي محاسبه شتاب جنبش زمين از سه معادله پيشبيني جنبش زمين با وزن يكسان استفاده شدهاست. نتايج اين مطالعه بهصورت نقشههاي پهنهبندي خطر براي بيشينه شتاب زمين در سنگبستر شهر رشت در دوره بازگشت ٥٠ و ٤٧٥ سال تهيه شدهاست.
١ مقدمه
خطر لرزهاي پديدههاي ايجادشده توسط زلزله را توصيف ميكند كه پتانسيل ايجاد خسارت دارند، مانند شكستگي سطحي، جنبش زمين، تقويت حركت زمين، روانگرايي يا زمينلغزش القايي - ونگ، ٢٠٠٦ - . اگرچه خطر جنبش زمين در برآورد خطر زمينلرزه بيشتر موردتوجه است، چراكه در اكثر زمينلرزهها سبب خسارتهاي مالي بسيار ميشود - تنهاز و كمبل، ٢٠٠٣ - . روشي كه در اكثر برآوردهاي احتمالي خطر زمينلرزه استفاده مي شود ابتدا توسط كرنل - ١٩٦٨ - ارائه شد و پسازآن توسط افراد مختلف ازجمله مك گاير - ١٩٧٨ - ، بندر و پركينس - ١٩٨٧ - بسط يافت
الگوريتم فرترن روش كرنل - كرنل، ١٩٦٨،١٩٧١ - در ١٩٧٦ توسط مك گاير گسترش يافت و ازآنپس استاندارد PSHA شده است؛ بنابراين PSHA مدرن، اغلب به روش كرنل- مكگاير اشارهشده است
كاتالوگ زلزله همگن و كامل، ابزار اصلي جهت تعيين پارامترهاي لرزهخيزي و آناليز خطر لرزهاي در هر ناحيه است. ناكامل بودن روي ارزيابي پارامترهاي لرزه-خيزي تأثير ميگذارد بنابراين براي محاسبه دقيقتر پارامترهاي لرزهخيزي، عدم قطعيت بزرگي زمينلرزهها، حذف رويدادهاي وابسته و آستانه كامل بودن دادهها، بررسي ميشود. در اين پژوهش خطراحتمالي در شهر رشت، بررسي شده است.
٢ روش تحقيق
چارچوب منطقه موردمطالعه با مختصات جغرافيايي °٨/٥١°-٥/٤٧ طول شرقي و °٣٩ °-٥/٣٥ عرض شمالي شامل قسمتهايي از زير ايالتهاي لرزهزمينساختي البرز و آذربايجان - طاهرنيا و همكاران، ٢٠١١ - و ايالت ايران مركزي- شرق ايران - ميرزايي و همكاران، ١٩٩٨ - مي باشد. قسمت اعظم منطقه موردمطالعه در زيرايالت لرزهزمينساختي البرز واقع شده است. اطلاعات ٣٠٠ زمينلرزه دستگاهي بزرگتر يا مساوي ٤ و ٢٣ زمينلرزه تاريخي تا ماه مي سال ٢٠١٧ از منابع جهاني - ISC,USGS - و محلي - IRSC - تهيه گرديد.
جهت يكنواختي فهرستنامه بر اساس Mw، از روابط تبديل موسوي و همكاران - ٢٠١٤ - استفاده شده است. ازآنجاكه الگوي لرزهخيزي حاكم بر منطقه، الگوي لرزهخيزي البرز است، ٣٥ زمينلرزه تاريخي و ٤٠٣ زمينلرزه دستگاهي البرز نيز جمعآوري شد. براي تعيين وضعيت تنش در منطقه موردمطالعه، سازوكار كانوني ١٩ زمينلرزه با Mw ≥ 4.8، بررسي شد كه نشاندهنده وجود گسلش راندگي و همچنين گسلش امتدادلغز در ناحيه مي باشد، اما سازوكار غالب از نوع راندگي است.
براي تعيين چشمه هاي بالقوه لرزه زا در منطقه، با توجه به جايگاه تكتونيكي، توزيع رومركز زمينلرزهها و سازوكار كانوني گسلهاي منطقه، ١٣ چشمه بالقوه لرزهزا شناسايي شدهاست - شكل ١ - . در مناطقي كه كمبود اطلاعات اجازه تعيين چشمه هاي بالقوه ي زمين لرزه را نميدهد و حتي در نواحياي كه گسلهاي فعال تعيين شدهاند، لازم است كه لرزهخيزي زمينه مدل شود
بزرگي زمينلرزه زمينه براي ايالت لرزهزمينساختي البرز- آذربايجان ٦ و براي ايالت ايران مركزي- شرق ايران ٥/٥ در نظر گرفته شده است.
شكل ١. نقشه لرزه خيزي، گسلها و سازوكار كانوني زمينلرزهها و چشمههاي بالقوه لرزه زا در منطقه موردمطالعه
به دليل كمبود داده در اغلب چشمهها، پارامترهاي لرزهخيزي از روش احتمالي اصلاحشده شي و همكاران - ١٩٩٢ - بدست آمدند كه در آن، ابتدا، پارامترهاي لرزهخيزي در ايالت لرزهزمينساختي تعيين و سپس با استفاده از مفهوم تابع توزيع فضايي، پارامترهاي زلزلهخيزي در هر ايالت به چشمههاي زمينلرزهاي واقع در آن نسبت داده ميشود. تابع توزيع فضايي، بهنوعي، پيوند توزيع بزرگي و مكان را نمايش ميدهد
در اين روش ايالت لرزه زمين ساختي بهعنوان يك واحد برايتخمين آماري پارامترهاي زلزلهخيزي درنظر گرفتهميشود. ميانگين نرخ رويداد ساليانه زمينلرزهها در ايالت لرزهزمينساختي درنهايت به بازههاي بزرگي تعيينشده در چشمههاي بالقوهي زمينلرزه نسبت داده خواهد شد. بنابراين ابتدا پارامترهاي لرزه-خيزي زيرايالت البرز، به كمك مدل عدم قطعيت مرز ملايم روش كيكو و سلفول - ١٩٩٢ - محاسبه شده است
براي محاسبه خطر ميانگين منطقه از معادلات پيشبيني جنبش زمين اتكينسون و بور - ٢٠١١ - ، چيو و يانگز - ٢٠٠٨ - ، كمبل و بزرگ نيا - ٢٠٠٨ - با وزن يكسان و نرمافزار SEISRISKΙΙΙ استفاده شده است. نقشههاي پهنهبندي خطر زمينلرزه براي بيشينه شتاب جنبش زمين - PGA - در دوره بازگشتهاي ٥٠ و ٤٧٥ سال ارائه شده است
جدول ١. پارامترهاي لرزه خيزي البرز
شكل ٢. نقشه پهنه بندي خطر زمينلرزه براي دوره بازگشت ٥٠ سال برحسب بيشينه شتاب جنبش زمين - PGA - در منطقه موردمطالعه
شكل ٣. نقشه پهنه بندي خطر زمينلرزه براي دوره بازگشت ٤٧٥ سال برحسب بيشينه شتاب جنبش زمين - PGA - در منطقه موردمطالعه
٣ نتيجه گيري
در اين مطالعه برآورد خطرلرزهاي احتمالي رشت صورت گرفت كه نتايج آن بهصورت نقشههاي پهنهبندي خطر زمينلرزه براي بيشينه شتاب جنبش زمين - PGA - در دوره بازگشتهاي ٥٠ و ٤٧٥ سال ارائه شده است. خطر بيشينه جنبش زمين در استان گيلان براي دوره بازگشت ٥٠ سال شهرهاي رودسر، رودبار و رشت را بيشتر از ساير شهرهاي استان تهديد ميكند. همچنين خطر زمينلرزه در استان گيلان به ازاي دوره بازگشت ٤٧٥ سال در PGA به ترتيب شهرهاي رودسر و لاهيجان و لنگرود را بيشتر از ساير شهرهاي استان تهديد مي كند.
